شهروند| روز جهانی موزه‌ها امسال حال و هوای دیگری داشت. بازگشت اشیای باستانی خوروین به ایران پس از 35سال و رونمایی از 108 شیء تاریخی چغامیش مربوط به هزاره چهارم پیش از میلاد، به این روز حال و هوای دیگری داده بود. مسعود سلطانی‌فر رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، بازگشت این اشیا را دستاورد مهمی اعلام کرد که در ماه‌های اخیر به دست آمده است. او در مراسم روز ملی موزه‌ها و آغاز هفته میراث فرهنگی در کاخ گلستان، گفت: «اگرچه دستمان خالی نیست، اما باید از ظرفیت‌های موجود در کشور استفاده کرده و کارنامه‌مان را در سال‌های آینده پرافتخارتر کنیم.» سلطانی‌فر با اشاره به تلاش ویژه‌ای که در این مدت برای استرداد آثار تاریخی ایران از بلژیک و آمریکا انجام شده است، گفت: «سازمان میراث فرهنگی با مشارکت دفتر حقوقی بین‌المللی ریاست‌جمهوری توانست اشیاي خوروین و چغامیش را بعد از 50 و 35سال کشمکش بعد از غلبه در محکمه‌های مختلف کشورهای اروپایی به ایران بازگرداند. اگر حدود یک یا دو روز در بازگرداندن اشیا تعلل کرده بودیم؛ مطمئنا ادعای حقوقی دیگری درباره این اشیاء مطرح شده بود و بازگرداندن آن را می‌توانست به تعویق بیندازد. این‌که در این مدت چند ماهه دو محموله تاریخی به کشور بازگردانده شده، از دستاوردهای مهم این دولت است.»
او ادامه داد: « در همه کشورها یکی از مهم‌ترین اهدافی که هر حکومت دنبال می‌کند مسیر توسعه پایدار و پروژه ملتسازی است، یعنی این‌که مردمی که در یک محدوده جغرافیایی که به آن تمامیت ارضی یک کشور می‌گویند با علایق و باورهای مختلف زندگی می‌کنند، در راستای منافع ملی و حفظ آرمان‌های آن کشور و همچنین نظام هم‌جهت هماهنگ و هم‌سو، هم‌مسیر باشند.» او با اشاره به این‌که همه می‌دانیم که در ایران مردمی با باورهای مذهبی مختلف از اقوام گوناگون زندگی می‌کنند، یادآوری کرد که «در مسیر ملتسازی و پروژه آن در هر کشوری میراث فرهنگی آن کشور تأثیر و جایگاه بسیار مهمی دارد. یعنی گذشته پرافتخار و بررسی تاریخ و هویت فرهنگی مردم در یک مجموعه و افتخاراتی که در گذشته داشته، به‌ویژه افتخاراتی که کشور ما داشته است به شدت کمک می‌کنند تا ما در مسیر پروژه ملتسازی و بهره‌برداری بیشتر از آن نسبت به کشورهای دیگر عمل کنیم.» سلطانی‌فر همچنین درباره اقداماتی که درباره موزه‌ها انجام شده است، گفت: «موزه خراسان افتتاح شد و به مرور تکمیل می‌شود، در موزه ملی نیز بخش اسلامی که سال‌ها تعطیل بود و همچنین طبقه موزه ملی طی 10 روز آینده راه‌اندازی و افتتاح می‌شوند. برنامه‌ریزی‌های دقیقی انجام شده تا 12 موزه منطقه‌ای و استانی در کل کشور در دست اجرا قرار بگیرد. همچنین موزه مشاهیر در شیراز، کرمانشاه، خوزستان و پاسارگاد که 35سال دست نخورده بود به اتفاق موزه یزد ظرف سه‌سال آینده یکی پس از دیگری به بهره‌برداری می‌رسند.» او اضافه کرد: «هیأت امنای تاریخی یکی از کارهای دیگری بود که در سازمان میراث فرهنگی انجام شد و امروز هفت بنای میراث جهانی و مجموعه سعدآباد هیأت امنایش را تشکیل داده است.» او همچنین با اشاره به راه‌اندازی مجموعه نمایشگاه هفت‌هزار‌سال تاریخ تمدن بیان کرد: «این مجموعه حدود 9سال تعطیل شده بود، بنابراین تصمیم داریم بتوانیم این مجموعه را از ابتدای سال 2016 باتوجه به امکاناتی که از منابع مالی داریم در کشورهای مختلف راه‌اندازی کنیم، زیرا در این زمینه کشورهای مختلف اشتیاق بسیاری دارند.»
دنیا در مقابل سرمایه‌های میراث فرهنگی
تعظیم می‌کند
«حفظ سرمایه‌های میراث فرهنگی در ایران یکی از راه‌حل‌هایی است که دنیا در مقابل آن سر تعظیم فرود می‌آورد و موزه تنها مکان برای حفظ این سرمایه‌ها هستند.» محمدرضا کارگر مدیر اداره کل موزه‌ها، در این مراسم با تأکید بر اهمیت حفظ سرمایه‌های میراث فرهنگی در کشور، ادامه داد: «روز جهانی موزه سالی یک‌بار جایگاه و اهمیت موزه‌ها را به ما یادآوری می‌کند. اگر یک روز شهر شیراز کاملا نابود شود، سعدی و حافظ هستند و تخریب نشده‌اند و از یادها نمی‌روند. پس بهترین سرمایه‌های اجتماعی سرمایه‌های لایزال است، مانند میراث فرهنگی.» او با بیان این‌که موزه سرمایه‌های میراث فرهنگی را کشف و حفظ می‌کند، گفت: «این فضاها مهم‌ترین موقعیت برای بیان هویت یک کشور و در معرض تعامل قرار دادن آنها با کشورهای دیگر است و حتی ادیان الهی به موزه نیاز دارند.» کارگر با اشاره به این‌که موزه‌های ما در مقایسه با برخی از کشورها وضع خوبی دارند، یادآور شد که: «وضع در قیاس با برخی کشورها متوسط است و در مقابل برخی دیگر از کشورها باید برای رسیدن به موزه‌های مناسب و استاندارد تلاش زیادی کنیم.» او در ادامه تأکید کرد که: «برای تغییر اساسی در کشور و برای این‌که بتوانیم رسالت خود را در حوزه حفاظت از میراث فرهنگی به خوبی انجام دهیم به یک انقلاب کلی نیاز داریم، ما باید موزه‌ها را براساس نیازهای اجتماعی حرکت دهیم، اما به این نکته هم باید توجه کنیم که برای وحدت ملی نباید هزینه‌ای پرداخت کنیم. متاسفانه بسیاری از کشورها در تلاش هستند که تنوع اقوام را یک تهدید برای ما محسوب کنند در شرایطی که این‌گونه نیست.» مدیر اداره کل موزه‌ها، با اشاره به این‌که جایگاه اکنون موزه‌ها از جایگاه واقعی هنوز فاصله زیادی دارد، ادامه داد: «با این وجود موزه‌ها این توانمندی را دارند که اگر مدیریتی از آنها حمایت کند بتوانند این اعتماد را به دولت بدهند که می‌توانند با هزینه‌های کم نقاط قوت زیادی ایجاد کنند. در واقع ما در فضاهای موزه‌ای می‌توانیم برای همه جوانان انگیزه ایجاد کنیم.»
می‌توانیم شهرمان را موزه کنیم
رئیس پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هم در این مراسم با تأکید بر این‌که مسیر پایداری در جامعه را از دهه 40 شروع کردیم، گفت: «اکنون به جایی رسیدیم که می‌توانیم شهرمان را موزه کنیم.» محمد بهشتی با تأکید بر این‌که می‌توان این کار را در تهران انجام داد، خاطرنشان کرد که: «شهرهایی همچون پاریس و لندن توانایی انجام این کار را ندارند. این در حالی است که اگر حالمان خوب باشد، کارهای بزرگ می‌کنیم، چون در دوره خوبی به سر می‌بریم.» مشاور رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ادامه داد: «وقتی جوامع دچار بحران می‌شوند عملا در شرایط ناپایدار قرار می‌گیرند، این یعنی آن محیط از حالت جامعه بودن خارج می‌شود و اتفاقی رخ می‌دهد که همه چیز تنزل می‌یابد، اما زمانی که جامعه پایدار می‌شود، به یک موجود واحد تبدیل می‌شود و کیفیت و موجودیت پیدا می‌کند.» او یادآور شد: «زمانی که جامعه حالش خوب باشد، ویترین‌هایش سهم عابران رهگذر است. این جامعه زنده بودن برایش کافی نیست، بلکه زندگی کردن در آن موضوعیت دارد.»
وضع وخیم فرش‌های کاخ گلستان
وضعیت وخیم برخی فرش‌های مجموعه گلستان، موضوعی بود که در ادامه این مراسم توسط کارشناس فرش کاخ گلستان مطرح شد. تورج ژوله در این مراسم گزارشی مصور از ساماندهی اطلاعاتی و حفاظتی فرش‌های این کاخ ارایه کرد و با اشاره به وضع وخیم برخی فرش‌های این مجموعه، تعیین گروه کارشناس زبردست برای تعمیر و احیای این آثار هنری فاخر را خواستار شد. به گزارش ایسنا، او مشخصا درباره وضع فرشی که در تالار آیینه کاخ گلستان وجود دارد، گفت: «این فرش درشت‌بافت و به ابعاد یکصدمتر است که به گروهی زبردست برای احیای آن نیاز داریم. گنجینه فرش‌های قاجاری کاخ گلستان در دنیا بی‌نظیر است و بسیاری از فرش‌های این کاخ بی‌همتا هستند.»
او ادامه داد: «بسیاری از فرش‌های تالار آیینه که حدود 12 قطعه فرش از منطقه جنوب خراسان هستند، از ناب‌ترین آثار گره‌بافت‌های دنیا به شمار می‌آیند که در این کاخ نگهداری می‌شوند و ممکن است نمونه دیگری از آنها در دنیا تکرار نشود.» این کارشناس فرش همچنین به وضع وخیم اثر دیگری که در کاخ گلستان نگهداری می‌شود، اشاره کرد و گفت: «این اثر، تابلوفرشی با مضمون سیاسی و فرهنگی است که حضور انگلیسی‌ها در ایران را نشان می‌دهد. این نمونه فرشی بی‌نظیر در دنیا است که در وضع بحرانی قرار دارد و باید هرچه سریعتر یک گروه کارشناسی به آن رسیدگی کند.»