شهروند| طرح تحول نظام سلامت که اجرا شد، بیمارستان‌ها به یک‌باره با افزایش چند برابری بیماران به بخش دولتی درمان مواجه شدند، بیمارستان‌ها آن‌قدر شلوغ شدند که بیماران برای گرفتن خدمات، چاره‌ای جز نشستن در صف‌های طولانی انتظار ویزیت و جراحی و... نداشتند، خیلی‌هایشان که اورژانسی بودند، به‌ناچار راه بیمارستان‌های خصوصی را در پیش گرفتند، آن‌جا اما تفاوت قیمت‌ها، مانع ادامه درمان شد. شلوغی بیمارستان‌ها و کیفیت نه‌چندان بالای خدمات درمانی در بخش دولتی، موضوعی است که بارها مورد تأکید وزیر بهداشت قرار گرفته است. حالا سازمان نظام پزشکی معتقد است که تنها راه نجات از شلوغی بیمارستان‌ها و گرفتن خدمات درمانی با کیفیت، خرید خدمت بخش دولتی، از بخش خصوصی است. پیشنهادی که از سوی قائم‌مقام معاونت نظارت و برنامه‌ریزی سازمان نظام پزشکی ارایه می‌شود. حجت‌الله مقیمی در گفت‌وگو با «شهروند» تأکید می‌کند که درحال حاضر 85درصد خدمات سرپایی و 20درصد خدمات بستری را بخش خصوصی درمان ارایه می‌کنند. او توضیحات بیشتری درباره کیفیت خدمات درمانی بیمارستان‌ها می‌دهد.
بعد از این‌که طرح تحول نظام سلامت اجرا شد، بیمارستان‌های دولتی با شلوغی بیش از حدی مواجه شدند که کاملا هم طبیعی بود، همین شلوغی‌ها سبب شد عده‌ای برای دریافت خدمات درمانی به بخش خصوصی مراجعه کنند، اما به‌دلیل بالابودن تعرفه‌های درمانی، خیلی از بیماران، درمان‌شان را متوقف می‌کنند. به‌اعتقاد شما بخش خصوصی چگونه می‌تواند تحت‌پوشش طرح تحول نظام سلامت قرار گیرد؟
ما اگر ارتباط مالی میان پزشک و بیمار را قطع کنیم، دیگر به بیمار ارتباطی ندارد هزینه درمانش چقدر می‌شود، از آن طرف پزشک هم برایش مهم نیست که بیمار چه مبلغی را پرداخت می‌کند، یعنی شرکت‌های بیمه‌ای با پوشش کامل هزینه‌ها را به پزشک و بیمار پرداخت می‌کنند. متاسفانه برداشت نادرستی که نسبت به بیمارستان‌های خصوصی وجود دارد این است که هزینه‌های این بخش گران است. این در حالی است که تعرفه‌های درمانی در کشور یکسان است، اما بخش خصوصی هزینه و استهلاک بخش دولتی درمان را ندارد. یک پرستار یا بهیار در بخش دولتی از دولت حقوق می‌گیرد و این مبلغ از میزان پولی که از بیمار گرفته می‌شود، داده نمی‌شود. اما در بخش خصوصی پول پرستار، بهیار و تخت و اتاق آی‌سی‌یو هم از خود بیمار گرفته می‌شود، در بیمارستان خصوصی بیش از 50 تا 60درصد پولی که از بیمار گرفته می‌شود، برای بخش‌های دیگر هزینه می‌شود، یا پول کارکنان با آن داده می‌شود یا تجهیزات خریده می‌شود و... بنابراین نمی‌توان گفت که بخش خصوصی پول بیشتری می‌گیرد. چه‌بسا پزشکانی هستند که ترجیح می‌دهند در بخش دولتی کار کنند، چراکه درآمد بخش دولتی بیشتر است، پزشک در بیمارستان خصوصی باید بخشی از درآمدش را به بیمارستان پرداخت کند.
با این توضیحاتی که شما دادید، چطور می‌شود طرح تحول نظام سلامت را در بخش خصوصی هم اجرا کرد؟
خیلی راحت می‌شود این کار را انجام داد. وزارت بهداشت در طرح تحول نظام سلامت می‌تواند از بخش خصوصی خرید خدمت کند. بیمارستان خصوصی 100درصد بیمه‌شده‌های خود یعنی بیمه سلامت ایرانیان، بیمه خدمات اجتماعی، بیمه نیروهای مسلح و کمیته امداد و سایر بیمه‌های تجاری را می‌تواند پوشش دهد. بنابراین زمانی که بیمار به بخش خصوصی مراجعه می‌کند، دیگر به‌خاطر هزینه‌ها، درمانش متوقف نمی‌شود و حتی می‌تواند خدمات بهتر و باکیفیت‌تری را بگیرد. به هرحال در بیمارستان‌های دولتی به‌خاطر شلوغی که وجود دارد، مردم آن کیفیت مرغوب را نمی‌گیرند، اگر بیمارستان دولتی با کیفیت شود، چرا باید مردم به بیمارستان‌های خصوصی مراجعه کنند. ما اگر بخواهیم یکسان‌سازی کنیم، یعنی از یک طرف بخش دولتی از بخش خصوصی خرید خدمت یا خرید راهبردی کند، از طرف دیگر هم دولت کیفیت بیمارستان‌های دولتی را بالا ببرد، آن‌وقت ارایه خدمت درمانی به بیماران کیفیت بهتری پیدا می‌کند و هزینه کمتری برای مردم خواهد داشت. درحال حاضر متاسفانه در برخی از شهرستان‌ها گاهی شایعه‌هایی علیه بیمارستانی ایجاد می‌شود و از مردم می‌خواهند که به فلان بیمارستان نروند، هر کس آن‌جا می‌رود، می‌میرد. چرا باید چنین موضوعاتی مطرح شود؟ مردم حق دارند که خدمات با کیفیت و مرغوب بگیرند.
با این توضیحاتی که ارایه دادید، شرایط بیمارستان‌های دولتی به گونه‌ای است که بتواند از بخش خصوصی خرید خدمت کند؟
درحال حاضر بخش خصوصی 80درصد خدمات درمانی سرپایی را پوشش می‌دهد، بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیش از 80درصد مردم برای گرفتن خدمات سرپایی مانند ویزیت، آنژوگرافی، آزمایش و... به بخش خصوصی و تنها 20درصد به بخش دولتی مراجعه کرده‌اند. این آمار به این معنی است که بخش خصوصی باری را از دوش نظام سلامت و بیماری کشور برداشته است. از آن طرف بخش خصوصی 20درصد بستری کل کشور را هم انجام‌می‌دهد. آمار ما نشان می‌دهد که در سال 93، تنها 2درصد از بیماران برای ویزیت تخصصی به بخش دولتی مراجعه کرده‌اند و 98درصد به بخش خصوصی مراجعه کرده‌اند. این نشان‌دهنده اعتماد مردم به بخش خصوصی است نمی‌توان چنین واقعیتی را انکار کرد. به هرحال همیشه این سوال مطرح می‌شود که آیا مردم این ظرفیت را دارند که تنها به بخش خصوصی درمان مراجعه کنند؟ درحالی‌که با تقویت بیمه‌ها و از آن طرف هم پوشش نظام سلامت با درآمدهای هدفمندی یارانه‌ها که در اختیار وزارت بهداشت است، می‌توان خرید راهبردی در بخش خصوصی را انجام داد.
مسأله‌ای که مطرح می‌شود حذف رابطه مالی میان پزشک و بیمار است، به اعتقاد شما مشکل از کجاست که تاکنون نظام سلامت موفق به اجرای آن نشده است؟
این امکان وجود دارد که رابطه مالی پزشک و بیمار از میان برود، بعد از اجرای طرح تحول نظام سلامت هم مسیرش هموار شده و خود وزارت بهداشت نیز متوجه شده که تقویت بیمه‌ها به این راحتی امکان‌پذیر نیست، به همین خاطر در ردیف بودجه، اعتبارات بیمه‌ها را در حد 5 و 10درصد افزایش می‌دهد اما در کنارش، از محل هدفمندی یارانه‌ها بودجه‌ای را دریافت می‌کند. به همین‌خاطر زمانی که کسی به بیمارستان دولتی مراجعه می‌کند، اگر برایش یک هزینه 100میلیون تومانی در بیمارستان دولتی هزینه شده باشد، 85درصد آن خدمت را بیمه پرداخت می‌کند، حدود 9درصد آن از محل هدفمندی یارانه‌ها پرداخت می‌شود و درنهایت تنها 6درصد را خود بیمار پرداخت می‌کند.
درست است، اما هزینه‌های بخش خصوصی درمان به این‌گونه نیست.
به هرحال افرادی که به بیمارستان خصوصی مراجعه می‌کنند، افراد مرفه‌تری هستند، بنابراین به جای این‌که آن همه تخفیف به آنها بدهند، می‌توانند درصد بیشتری ازشان دریافت کنند و این پول بر دوش بخش خصوصی و نظام پزشکی و بیمارستان خصوصی نیفتد.
در بحث بیمه‌ها، همیشه اعلام می‌شود که این سازمان‌ها به‌دلیل کمبود اعتبارات دچار بحران هستند یا درحال ورشکستگی‌اند، حالا با اجرای طرح تحول نظام سلامت، چه وضعیتی دارند؟
به هرحال اعتبارات افزایش پیدا کرده، اما نه
به اندازه‌ای که باید باشد. یک مشکل اصلی که وجود دارد این است که بیمه‌ها 70درصد هزینه ویزیت برای نمونه یک پزشک متخصص را که 35هزار تومان است، پرداخت می‌کنند، این 70 درصد، به معنی 70درصد 35هزار تومان نیست، بیمه عنوان می‌کند که ویزیت پزشک متخصص در بخش دولتی 12هزار تومان است، به همین خاطر 70درصد آن 12هزار تومان را که حدود 8هزار تومان می‌شود، پرداخت می‌کند و مابقی را خود بیمار باید بدهد. بنابراین این دفترچه چه ارزشی دارد؟ دفترچه تبدیل به یک چیز بی‌ارزش شده است، درحالی‌که کسی که بیمه است باید با افتخار بگوید که بیمه‌شده تأمین اجتماعی یا جای دیگری است. بیمار باید به مطب برود و پولی را ندهد اما متاسفانه این اتفاق نمی‌افتد، چون منابع مالی بیمه‌ها به اندازه‌ای که باید، افزایش پیدا نکرده است، به‌همین‌خاطر بیمه‌ها نمی‌توانند خدمات بخش خصوصی را پوشش دهند، تمام خدماتی که در بخش دولتی و خصوصی پوشش می‌دهند، بر مبنای نرخ دولتی است و این اجحاف در حق بیمار است. اتفاقی که حالا افتاده این است که در مناطق محروم، فرد پیش متخصص اطفال می‌رود اما نمی‌تواند ویزیت 35هزار تومانی را پرداخت کند، حتی با دفترچه. در این‌جا پزشک ناچار می‌شود مابقی پول را بدهد. برای نمونه در باقرآباد ورامین به‌خاطر این‌که مردم پول ندارند، ویزیت متخصص اطفال 7هزار تومان است یا پزشک عمومی هزار تومان. این اتفاق در خود شهر تهران هم می‌افتد، مناطقی هستند که پزشکان 90درصد تعرفه‌ها را رعایت نمی‌کنند، یعنی تعرفه‌ها را پایین‌تر از آنچه هست، از بیمار می‌گیرند و پزشک از جیب مابقی تعرفه را می‌دهد.
با این توضیحی که دادید، به این زودی نمی‌شود مشکل بیمه‌ها را حل کرد.
می‌شود حل کرد، آن‌هم از محل هدفمندی یارانه‌ها. موضوع دیگری که وجود دارد این است که حالا ما خط‌کشی‌های نادرستی در حوزه سلامت داریم و به‌طور مرتب می‌گوییم، پزشک بیمارستان دولتی، پزشک بیمارستان خصوصی. این کاملا اشتباه است و پزشکان بخش خصوصی ما همان پزشکان بخش دولتی هستند. بخش دولتی صرف ما، یک پزشک طرحی یا پزشک ضریب «کا» است که دوره‌اش دو ساله است. بنابراین راهی جز این وجود ندارد که به بخش خصوصی توجه بیشتری کرد. درحال حاضر روسای دانشگاه‌های علوم‌پزشکی در بخش خصوصی فعال هستند.
با همه اینها ارزیابی شما از کیفیت خدمات‌درمانی در بخش دولتی چیست؟ بخش خصوصی چطور می‌تواند در ارتقای کیفیت این بیمارستان مشارکت کند؟
وزارت بهداشت مشکلی برای ارتقای کیفیت خدمات بخش دولتی ندارد، نمونه‌اش هم وجود دارد، بیمارستان محب. یک بیمارستان 100درصد دولتی است که به شکل خصوصی خدماتش را ارایه می‌کند. تعرفه برای بیمه‌شدگان با بیمه است و برای کسانی که بیمه ندارند، آزاد حساب می‌شود. ما اصرار نداریم که بیماران به بخش خصوصی مراجعه کنند. ما می‌خواهیم سطح بهداشتی در کشور ارتقا پیدا کند و بخش دولتی کیفیت خدماتش را به حد مرغوب برساند. متاسفانه درحال حاضر کیفیت خدمات درمانی پایین‌تر از استانداردهای جهانی است.