شهروند| چندی از امضای بیانیه مطبوعاتی لوزان می‌گذرد و بسیاری از بخش‌های اقتصادی ایران مانند صنعت نفت و گاز، خودروسازی، معادن و بازار سرمایه مورد توجه سرمایه‌گذاران خارجی قرار گرفته است تا به محض لغو تحریم‌ها به ایران بازگردند. صنعت پتروشیمی ایران نیز به دلیل پتانسیل‌های بالا توجه بسیاری از شرکت‌های خارجی را به خود جلب کرده است. ایران به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان بزرگ محصولات پتروشیمی در خاورمیانه نقش مهمی در بازار جهانی آن دارد. هنگامی که تحریم‌ها، صادرات محصولات پتروشیمی ایران را با محدودیت مواجه کرد، علاوه بر ایران خریداران محصولات ایرانی نیز با افزایش قیمت محصولات پتروشیمی متضرر شدند، به‌طوری که تولید برای بسیاری از آنان سخت شد، اما با افزایش احتمال لغو تحریم‌ها خریداران قدیمی برای دستیابی به سودآوری دوران قبل امیدوارتر شده‌اند.
گسترش بازار صادرات ایران
در همین زمینه وب‌سایت تحلیلی تخصصی «پلتز» طی یادداشتی مهم‌ترین فرصت‌های بازار پتروشیمی ایران پس از لغو تحریم‌ها را برشمرده است. به نوشته این سایت پایان تحریم‌ها سبب می‌شود دوباره یکی از بزرگترین صادرکنندگان پلاستیک جهان وارد بازار شود. در ادامه این یادداشت آمده است: اگر تحریم‌های ایران به‌طورکلی لغو شود، بانک‌ها باید خود را برای سرمایه‌گذاری در تجارت پلاستیک و محصولات پتروشیمی آماده کنند. از سوی دیگر مشکلات پرداخت نیز از میان خواهد رفت. این درحالی است که تحریم‌ها سبب شد صادرات محصولات اصلی پتروشیمی ایران یعنی متانول و پلی‌اتیلن به شدت کاهش یابد و فروش مواد صادر شده نیز مشکل باشد. در این وضع محصولات باید به‌طور نقد در دوبی خریده می‌شد یا معاملات از طریق بانک‌های چینی، هندی و کره‌ای انجام می‌شد.
کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند ظرفیت تولید پتروشیمی ایران طی 10سال آتی رشد قابل توجهی داشته باشد. برداشتن تحریم‌ها سبب می‌شود صادرات فناوری‌های اساسی و واردات کاتالیزورها به این کشور افزایش یابد و در نتیجه آن ساخت واحدهای تولیدی جدید نیز رونق بگیرد. «هتیان میستری» یکی از تحلیلگران ارشد صنعت پتروشیمی دراین‌باره می‌گوید: پیش‌بینی می‌کنیم ظرفیت تولید سالانه پلی‌اتیلن ایران طی 10سال آتی حداقل 2میلیون تن افزایش یابد. اگر فضای کسب و کار این کشور همچنان مناسب بماند، این رقم به 3میلیون تن هم می‌رسد. این درحالی است که ظرفیت کنونی پلی‌اتیلن ایران سالانه 3.7میلیون تن است.
ایران تصمیم دارد ظرفیت تولید متانول خود را نیز طی 5سال آتی به 25میلیون تن در سال برساند و خود را به‌عنوان بزرگترین تولید‌کننده این محصول در بازار جهانی اثبات کند. همچنین این کشور درحال ساخت یک خط لوله 2700 کیلومتری برای انتقال اتیلن از عسلویه در جنوب به واحدهای تولید پلی‌اتیلن در غرب کشور است. هرچند لغو تحریم‌ها به شکوفایی سرمایه‌گذاری درایران طی بازه زمانی بلندتر منجر می‌شود، اما در کوتاه و میان‌مدت، تأثیری محدود دارد، چراکه اغلب محصولات ایران توانسته‌اند مشتریانی ثابت در آسیا بیابند. طی‌سال گذشته چین حدود 1.6میلیون تن پلی‌اتیلن و 1.63میلیون تن متانول از ایران خریده است. در این میان هند نیز تقریبا 900هزار تن متانول ایرانی طی 2014-2013 وارد کرده است. یکی از مقامات شرکت نفتی چینی «سینوپک» می‌گوید: لغو تحریم‌ها سبب می‌شود ایرانیان گزینه‌های بیشتری برای صادرات داشته باشند. آنها در دوران تحریم به اروپا محصولی صادر نکرده‌اند ولی اکنون این تجارت آغاز می‌شود. با توجه به آنچه گفته شد حجم صادرات به این سرعت افزایش نخواهد یافت. باید به یاد داشت تأثیر لغو موقت تحریم‌ها تأثیر کمی روی تجارت میان ایران و غرب داشت زیرا بانک‌های جهانی تمایلی به ارایه اعتبارنامه به محموله‌های ایرانی نداشتند و از سوی دیگر از تحریم‌های آمریکا بیمناک بودند. یکی از تاجران مستقر در دوبی می‌گوید: ما منتظر تأثیر لغو محدودیت‌های بانکداری بر تجارت ایران هستیم. هنگامیکه بانکی بزرگ برای شرکت‌های ایرانی اعتبارنامه صادر کند، شاهد آن خواهیم بود که محموله‌های بزرگ محصولاتی مانند پلی‌اتیلن، متانول و MTBE ایران را به مقصد اقصی نقاط جهان ترک خواهند کرد.
تاجران اماراتی آماده بازگشت ایران
در این میان به نظر می‌رسد دوبی به‌عنوان یک مرکز تجاری، از این امر سود سرشاری ببرد. شرکت‌های تجاری مصرف‌کننده بزرگ در هند و چین از پایان 2013 و در انتظار ارسال محموله‌های پتروشیمی بزرگتر از ایران، دفاتر خود را در امارات و تهران افتتاح کرده‌اند. برخی از شرکت‌های بزرگ مانند سینوپک چین و شرکت هندی Hazel Mercantile. به دقت آمار تجارت ایران را تحت نظر دارند. بنابراین تعجبی ندارد تاجران اماراتی نیز خود را برای ورود دوباره ایران به بازار پتروشیمی آماده کرده‌اند. روزنامه «نیشن» نیز در گزارشی به موضوع افزایش فروش محصولات پتروشیمی ایران به اروپا می‌پردازد. در این گزارش آمده است: تحریم‌های پیچیده‌ای که در سال 2012 وضع شد نه‌تنها به صنعت پتروشیمی ایران ضربه زد بلکه به صنایع اروپایی که به محصولات ارزان‌قیمت ایرانی وابسته بودند تا بتوانند در بازار رقابت کنند نیز خسارت وارد کرد. پس از امضای تفاهمنامه درباره چارچوب لغو تحریم‌ها، «احمد مهدوی» رئیس انجمن کارفرمایان صنعت پتروشیمی ایران اعلام کرد این صنعت آماده ارسال 5میلیارد دلار محصولات پتروشیمی اضافی به اروپا به محض لغو شدن تحریم‌هاست. ایران سال گذشته حدود 40میلیون تن مواد پتروشیمی تولید کرد که ارزش محصولات صادر شده آن بالغ بر 9میلیارد دلار بوده است. در مقابل شرکت سابیک (Sabic) در عربستان‌سعودی که یکی از بزرگترین تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی در جهان است، حدود 70میلیون تن در 2013 تولید کرد. ایران یکی از مهم‌ترین تولیدکنندگان مواد پتروشیمی اصلی به‌خصوص متانول در بازار جهان است. براساس گزارش گمرک ایران این کشور سال گذشته 19.124میلیون تن میعانات گازی صادر کرده است که به‌طور متوسط معادل 440هزار و 113 بشکه در روز است و نشان‌دهنده افزایشی 44.64درصدی در مقایسه با سال قبل است. در بازه زمانی فوریه تا مارس گذشته نیز ایران 271هزار بشکه میعانات گازی صادر کرد، اما این رقم نشان‌دهنده مقدار دقیق گازی که ایران فروخته نیست و در اصل بیانگر حجم بارگیری و حمل شده به بازارهای جهانی است. این درحالی است که گفته می‌شود ایران بخشی از میعانات خود را در چین ذخیره می‌کند. از سوی دیگر در همین بازه زمانی صادرات محصولات پتروشیمی ایران به ترتیب 28.35 و 31.79درصد در حجم و ارزش افزایش یافته است. همچنین ایران 2.279میلیارد دلار پروپان (با 83.74درصد افزایش) و 1.468میلیارد دلار بوتان (با 43.17درصد افزایش) طی سال مالی گذشته صادر کرده است. با تمام این اوصاف به نظر می‌رسد ورود دوباره ایران به بازار پتروشیمی جهان بسیاری از معادلات حاکم بر بازار را تغییر خواهد داد.