شهروند | پس از آثار منفی‌ای که اجرای نادرست طرح مسکن مهر بر اقتصاد کشور گذاشت، دولت یازدهم با بهره‌گیری از تجارب بین‌المللی طرح جدیدی را با عنوان «تامین مسکن اقشار کم‌درآمد» یا «مسکن اجتماعی» در دستورکار قرار داده که نخستین مراحل اجرایی آن در سال‌جاری آغاز شده است. درواقع هم دولت نهم به‌عنوان مبدع طرح مسکن مهر و هم دولت یازدهم به‌عنوان طراح مسکن اجتماعی یک هدف را دنبال می‌کردند که آن هدف تأمین مسکن ارزان قیمت و آسان برای اقشار کم‌درآمد است. اما طرح مسکن مهر به دلیل اجرای نادرست به‌خصوص در بخش تأمین منابع مالی آن و همچنین جانمایی اشتباه با وجودی که به ساخت بیش از یک‌میلیون واحد مسکونی در کشور منجر شد، ولی نتوانست به اهداف پیش‌بینی شده خود دست یابد چراکه به علت فاصله زیاد با شهرها و عدم وجود زیرساخت‌های ضروری هم اکنون بسیاری از واحدهای مسکونی مهر ساخته شده خالی از سکنه است. اما طرح مسکن اجتماعی با اشراف بر نواقص و کاستی‌های مسکن مهر با ترکیب دوهدف مهم قصد دارد اقشار کم‌درآمد را خانه‌دار کند. در این طرح با انتخاب بافت‌های فرسوده درون شهرها و تأمین زمین مورد نیاز ساماندهی بافت‌های فرسوده شهری به‌عنوان نخستین هدف در دستورکار قرار گرفته است و از سوی دیگر با ساخت مجتمع‌های مسکونی علاوه بر سکونت مالکان این خانه‌های قدیمی بخشی از متقاضیان کم‌درآمد مسکن در واحدهای ساخته شده جای می‌گیرند. بدین‌ترتیب طرح مسکن اجتماعی با نام «تأمین مسکن اقشار کم‌درآمد» که با تفاهم وزارت‌های راه و شهرسازی و تعاون، کار و رفاه اجتماعی نهایی شد، اسفندماه گذشته با حضور اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهوری در شورایعالی رفاه به تصویب رسید و اکنون وارد مرحله اجرایی شده است.
مسکن اجتماعی کلید خورد
براساس جزییات طرح مسکن اجتماعی هر ساله 125هزار واحد مسکن اجتماعی درشهرها ساخته می‌شود که این روند تا شش‌سال ادامه می‌یابد و درنهایت 750هزار واحد مسکونی به اقشار کم‌درآمد تحویل داده خواهد شد. سال 94 نیز به‌عنوان نخستین سال اجرای این طرح با ساخت 20هزار واحد مسکونی آغاز می‌شود. در این زمینه معاون امور مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی با بیان این‌که در سال اول ۲۰هزار مسکن اجتماعی برای گروه‌های هدف ساخته می‌شود، گفت: زمین موردنیاز این واحدها تأمین شده و واحدهای طرح مسکن اجتماعی هم استیجاری خواهد بود و هم ملکی. حامد مظاهریان در گفت‌وگو با تسنیم، با بیان این‌که با آغاز ساخت مسکن اجتماعی در سال اول 20هزار واحد به نتیجه می‌رسد، تصریح کرد: سال بعد میزان ساخت‌وساز جبران می‌شود، چراکه مقدمات شروع ساخت مسکن اجتماعی (انتخاب زمین و ...) زمانبر است.
معاون امور مسکن و ساختمان یادآور شد: بهترین گروه‌های هدف قابل شناسایی توسط وزارت تعاون مشخص می‌شود و زمین موردنیاز برای ساخت مسکن اجتماعی نیز از سوی وزارت راه تأمین خواهد شد. وی با بیان این‌که مسکن اجتماعی ترکیبی از واحدهای استیجاری و ملکی است، افزود: واحدهای 20هزار مسکن اجتماعی نیز ترکیبی از این دو خواهد بود.
نحوه تأمین منابع مالی
برای جلوگیری از آثار منفی استفاده از منابع بانک مرکزی که در طرح مسکن مهر عملیاتی شد، در طرح مسکن اجتماعی تکیه بر چندین محل مختلف برای تأمین مالی این طرح است تا کمترین آثار تورمی را به همراه داشته باشد. براین اساس منابع مالی این طرح از محل‌های «یارانه‌های مسکن»، «مابه‌التفاوت نرخ تسهیلات»، «منابع داخلی وزارت‌های راه و شهرسازی و تعاون، کار و رفاه اجتماعی»، «تسهیلات بانکی»، «آورده متقاضیان» و «خیران مسکن‌ساز» تأمین
خواهد‌شد. پیش‌بینی شده متناسب با پیشرفت کار با موافقت بانک مرکزی و سازمان برنامه و بودجه ردیف‌های مناسب برای تأمین مالی پروژه‌ها اختصاص یابد.
معیار شناسایی افراد کم‌درآمد
در این طرح که ویژه اقشار کم‌درآمد و دهک‌های اول و دوم جامعه تدوین شده، روش‌های مختلفی برای تأمین مسکن این خانوارها پیش‌بینی
شده‌است که به مرور و در طول ۶سال اجرایی می‌شود. طرح تأمین مسکن اقشار کم‌درآمد علاوه بر این‌که افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی مانند کمیته امداد و بهزیستی را شامل می‌شود، گروه‌های دیگری که تحت پوشش نهادهای حمایتی نیستند اما از اقشار کم‌درآمد محسوب می‌شوند را نیز دربرمی‌گیرد که شناسایی این گروه‌ها برعهده بنیاد مسکن انقلاب اسلامی است. بر این اساس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی ساز و کار شناسایی را در نظر گرفته و براساس تفاهمنامه مسئولیت‌های مشخصی را برعهده گرفته و کاملا برای این امر تجهیز شده است. گروه اول متقاضیان این طرح گروه‌های کم‌درآمد جامعه هستند اما بخش دیگری از جامعه هدف این طرح شامل اقشار میانی جامعه می‌شود؛ در این بخش تأمین مسکن کارگرانی که نیازمند حمایت برای خرید مسکن ازجمله پرداخت تسهیلات هستند در نظر
گرفته‌شده‌اند؛ همچنین از طریق تأمین زمین و با شرط ساخت می‌توان به نیاز گروه‌های شناسایی‌شده پاسخ داد.
روند ثبت‌نام متقاضیان
براساس اعلام مسئولان قرار نیست اشتباه مسکن مهر در این طرح تکرار شود بنابراین ابتدا اقشار مشمول طرح شناسایی می‌شوند، سپس متناسب با استخراج اطلاعات برای ثبت‌نام آنها اقدام خواهد شد. به دلیل نوع اقشاری که هدف طرح هستند قرار است از تمرکز واحدهای مسکونی درقطعات بزرگ جلوگیری شود بنابراین بخشی از تأمین زمین برای ساخت این واحدها در بافت فرسوده و شهرهای جدید و بخش دیگر در زمین‌های شهری انجام می‌شود.
طرحی با سه ضلع
طرح مسکن اجتماعی با سه ضلع شامل وزارت راه و شهرسازی، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و بنیاد مسکن مراحل اجرا و نظارت را پشت سرخواهد گذاشت. برنامه مشترک تأمین مسکن با همکاری دو وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و راه و شهرسازی انجام می‌شود؛ به این صورت که ساماندهی و تهیه گروه‌های هدف از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است و وزارت راه و شهرسازی نیز زمین موردنیاز برای ساخت‌وساز را تأمین می‌کند. در اين طرح متصدي اصلي و مباشر، نهادها و دستگاه‌هاي حمايتي هستند و دخالت دولت و وزارت راه و شهرسازي به حداقل رسيده است. همچنين وظيفه پايش و ارزيابي پيشرفت پروژه برعهده بنياد مسكن انقلاب اسلامي و پيگيري و هماهنگي حسن انجام كار به عهده وزارتخانه‌هاي راه وشهرسازي و تعاون، كار و رفاه اجتماعي خواهد بود.