روز جهانی پرندگان مهاجر، مناسبتی است که از سال ۲۰۰۶ توسط دو نهاد بین‌المللی فعال در زمینه حیات‌وحش یعنی کنوانسیون حفاظت از گونه‌های مهاجر وحشی (CMS) و تفاهمنامه همکاری حفاظت از پرندگان مهاجر آبی آفریقا و اوراسیا(AEWA) و با هدف جلب توجه همگان به موضوع حفاظت از پرندگان مهاجر و زیستگاه‌هایشان ترتیب داده شده است. برنامه‌های مرتبط با این مناسبت هر ساله طی 2 روز در ماه می میلادی به‌طور هماهنگ در جهان به اجرا درمی‌آید. مراسم روز جهانی پرندگان مهاجر در سال‌جاری، در روزهای ۱۹ و ۲۰ اردیبهشت‌ماه برگزار شد. در عصری که تقاضای جهانی برای انرژی دایما درحال افزایش است، ابداع شیوه‌های نوین تولید انرژی و افزایش استفاده از انواع انرژی‌های تجدیدشونده، نکته‌ای کلیدی برای داشتن آینده‌ای با محیط زیستی سالم‌تر است. اما تحقق مفهوم توسعه پایدار در مدیریت، تولید، توزیع و مصرف انرژی عملی نمی‌شود، مگر آن‌که حفاظت از تنوع‌زیستی و به‌ویژه پرندگان مهاجر در این مقوله درنظر گرفته شود. درحال حاضر با‌توجه‌به نیاز روزافزون بشر به تولید و مصرف انرژی، سازه‌ها و تأسیسات گوناگونی نیز در این رابطه احداث می‌شود. با وجود تلاش جامعه جهانی برای دستیابی به آینده‌ای کم‌کربن و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر اما تولید انرژی همچنان در تضاد با طبیعت بوده و برای آن زیان‌آور است. شعار روز جهانی پرندگان مهاجر در سال‌جاری
! Energi – make it bird friendly، یعنی انرژی را با پرندگان سازگار کنیم! انتخاب شده است. این شعار با هدف نشان دادن این موضوع انتخاب شده است که استقرار تأسیسات مرتبط با تولید و توزیع انرژی باید به نحوی باشد تا آسیب به پرندگان مهاجر، مسیرهای مهاجرتی و زیستگاه‌های آنها را به حداقل برساند. همه‌ساله میلیون‌ها پرنده مهاجر در مواجهه با تأسیسات تولید و توزیع انرژی در مسیرهای مهاجرت خود دچار اختلال شده یا زیستگاه‌های طبیعی خود را از دست می‌دهند. تعدادی زیادی از پرندگان مهاجر بر اثر برخورد با خطوط انتقال برق طی مهاجرت از بین می‌روند یا بر اثر استقرار تأسیسات تولید انواع انرژی‌های بادی، آبی، خورشیدی و... زیستگاه‌های خود را از دست داده و به نقاط دیگری با شرایط نامناسب کوچ می‌کنند.
اگرچه انتظار می‌رود پرندگان مهاجر نیز، از فواید تولید پایدار انرژی‌های تجدیدپذیر با کاستن از روند تغییر اقلیم و اثرات منفی آن بهره‌مند شوند؛ اما اگر روش‌های موجود تولید انرژی، بدون برنامه‌ریزی و طراحی مناسب و نیز ارزیابی ریسک مورد استفاده قرار گیرند، تهدیدی بزرگ برای حیات پرندگان مهاجر خواهند بود.
مهاجران در ایران
پرنده‌هایی مانند طاووسک، فلامینگو، اردک سرسبز، اردک سرسفید و زاغ بور در همه فصول در کشورمان دیده می‌شوند اما گونه‌هایی نظیر خوتکا، قوی گنگ و غاز و پلیکان خاکستری زمستان‌ها در ایران دیده می‌شوند. گونه‌های دیگری نیز مانند سلیم طوقی کوچک، حواصیل ارغوانی و زرد و گلاریول بال سرخ در بهار و تابستان قابل رویت هستند، افزون بر این پرنده‌ای مانند آبچلیک نیز جزو گونه‌های مهاجر عبوری به حساب می‌آید. حدود 350 گونه پرنده در کشورمان زادآوری می‌کنند، درنای سیبری، خروس کولی‌دشتی، دال پشت سفید و گیلان شاه‌خالدار چهارگونه از پرندگان مهاجر هستند که وضع بحرانی دارند، برخی دیگر نیز مانند اسکوتر بال سفید، اردک سرسفید، بالابان و کرکس مصری وضع نامناسبی داشته و حدود 15گونه دیگر نیز جزو گونه‌های آسیب‌پذیر به حساب می‌آیند.
حفظ زیستگاه‌ها
در کشورمان حدود 600سایت پرندگان وجود دارد اما از این تعداد 105 زیستگاه که بیشتر حایز اهمیت است به ثبت بین‌المللی رسیده‌‌اند. بیشتر پرندگان مهاجری که برای زمستان‌گذرانی به کشورمان می‌آیند، در این زیستگاه‌ها ساکن می‌شوند. می‌توان گفت حفظ این زیستگاه‌ها که بیشترشان تالاب است، نقش ویژه‌ای در حفاظت از پرندگان مهاجر دارد. مقدم با اشاره به این‌که مسیرهای مهاجرتی پرندگان مرز سیاسی نمی‌شناسد، می‌گوید: برای نمونه پرنده‌ای مانند آبچلیک شکیل یا گیلان شاه حنایی 28هزار کیلومتر سفر می‌کنند؛ بنابراین حفاظت از این پرندگان همکاری بیشتر کشورها را طلب می‌کند. اکنون کنوانسیون حمایت از گونه‌های وحشی مهاجر (CMS) در این زمینه فعالیت می‌کند. برای نمونه این کنوانسیون سال1993 تفاهمنامه‌ای برای حفاظت از درنای سیبری تنظیم کرد تا به این شکل علاوه بر این‌که کشورها میزان تدابیر حفاظتی خود را بیشتر می‌کنند، کشورهایی نیز که در مسیر مهاجرت پرندگان قرار دارند باید دراین‌باره بیشتر تلاش کنند.
گنجینه‌ای به نام گردشگر پرنده‌نگر
این درحالی است که به گفته کارشناسان، جمعیت پرندگان مهاجر بین 10 تا 15میلیون است اما سهم کشورمان در این میان حدود 2میلیون پرنده است. نکته اینجاست چنانچه زیرساخت‌ها برای آنها مناسب شود به‌طورحتم سهم کشورمان از پرندگان مهاجر بیشتر خواهد شد و به این شکل می‌توان از فرصت‌های بی‌نظیری مانند گردشگری پرنده‌نگر بهره برد. نکته اینجاست که درآمد گردشگری پرنده‌نگر بسیار بیشتر از شکار است و کشورهای اروپایی به این واقعیت پی برده‌اند؛ به همین دلیل تمام تلاش خود را برای گسترش این صنعت به کار گرفته‌اند. تعداد طرفداران پرنده‌نگری در کشوری مانند انگلستان آن‌قدر زیاد است که برخی‌ها می‌گویند طرفداران پرنده‌نگری در این کشور بیشتر از طرفداران فوتبال است، زیرا آنها از کودکی با پرنده‌نگری آشنا می‌شوند. برای نمونه در بین اعضای گروه پرنده‌نگر هلندی که مدتی قبل برای سرشماری پرندگان به ایران آمده بودند، افرادی دیده می‌شد که کارگر بیمارستان یا شرکت پنیرسازی بودند اما از برخی کارشناسان ما معلومات بیشتری درباره پرندگان داشتند.