شهروند| یکی‌یکی استان‌های کشور به زیر سایه تنش آبی کشیده می‌شوند. حالا شمار استان‌های درگیر با کم‌آبی و بحران تأمین آب به 24 استان رسیده که در میان آنها نام هر سه استان شمالی کشور هم به چشم می‌خورد. استان‌هایی که کمتر کسی باور می‌کند، گرفتار کم‌آبی شوند و با بحران آب دست و پنجه نرم کنند اما این اتفاق افتاده است، در گزارش وزارت نیرو، گیلان و مازندران هم در دسته مناطق درگیر با تنش آبی قرار گرفته و زیر سایه تنش رفته‌اند.
تنشی که استان‌های آذربایجان‌شرقی و غربی، اردبیل، چهارمحال و بختیاری، خراسان شمالی و رضوی، سمنان، کردستان و کهگیلویه و بویراحمد هم درگیر آن هستند. در این فهرست، نام سه استان پربارش کشور به چشم می‌خورد، گیلان، چهارمحال و بختیاری و مازندران به ترتیب، استان‌های پربارش کشور هستند که نام‌شان در میان مناطق درگیر با تنش آبی دیده می‌شود.
براساس این گزارش، در طبقه‌بندی استان‌های کشور براساس شاخص پایش منابع آب از مهرماه تا اسفندماه سال 93، استان‌های کشور در 6 دسته مرطوب، نرمال، قابل تحمل، دارای تنش آبی، دارای تنش آبی شدید و کمبود آب طبقه‌بندی شده‌اند که استان‌های بوشهر، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، فارس، کرمان، هرمزگان و یزد در رده مناطق مواجه با کمبود آب قرار گرفته‌اند.
استان‌های بزرگ و پرجمعیت کشور هم در این گزارش در فهرست 13 استانی قرار گرفته‌اند که در دسته مناطق دارای تنش آبی شدید قرار دارند. استان‌های اصفهان، ایلام، تهران، البرز، خوزستان، زنجان، قزوین، قم، کرمانشاه، گلستان، لرستان، مرکزی و همدان جزو این مناطق هستند و به نظر می‌رسد، تابستان امسال، فصلی گرم‌تر و سخت‌تر از سال‌های قبل برای ایرانی‌ها خواهد بود.
طبق این گزارش، هیچ استانی از نظر شاخص پایش منابع آب در سال آبی 94-93 در دسته‌های مرطوب، نرمال یا حتی قابل تحمل قرار ندارند.
در این‌باره تورج فتحی، کارشناس محیط‌زیست با اشاره به آخرین تعریف بانک جهانی از تنش آبی به «شهروند» گفت: «مطابق آخرین تعریف بانک جهانی، میزان مصرف آب هر نفر در سال 1700 متر مکعب است. با توجه به وضع موجود منابع آب کشور حدود 400میلیارد مترمکعب در سال بارندگی داریم که از این میزان، 290میلیارد مترمکعب از طریق تبخیر از دست می‌رود. حدود 100 تا 120میلیارد مترمکعب منابع آب تجدیدشونده داریم. اگر براساس جمعیت کشور تقسیم کنیم و عدد سرانه به دست آوریم حدود یک هزار و 400 مترمکعب سرانه مصرف آب در ایران می‌شود که در مقایسه با میانگین دنیا ما در شرایط تنش آبی برای کل کشور قرار داریم.»
او با اشاره به این‌که در حال حاضر در مناطقی همچون بخش‌هایی از هرمزگان، جنوب کرمان و فارس و بخش‌هایی از استان بوشهر، حتی تأمین آب شرب هم با مشکل روبه‌رو است، ادامه می‌دهد: «این مناطق از تنش رد شده و وارد مرحله بحران شده‌اند. در این استان‌ها از آب شیرین کن و انتقال آب برای تأمین آب شرب ساکنان استفاده می‌شود.»
او درباره این‌که چرا استان‌های پربارش کشور هم جزو مناطق درگیر با تنش آبی قرار گرفته‌اند، می‌گوید: «این موضوع می‌تواند دو علت داشته باشد؛ یک دلیل، انتقال آب بین حوضه‌ای است. این عامل یکی از سناریوهایی است که وزارت نیرو در 2 تا 3 دهه اخیر دنبال می‌کند. این موضوع ابتدا برای تأمین آب شرب منطقه تهران شروع شد و سپس به سایر حوضه‌ها هم رسید. مثلا در حوضه آبریز مازندران، آب از البرز شمالی به البرز جنوبی منتقل شد و سهم استان کاهش یافت. این تغییر سبب به هم خوردن تعادل اکولوژیکی است.»
فتحی ادامه می‌دهد: «گیلان و مازندران با توجه به بارندگی حوضه آبریز و جمعیتی که در آنها سکونت دارند، جزو منطقه تنش آبی قرار گرفته‌اند. مساحت این استان‌ها کوچک است و جمعیت بالایی دارند و در عین حال مهاجرپذیر هم هستند.»
کارشناس محیط‌زیست، با تأکید بر این‌که در سال‌های گذشته مطالعات و ارزیابی زیست‌محیطی یا توان اکولوژیک را مدنظر قرار نداده‌ایم، می‌گوید: «این اتفاقات در دهه‌های بعد بیش از اکنون خود را نشان می‌دهد.»
او عامل دوم را افزایش جمعیت می‌داند و می‌گوید: «باید افزایش جمعیت را جدی بگیریم. مساحت این استان‌ها کوچک است، جمعیت بالایی دارند و در عین حال مهاجرپذیر هم هستند. این امر سرانه منابع طبیعی منطقه را کاهش می‌دهد.»
فتحی، موضوع دیگر را احداث سد در بالادست حوضه‌های آبریز اعلام می‌کند و یادآور می‌شود: «در سال‌های گذشته یک هزار تا یک هزار و 200 سد در کشور ساخته شده که 600 سد ساخته شده کوچک بوده و در بالادست و سرشاخه‌ها ساخته شده‌اند. این سدها روی سدهای بزرگ که در پایین‌دست ساخته شده‌اند، هم اثر گذاشته است. سدهای کوچک مشمول ارزیابی زیست‌محیطی قرار ندارند و محیط‌زیست هم آماری از آنها ندارد اما این سدها اثرات زیست‌محیطی و پیامدهای غیرقابل انکاری بر محیط‌زیست دارند.»