عکس خانوادگی و شبكه‌هاي اجتماعي
 

 

با روشن‌شدن حدود معنایی هریک از عبارات نزدیک به عکس‌خانوادگی چون عکس خانگی، یادگاری، آنی و شخصی، تعریف‌کردن عکس و عکاسی خانوادگی راحت‌تر است. در عکس‌خانوادگی، خانواده و بازنمایی آن محور عکس است و محصولی اجتماعی، اخلاقی و زیبایی‌شناسانه از آن چیزی هستند که خانواده در آن‌واحد، هم عرضه‌کننده و هم متقاضی آن است. فروزان‌پور در رساله خود با عنوان «بررسی تحلیلی ژانر عکاسی خانوادگی با نگاهی به عکس خانوادگی در ایران» در تعریف عکس‌خانوادگی می‌گوید: «عکس‌های خانوادگی، مجموعه‌ای از عکس‌ها را شامل می‌شوند که خانواده در طول عمر خود در زندگی، تولید و جمع‌آوری می‌کند و اغلب آنها را در خانه خود، آلبوم‌ها یا در محل کار خود نگهداری می‌کند. این مجموعه شامل عکس‌هایی می‌شود که توسط عکاسان حرفه‌ای یا توسط اعضای خانواده، دوستان یا آشنایان گرفته می‌شود و لحظه‌هایی از زندگی خانوادگی را مستندسازی می‌کند.» البته همه عکس‌هایی که در تاریخ عکاسی به آلبوم‌های خانوادگی راه پیدا کرده‌اند، لزوما عکس‌های‌خانوادگی نیستند. ‌‌هالند نیز با واکاوی تاریخ عکس‌های شخصی و خانوادگی نشان می‌دهد که اولین عکس‌هایی که در آلبوم‌ها یافت می‌شدند نه عکس‌های خانواده، که عکس‌های شخصیت‌های معروف، عکس‌های منظره و... بودند. «اولین آلبوم‌های عکاسی به ‌هیچ‌وجه «آلبوم خانوادگی» نبودند، بلکه مجموعه‌هایی مشتمل بر عکس‌های خانواده‌های سلطنتی، مشاهیر و سیاستمداران بودند که صحافی درخور توجهی داشتند».
با ساده‌تر شدن دوربین‌ها و همه‌گیر شدن عکاسی و همچنین با تکنولوژی چاپ نقطه- سایه، عکس‌های مشاهیر و کارت‌پستال‌ها از آلبوم خانوادگی حذف شدند و آنچه از آن پس در آلبوم خانوادگی جای می‌گرفت، پرتره‌ها و عکس‌های اعضای خانواده، دوستان و آشنایان بود که به نوعی به خانواده مربوط می‌شد. «خانه و خانواده دو رکن اصلی عکاسی خانوادگی بود که عکاسی حول این دو محور می‌چرخید». نکته اصلی در تعریف عکس‌خانوادگی، در نظر گرفتن حدود این تعریف در طول تاریخ عکاسی جهان است. این‌که عکاسی خانوادگی یکی از قدیمی‌ترین ژانرهای عکاسی است، شکی نیست اما با تحول تاریخی و فرهنگی و اجتماعی (تغییرات در بافت) و همچنین تغییرات فناوری (تغییرات در رسانه) تعریف آن نیز متاثر از همین عوامل دستخوش تغییر شده است؛ مسأله‌ای که عموما محققانی چون ساراوس، فرولیچ، ‌‌هالند و... از کنار آن به‌سادگی عبور کردند. معنای عکس خانوادگی، معنای سیال و پویایی است که در طول تاریخ عکاسی دچار تغییر و دگرگونی‌های فراوانی شده و متاثر از تغییرات خرد و کلان در دو حوزه است: اولی تغییراتی که در سطح خانواده و تعریف آن در صد‌سال اخیر به‌وقوع پیوسته است؛ و دیگری تغییراتی که در سطح ساختارهای جامعه به‌واسطه تغییر در امکان‌های بازنمایی و فناوری اتفاق افتاده است. به‌طور مثال، برای کسانی که هنوز از اینترنت یا شبکه‌های اجتماعی استفاده نمی‌کنند شاید معنای عکس شخصی و خانوادگی یکی باشد.
امروز با توجه به شبكه‌هاي اجتماعي و دسترسي آسان كاربران به عكس‌هاي فردي و خانوادگي، عكس به‌سرعت در دسترس قرار گرفته، مورد قضاوت واقع شده و عكس‌هاي جديدتر جايگزين عكس‌هاي قديمي‌تر مي‌شوند. عكس‌ها گاه فراتر از شخص رفته، مكان زندگي و امكانات رفاهي را به ديگران نشان مي‌دهند. سايت‌ها و صفحاتي كه به افراد و گروه‌هاي خاصي از طبقات اجتماعي تعلق دارند در اين روزها با اندك جست‌وجوي اينترنتي قابل‌دسترسي هستند.
اين موضوع سبب شده كه قداست و يكدستي عكس‌هاي خانوادگي قديمي كه نشان‌دهنده واقعيت زندگي روزمره آدميان بوده است، گاه تا حد عكس‌سازي، تيپ سازي و شخصيت‌سازي جديد پيش رود. كافي است كه شما توسط چند كاربر در موقعيت و مكان مناسبي در فضاي مجازي نشانده شويد و سپس با راهكارهاي مجازي، دامنه دوستان خود را افزون كنيد. دوستداران شما از روي عكس‌ها و حتي عكس‌هاي انتخابي‌تان به برآورد شخصيتي شما پرداخته و دنياي جديد شما شروع مي‌شود. اما آيا اين دنياي جديد واقعي است؟ آيا عكس‌ها، حرمت‌هاي خود را خواهند داشت؟ آيا فاصله‌اي ميان عكاسي سنتي و ديجیتال و چاپ‌كاغذي با تكثير اينترنتي كه روز به روز بيشتر مي‌شود، مي‌تواند ما را از هويت و واقعيت خود دور كند؟
واقعيت اين است كه عكاسي مدرن و ديجيتال در بسياري از فرآيندهاي علمي و تحولات اجتماعي و سياسي سربلند درآمده است. اما حرمت‌ها و حريم‌هاي خانوادگي در دنياي ديجيتال همچنان بر پاشنه اخلاق مي‌گردند. اما چه كسي تضمين مي‌كند كه كاربران اينترنت كاربراني با اخلاق و آدابدان باشند؟

 


 
http://shahrvand-newspaper.ir/News/Main/27441/عکس-خانوادگی-و-شبكه‌هاي-اجتماعي