[شهروند] معضل آلودگی هوا با پایتخت گره خورده؛ معضلی که سال‌هاست با آن دست به گریبان است و در این میان موتورسیکلت‌های بنزینی نقش مهمی در تشدید این مشکل دارند. این در حالی است که بنابر گزارش‌ها، بیش از 11میلیون موتورسیکلت فرسوده در کشور وجود دارد که آلایندگی هریک از آنها معادل 4خودروی سواری تخمین زده می‌شود. سهم تهران از این تعداد موتورسیکلت فرسوده حدود 2میلیون است که سالانه صدها میلیون لیتر بنزین مصرف می‌کنند. بررسی‌ها نشان از این دارند که موتورسیکلت‌های بنزینی، به‌ویژه مدل‌های فرسوده با عمر بیش از 20سال، یکی از عوامل اصلی آلودگی هوای تهران هستند، اگرچه طبق گزارش بانک جهانی، میزان آلایندگی یک موتورسیکلت فرسوده تا 18برابر یک خودروی استاندارد است. متاسفانه موتورسیکلت‌ها مسئول حدود 20درصد از آلودگی هوای پایتخت و بیش از 50درصد از فوتی‌های ناشی از تصادفات رانندگی در پایتخت هستند و این یعنی این وسیله نقلیه نیازمند اقدام فوری در راستای ساماندهی است.
سهم 6درصدی موتورسیکلت‌ها در حمل‌ونقل روزانه تهران
از 2میلیون و 645هزار دستگاه موتورسیکلت، یک میلیون و 999هزار دستگاه فرسوده‌اند. به گفته مهدی پرهادی، رئیس کمیسیون سلامت و محیط‌زیست شورای شهر تهران این تعداد معادل بیش از 76درصد موتورسیکلت‌هاست. بنابرنظر پیرهادی حدود 6درصد حمل‌ونقل روزانه تهران سهم موتورسیکلت‌هاست، هرچند در اوج ترافیک این سهم افزایش می‌یابد. آمارهای پلیس راهور که به آبان 1400 برمی‌گردد 2میلیون و 645هزار موتورسیکلت شماره‌گذاری شده، البته آمارهای جدید مربوط به سال‌های اخیر بر این مساله تاکید دارند که 500هزار دستگاه به این تعداد اضافه شده به عبارت ساده‌تر در مجموع حدود 3میلیون و 200هزار موتورسیکلت پلاک‌گذاری شده است.
90درصد موتورسیکلت‌های تهران کاربراتور‌ی‌اند
به گفته مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت و محیط‌زیست شورای شهر تهران 90درصد موتورسیکلت‌های تهران کاربراتور‌ی‌اند. اگرچه طبق قانون هوای پاک تولید این نوع از موتورسیکلت‌ها باید متوقف شود، در حالی که در دوره‌های گذشته مجوز تولید گرفته‌اند. پیرهادی بر این باور است سهم 21.3درصدی آلاینده‌های گازی و 10.1درصدی ذرات معلق ناشی از موتورسیکلت‌ها در میان منابع متحرک آلاینده شهر تهران (بر اساس سیاهه انتشار سال 1396)، بسیار قابل توجه است. اگرچه سردار محمدباقر سلیمی، معاون هماهنگ کننده پلیس راهور فراجا معتقد است بر اساس ماده 8 قانون هوای پاک، دولت از سال 1396 مکلف بود هر ساله 10درصد از موتورسیکلت‌ها را با انواع برقی جایگزین کند که در صورت اجرا، امروز حدود 80درصد موتورسیکلت‌های برقی بودند.
15درصد تخلفات رانندگی مربوط به موتورسیکلت‌هاست
هرچند به گفته سردار محمدباقر سلیمی، معاون هماهنگ کننده پلیس راهور فراجا در حال حاضر از 4میلیون موتورسیکلت موجود در تهران، حدود 92درصد فرسوده‌اند، البته بخشی از آنها حتی فاقد مشخصات هویتی برای اعمال قانون و جریمه هستند. بنابرنظر سردار سلیمی سال 1403، 170میلیون تخلف رانندگی ثبت شد که حدود 15درصد آن مربوط به موتورسیکلت‌ها بود؛ بنابراین مسئله رفتارهای ناهنجار موتورسیکلت‌ها بسیار جدی است که نیازمند نگاهی همه‌جانبه از جمله تغییرات زیرساختی، افزایش بازدارنده هزینه تخلف، اجرای دقیق قانون و در نهایت نظارت پلیس است. سردار سلیمی با اشاره به اینکه مطابق قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوب سال 1389، میزان جرایم رانندگی باید متناسب با نرخ تورم سالانه افزایش می‌یافت اما این امر قانونی محقق نشد،
راه برون‌رفت، برقی‌سازی است
محمدصادق معتمدیان، استاندار تهران از طرح اسقاط و جایگزینی این موتورها با مدل‌های برقی در اولویت برنامه‌های دولت خبر داده. معتمدیان از جایگزینی 3هزار موتورسیکلت برقی تا تیرماه 1404 گفته بود. به اعتقاد استاندار تهران این طرح هم به کاهش آلودگی کمک می‌کند، هم به کاهش تصادفات مرگبار، در نتیجه ایمنی شهری بهبود پیدا می‌کند. به باور او دولت، با تمرکز بر کاهش آلودگی هوا، طرحی برای جایگزینی موتورسیکلت‌های فرسوده با مدل‌های برقی را در دستور کار قرار داده است. معتمدیان می‌گوید:«این طرح با همکاری دستگاه‌هایی نظیر شهرداری تهران، پلیس راهور، وزارت نفت، وزارت ارتباطات و سازمان محیط‌زیست پیش می‌رود، قرار است به‌صورت پایلوت در تهران اجرا شود و طبق برنامه‌ریزی‌ها، تا پایان تیرماه ۱۴۰۴، 3هزار دستگاه موتورسیکلت برقی در ناوگان موتوری پایتخت جایگزین مدل‌های فرسوده خواهند شد.»
صرفه‌جویی سالانه 46میلیون تومانی
طبق برآوردها، جایگزینی هر موتورسیکلت برقی می‌تواند سالانه تا 46میلیون تومان صرفه‌جویی اقتصادی از جمله کاهش هزینه‌های سوخت و خسارات زیست‌محیطی به همراه داشته باشد. علاوه بر این، طرح‌هایی مانند ارائه تسهیلات 100 میلیون تومانی با سود 4درصد توسط شهرداری‌های تهران و مشهد، انگیزه مالی برای مالکان موتورسیکلت‌های فرسوده ایجاد می‌کند، تجربه موفق استفاده از موتورهای برقی در شهرهایی مانند کیش و برخی کلانشهرهای چین نیز نشان‌دهنده پتانسیل بالای این فناوری است. چین در 5 کلانشهر خود از موتورهای برقی استفاده می‌کند و ما می‌توانیم با الگوبرداری از آنها، زیرساخت‌های مشابهی ایجاد کنیم.