شهروند| بیشتر از 50سال است که کشاورزی ارگانیک و استفاده از کودهای زیستی در کشورهای پیشرفته رواج پیدا کرده. این در شرایطی است که در مزارع کشور ما همچنان از کودهای شیمیایی و حتی منسوخ شده استفاده میشود که این موضوع تبعات ناگواری مانند شیوع انواع سرطان را بهدنبال داشته است. اما بهتازگی کسبوکار ساده و درآمدزایی در این زمینه باب شده است که میتواند روند رو به رشدی در بازار ایران تجربه کند. تولید نوعی کود زیستی طبیعی به نام «ورمیکمپوست» عنوان این کسبوکار جدید است که تنها به 3 تا 6میلیون تومان سرمایهاولیه نیاز دارد و میزان درآمدزایی آن میتواند به 8 تا 10برابر سرمایه اولیه نیز برسد. اصول این کار بر مبنای تغذیه کرمخاکی از زبالههای تر است. کرمها که سرعت تکثیر قابلتوجهی دارند با تغذیه از زبالهها، نوعی کود ارزشمند زیستی دفع میکنند که به حاصلخیزشدن خاک و تولید محصول سالم و عاری از مواد شیمیایی منجر میشود. جدید بودن این کسبوکار در عین اینکه یک بازار بالقوه و اشباع نشده را در اختیار متقاضیان میگذارد، نیازمند بازاریابی مناسب است. در این گزارش جزییات ایجاد یک واحد تولید ورمیکمپوست و مهمترین نکات بازاریابی کودهای زیستی آورده شده است.
از کجا شروع کنیم؟
برای راهاندازی یک واحد تولید کود ورمیکمپوست حداقل به 400 متر فضا نیاز دارید. از یک واحد
400 متری و در مرحله اول، بین 12 تا 15 تن کود بهدست میآید. هر تن کود به 3 تا 4کیلوگرم کرم نیاز دارد و میزان کود اولیهای که باید برای بسترسازی کرمها تهیه کنید، حدود 30 تن است. سایر لوازم شامل توری، بیل، کاغذ روزنامه، تجهیزات آبرسانی و تجهیزات ساده حملونقل میشود. تهیه مجموعه مقدمات کار برای شما چیزی حدود 3 تا 6میلیون تومان هزینه خواهد داشت که البته این هزینه به استثنای هزینه فراهمکردن مکان تولید است. یادتان باشد برای خرید کرمهای مولد عجله نکنید و از چند فروشنده متفاوت قیمت بگیرید. کرمهای مولد خریدار چندانی ندارند و در نتیجه بهراحتی میتوانید کرمهای مولد ارزانقیمت پیدا کنید. درحالحاضر قیمت هرکیلوگرم کرم مولد حدود 22هزارتومان است که البته با کیلویی 6 تا 8هزارتومان هم میتوانید کرمهای موردنیاز را خریداری کنید. فقط یادتان باشد موقع خرید مقداری «کوکون» یا تخم کرم نیز تهیه کنید. کرمها هر 3 روز یکبار تخمگذاری میکنند و همین بهسرعت جمعیت آنها را تکثیر میکند و میتوانید کود بیشتری بهدست آورید. این مزیت علاوهبر افزایش میزان، کوتاهشدن زمان تولید را نیز بهدنبال خواهد داشت که در نتیجه سودتان را با گذشت زمان افزایش میدهد. هرکیلوگرم کود ورمیکمپوست بین 500 تا 3هزار تومان قیمت دارد و با این حساب یک واحد 400 متری در مرحله اول حداقل 6 تا 7.5 و حداکثر 45میلیون تومان فروش خواهد داشت.
تغذیه کرمها تقریبا رایگان است
همانطور که اشاره شد، خوراک کرمها از زبالههای تر تأمین میشود. البته برای تغذیه کرمها اصول ویژهای وجود دارد که باید از آنها مطلع باشید. بهدلیل اینکه زباله در ایران برخلاف سایر کشورها، ارزش اقتصادی ندارد، خیلی راحت میتوانید خوراک کرمها را بهصورت رایگان یا با ارزانترین قیمت ممکن تهیه کنید. زبالههای تر خانگی، زبالههای جنگلی مانند شاخ و برگ و پوست درختان و زبالههای کشاورزی مانند پسماند مزارع، فضولات مرغداریها یا گاوداریها همه و همه میتوانند بهعنوان تغذیه کرمها درنظر گرفته شوند.
با یک واحد تولیدی بدبو سروکار ندارید
یکی از مهمترین نگرانیهای تولیدکنندگان ورمیکمپوست این است که با توجه به کاربرد زباله بهعنوان مواد اولیه، آیا با یک واحد تولیدی بدبو سروکار خواهند داشت؟ فعالان این عرصه در پاسخ میگویند، اگر اصول درست کار که مهمترین آن تأمین رطوبت و دمای مورد نیاز است، رعایت شود، واحد تولیدی بدبویی نخواهید داشت. سایر اصول کار مانند اصول تولید، نحوه نگهداری و مراقبت و برداشت کود را باید در کلاسهای آموزشی کوتاهمدت فرا بگیرید. طول دوره کلاسها معمولا یک تا 3 ماه است.
شکستخوردهها بازاریابی موفقی نداشتهاند
«برای فروش محصولم دچار مشکل شدهام» این جملهای است که احتمالا از زبان بعضی از تولیدکنندگان ورمیکمپوست خواهید شنید اما ناامید نشوید. آیا این موضوع تمام واقعیت بازار کودهای زیستی است؟
«محسن بگلو» تولیدکننده ورمیکمپوست دراینباره به «شهروند» میگوید: تولیدکنندگان باید بپذیرند که تولید و بازاریابی در عین ارتباط با هم، دو مقوله تخصصی جداگانه هستند. تولیدکننده موفق لزوما نمیتواند بازاریاب موفقی هم باشد و بازاریاب موفق نیز لزوما نمیتواند تولیدکننده موفقی بهشمار آید. تأکید میکنم که افراد شکستخورده در این زمینه، بازاریابی ناموفق داشتهاند و توصیه میکنم افرادی که میخواهند وارد این حرفه شوند حتما مباحث بازاریابی این کار را دنبال کنند و قبل از شروع کار درباره چگونگی جذب بازار مطالعه و مشاوره داشته باشند.
در بازاریابی مستند و صادق باشید
«علی رزمجو» دیگر تولیدکننده ورمیکمپوست با اشاره به مهمترین ارکان بازاریابی این محصول، به «شهروند» توضیح میدهد: برای در اختیار گرفتن بازار فروش، بهتر است مزرعه تولیدی خود را در نزدیکی چند روستای هدف دایر کنید. این موضوع باعث میشود با کشاورزان بهعنوان مشتری، راحتتر در ارتباط باشید. علاوهبر این، هزینه حملونقل را کاهش میدهید و همین مسأله در جذب کشاورزان موثر خواهد بود.
وی ادامه میدهد: موضوع مهم دیگر قانعکردن کشاورزان به استفاده از ورمیکمپوست است. مهمترین پرسش کشاورزان از شما این است که آیا کود زیستی به اندازه کود شیمیایی بازده اقتصادی دارد؟ به عبارت دیگر آیا با استفاده از کود زیستی میزان باردهی مزرعه کاهش نخواهد داشت؟ بازاریاب باید برای کشاورز توضیح دهد که کود زیستی نهتنها میزان ثمردهی مزرعه را کاهش نمیدهد که موجب حاصلخیزی خاک نیز میشود. حتی روش استفاده در ابتدا میتواند بهصورت ترکیب کود شیمیایی و زیستی باشد. این تولیدکننده تأکید میکند: برای ارایه فرمول درست به کشاورز حتما با چند کارشناس خبره کشاورزی مشورت کنید. یادتان باشد هرگونه مشاوره اشتباه به کشاورز میتواند بازار شما را نابود کند و مشاوره درست، کارتان را رونق دهد زیرا اگر صداقت به خرج دهید خود کشاورزان بهترین مبلغ کارتان خواهند بود.
مقایسه قیمت کودهای شیمیایی و زیستی
«محسن بگلو» درباره تفاوت قیمت کودهای شیمیایی و کودهای زیستی به «شهروند» توضیح میدهد: درحالحاضر هرکیلوگرم کود ورمیکمپوست بین 500 تا 3هزار تومان به فروش میرسد که این موضوع به کیفیت آن بستگی دارد. قیمت هرکیلوگرم کود شیمیایی نیز حدودا بین 1000 تا 1200 تومان است که البته با برداشتهشدن یارانه برخی از انواع کود شیمیایی قیمت آن در بازار آزاد به حدود دوبرابر این عدد نیز میرسد. این تولیدکننده ادامه میدهد: بنابراین کود شیمیایی نسبت به ورمیکمپوست از لحاظ قیمت نیز مزایای قابلتوجه و قابلاعتنایی ندارد و در برخی موارد نیز بهصرفهتر است.
روی فروش کود حساب کنید نه کرمها
«حمزه نصرآبادی» تولیدکننده ورمیکمپوست به نکات دیگری از بازار کودهای زیستی اشاره میکند و به «شهروند» میگوید: تولید ورمیکمپوست در ایران هنوز به اندازه کافی جا نیفتاده است. این پدیده دو وجه مثبت و منفی دارد. وجه مثبت این است که هنوز بازار اشباع نشده است. وجه منفی هم آن است که تولیدکننده در فروش کرمهای مولد به مشکل میخورد و بخش عمده درآمد او از فروش کود حاصل میشود و نه کرم. نصرآبادی ادامه میدهد: البته برای فروش کرمها میتوانید مشتریان خاصی پیدا کنید مثلا مراکز پرورش ماهی و دامداریها و مرغداریها.