شهروند| بازار سهام تهران از مدت‌ها پیش نیمه بیهوش است و کمترین علایم حیاتی را از خود نشان می‌دهد؛ بدتر از همه این‌که این بازار کم رمق نسبت به هرگونه خبر خوشی واکسینه شده و کمترین واکنش مثبتی به آنها نشان می‌دهد مگر این‌که این خبر از مذاکرات هسته‌ای مخابره شود که در این صورت میزان اثرگذاری به قطعیت اتفاق بستگی دارد. در این میان هم پرواضح است که تلاش‌های دولت برای بازگرداندن هیجان خرید و فروش به بازار هیچ نتیجه‌ای نداشته و وعده‌های حمایتی دولت در تمامی موارد عایدی برای بورس به همراه نیاورده است به این ترتیب به نظر می‌رسد با توجه به کارنامه نه چندان مثبت وعده‌های دولتی که عموما به سرانجام هم نمی‌رسد، سهامداران به تجربه دانسته‌اند که با این وعده‌ها آبی برایشان گرم نخواهد شد و برای تصمیم‌گیری‌های جدید باید منتظر بمانند تا تکلیف مذاکرات هسته‌ای و به تبع آن اقتصاد کشور و در ادامه بورس تهران مشخص شود.
وزیر اقتصاد وعده داد و پس گرفت
با چنین پیش فرضی وقتی وزیر اقتصاد در دور جدید وعده‌های حمایتی خود بانک‌ها را مکلف کرد که برای احیای بورس تهران بخشی از سرمایه خود را صرف خرید سهام کنند، همه می‌دانستند که این راه حل جدید هم نتیجه‌ای نخواهد داشت چون از یک‌سو همین وزرات اقتصاد بانک‌ها را از فعالیت‌های بنگاهداری منع و مکلف کرده دارایی‌هایشان را نقد کنند از سوی دیگر خود بانک‌ها با مشکل بزرگ کمبود نقدینگی مواجه هستند و خود به حمایت برای بقا محتاجند بنابراین نمی‌توان انتظار داشت که کوری عصاکش کوری دگر شود. با توجه به همه آنچه گفته شد عجیب نبود که بازار سهام و فعالانش روی خوشی به این خبر نشان ندهند و حتی شاخص هم در واکنش به این اخبار مثبت نشد. در نهایت هم دیروز علی طیب‌نیا، وزیر اقتصاد تکلیف را یکسره کرد و گفت اصولا اجباری برای بانک‌ها جهت سرمایه گذاریشان در بورس تهران وجود ندارد!
وی با اشاره به نشست خود با فعالان بازار سرمایه و مدیران نظام بانکی، تأکید کرد: اگر نشستی با مدیران عامل بانک‌ها برگزار شده عمدتا برای مهار کردن رفتار هیجانی برخی سهامداران است، در غیر این صورت اعتقاد جدی وجود دارد که در بازار سرمایه هیچ مقامی مجاز به دخالت نیست و باید اجازه دهیم قیمت سهام براساس شرایط بازار به صورت کاملا رقابتی تعیین شود.
او با تأکید بر این‌که وزارت اقتصاد به هیچ وجه به بانک‌ها و سایر اشخاص تکلیفی در مورد بازار سرمایه نمی‌کند و پیش از این هم چنین کاری نکرده است؛ گفت: این روزها موعد خرید سهام است.
وقت خرید سهام است
طیب‌نیا مشکل اساسی بازار سهام را به دلیل شرایط خاص کشور رفتار هیجانی برخی سهامداران دانست و افزود: در شرایطی که اکثر تحلیلگران معتقدند براساس شرایط واقعی سهام بنگاه‌های حاضر در بورس از ارزش مطلوبی برخوردار است و هیچ دلیلی برای فروش آنها وجود ندارد، قاعدتا براساس منطق اقتصادی هم اکنون زمان خرید سهام است.
او افزود: اگر از بنده سوال کنند که دارایی خود را در چه بخشی سرمایه‌گذاری کنم، قطعا در شرایط فعلی و با توجه به سایر بازارها، با نگاه بلندمدت بازار سرمایه را معرفی می‌کنم و قطعا این بازار بسیار مطمئن و قابلیت سرمایه‌گذاری دارد؛ در چنین شرایطی برخی فعالان اقدام به عرضه سهام می‌کنند و همین عرضه موجب کاهش قیمت سهام به زیر ارزش واقعی می‌شود و طبیعتا سهامداران خرد از این فرآیند ضرر می‌کنند. به گفته طیب‌نیا به‌طور معمول سهامداران بزرگ با نظر مشاوران معاملات را انجام می‌دهند و به همین دلیل کمتر دچار رفتار هیجانی می‌شوند.
طیب‌نیا با بیان این‌که نهادی به نام صندوق توسعه بازار سرمایه در سال گذشته ایجاد شده است، گفت: در قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر صندوق تثبیت بازار تصویب شد که وظیفه آن در جهت تنظیم بازار عمل می‌کند که مداخله آن در بازار عمدتا از طریق خرید و فروش است و با این هدف وضع باثبات در بازار ایجاد می‌شود.
او تصریح کرد: در زمانی که صحبت از ثبات می‌شود منظور این نیست که قیمت‌ها تثبیت شود، بلکه رفتار هیجانی بازار وجود نداشته باشد؛ پیش‌بینی‌ها هم حکایت از آن دارد که در بلندمدت بازار سرمایه بازدهی مناسبی برای فعالان اقتصادی خواهد داشت و از این روند استقبال خواهیم کرد.
پیش‌بینی بازار درست از آب درآمد
این عقب‌نشینی وزیر اقتصاد آن هم به فاصله کوتاهی بعد از اعلام خبر اولیه نشان می‌دهد که پیش‌بینی بازار و سهامداران از میزان اثرگذاری آن دقیقا منطبق بر واقعیت بوده و بانک‌ها حتی اگر خود بخواهند، قدرت حمایت از بازار سرمایه را ندارند. با این تفاسیر پرسش این است که وقتی بورس بعد از زیان دهی‌سال گذشته امسال هم فقط ضرر به حساب سهامدارانش واریز می‌کند و البته وعده‌های حمایتی دولت هم اثری بر حال و روز بازار ندارد چه سیاستی می‌تواند گره از کار بورس باز کند و رونق از دست رفته را به این بازار بازگرداند؟
حسن خانجمالی، مدیر سرمایه‌گذاری کارگزاری خبرگان سهام در این‌باره به «شهروند» گفت: در همه جای دنیا فرض اولیه مبتنی بر وجود ثبات اقتصادی است؛ به عبارت دیگر با فرض این‌که اقتصاد کشور در شرایط بی‌تنش و باثبات به سر می‌برد پیش‌بینی‌ها برای آینده بورس صورت می‌گیرد. به این ترتیب درحال حاضر امکان استفاده از مدلی غربی برای بازار سرمایه ایران عملا وجود ندارد چون واقعیت این است که اقتصاد ایران روزهای باثباتی را تجربه نمی‌کند بنابراین نمی‌توان نسخه‌ای را که با فرض وجود ثبات نوشته شده برای بورس تهران تجویز کرد.
حمایت مستقیم دولتی روشی جهانی نیست
او درخصوص حمایت‌های دولتی از بورس در دیگر کشورها هم تصریح کرد: چنین حمایت مستقیمی مانند روش‌هایی که در ایران اعمال می‌شود در اقتصادهای توسعه یافته نمونه مشابهی ندارد اما سازوکارهایی مانند بعضی از صندوق‌ها تعریف شده‌اند که در روزهای بحرانی به کمک بازار می‌آیند.
این فعال بازار سرمایه درخصوص سیاست تشویق بانک‌ها به حضور در بازار سرمایه هم تصریح کرد: در دولت گذشته هم رئیس‌جمهوری پیشین تلاش کرد از همین سیاست یعنی سوق دادن بانک‌ها به سوی بازار سرمایه استفاده کند اما این سیاست در همان روزها هم به در بسته خورد؛ به عبارت دیگر اساسا روش‌هایی از این دست نمی‌توانند مشکلی از مشکلات بازار سرمایه را حل کنند البته پرواضح است که دولت باید از بازار حمایت کند چون شرایط اقتصاد ایران به شدت نابسامان است اما روشی که برای اعمال این حمایت در نظر گرفته شده است سرانجامی ندارد.
حال بورس کاملا طبیعی است!
او افزود: واقعیت این است که بانک‌ها نمی‌توانند سهامدار کل بازار باشند این بدان معناست که آنها در خوش‌بینانه‌ترین حالت از گروهی از سهام به‌خصوص سهام خود حمایت خواهند کرد نه بیشتر بنابراین چنین اخباری از نظر اهالی بازار تنها تلاش برای ایجاد جو روانی و بالاکشیدن شاخص بورس تفسیر می‌شود.
خانجمالی معتقد است تا زمانی که اقتصاد به ثبات نرسیده وضع بورس تهران بهتر از امروز نخواهد شد ضمن این‌که اصولا با توجه به شرایط فعلی، حال و روز بازار کاملا طبیعی است چون هیچ‌کس از یک بیمار سرطانی انتظار بازی فوتبال ندارد، بازار بیماری مانند بورس تهران هم طبیعتا باید درحال اغما باشد نه در شرایط رونق.
تا اقتصاد به ثبات نرسد بورس رونق نمی‌گیرد
به گفته او تنها زمانی می‌توان امیدوار بود که بورس به روزهای رونق خود بازگردد که مذاکرات هسته‌ای به نتیجه‌ای قطعی برسد و اقتصاد کشور بالاخره به ثبات برسد در این صورت بازار سهام هم به روال عادی خود بازخواهد گشت یعنی هیچ خبری جز توافق هسته‌ای قادر نخواهد بود بازار را به ثبات برساند.
این فعال بازار افزود: بازار سرمایه این روزها تنها به دنبال ثبات است. در شرایط فعلی هم تنها راه حل پیشنهادی حمایت سهامداران عمده و حقوقی از سهامشان در قیمت‌های پیش‌بینی شده است یعنی این صندوق‌ها با بازارگردانی سهامشان به دور از رانت و حول ارزشی که واقعی برآورد می‌کنند باید از بازار حمایت به عمل آورند. به عبارت دیگر بزرگان بورس باید از سقوط ارزش سهام به کمتر از ارزش ذاتی و تشکیل صف‌های سنگین فروش جلوگیری کنند.
شکست مذاکرات یعنی شاخص 55هزار واحدی
او با اشاره به اثرات عکس وعده‌های حمایت بدون پشتوانه تأکید کرد: تا زمانی که سیاست خارجی و اقتصاد ایران به ثبات نرسد با ترفندهایی نظیر وعده‌های حمایتی وزیر اقتصاد نمی‌توان بورس را از رخوت نجات داد. خانجمالی همچنین پیش‌بینی کرد که در صورت عدم دستیابی به توافق هسته‌ای شاخص بورس تهران بدون هیچ تردیدی به کمتر از 55هزار واحد هم سقوط خواهد کرد و صف‌های فروش به شدت سنگین خواهد شد هرچند که در مجموع پیش‌بینی‌ها حکایت از آن دارد که امکان به نتیجه رسیدن مذاکرات به شدت بیش از نرسیدن آن است.
محمد طحانی، کارشناس بازار سرمایه هم وعده‌هایی نظیر وعده حمایتی وزیر اقتصاد را مردم‌پسند و غیرواقعی توصیف کرد و به «شهروند» گفت: بانک‌ها اساسا به دلیل مشکلات داخلی خود نمی‌توانند گرهی از کار بورس تهران باز کنند ضمن این‌که همین وزارت اقتصاد چند ماه پیش‌تر آنها را از هرگونه بنگاهداری منع کرده است.
بانک‌ها خود عامل بحران هستند
او افزود: از بانک‌هایی که خود بحران زده و عامل ایجاد بحران در اقتصاد ایران به شمار می‌آیند نمی‌توان انتظار داشت که بتوانند قدمی مثبت برای نجات بازار بحران‌زده سرمایه بردارند، بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که وعده‌هایی از این دست مصرفی جز کنترل هیجان بازار سرمایه ندارد.
طحانی با اشاره به مسئولیت اجتماعی وزیر اقتصاد تصریح کرد: وقتی شرایط به مرحله بحران می‌رسد این مسئولیت ایجاب می‌کند راه‌حلی موقتی اتخاذ شود تا وقتی که مذاکرات به نتیجه برسد و امکان پیش‌بینی آینده اقتصاد ایران فراهم شود. به عبارت دیگر تنها واقعیت قطعی امروز کشور این است که تقریبا تصمیم‌گیری در مورد تمام تصمیمات مهم اقتصادی به بعد از مذاکرات هسته‌ای موکول شده است.
او ادامه داد: همه می‌دانیم که با کاهش شدید قیمت نفت، درآمدهای دولت به‌شدت کاهش یافته، این درحالی است که دولت همچنان بار سنگینی از یارانه قابل پرداخت نقدی و غیرنقدی را روی دوش خود احساس می‌کند با این اوصاف نمی‌توان شرایط اقتصادی ایران را طبیعی توصیف کرد.
طحانی البته ابراز امیدواری کرد در صورت افزایش سرمایه حقیقی بانک‌ها به تقاضای پول در بلندمدت پاسخ داده شود و بسیاری از مسائل اقتصادی در بلندمدت حل‌وفصل شود.
این کارشناس بازار سرمایه برای کنترل وضع فعلی بازار سرمایه به دولت پیشنهاد کرد که در زمان تصمیم‌گیری‌ها به بدنه اقتصادی شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی توجه کنند به‌خصوص در مورد تعرفه واردات یا همسان‌سازی نرخ ارز.
دولت منتظر مذاکرات هسته‌ای نباشد
طحانی با اشاره به این‌که بعد از گذشت دو‌سال همه منتظر نتیجه عملیاتی از دولت هستند، تصریح کرد: متاسفانه دولت تصمیم‌گیری در مورد مهم‌ترین مسائل اقتصادی را به بعد از مذاکرات هسته‌ای موکول کرده که البته سیاست صحیحی به نظر نمی‌رسد به عبارت دیگر منطقی نیست که اتخاذ تصمیم در مورد مهم‌ترین مسائل اقتصادی نظیر یکسان‌سازی نرخ ارز را به خاطر مسائل سیاست خارجی به تعویق بیندازیم.
او درخصوص شرایط اقتصادی کشور هم گفت: تورم به هسته سخت خود رسیده و این درحالی است که اقتصاد ایران به ندرت تورم ساختاری زیر 15درصد را تجربه کرده است، بنابراین کاهش بیشتر نرخ تورم و تک‌رقمی شدن آن با درنظر گرفتن افزایش قیمت‌ها به‌خصوص قیمت بنزین هم بعید ارزیابی می‌شود.
طحانی به دولت و تیم اقتصادی‌اش پیشنهاد کرد که به جای وعده‌های بی‌اثر با مردم صادق باشند و تصمیمات صحیح اقتصادی را بدون واهمه از تبعات سیاسی اتخاذ کنند چون مردم امروز در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی خود به‌مراتب هوشیارتر از گذشته هستند و در صورتی که حقایق به آنها گفته نشود آن را حمل به عوام‌فریبی خواهند کرد در صورتی که قطعا دولت به دنبال تحولاتی گسترده به‌خصوص در حوزه اقتصاد است.