[ ملیحه محمودخواه] در گوشه و کنار مناطق محروم استان سیستان و بلوچستان، مجتمع‌های خوابگاهی دانش‌آموزی جمعیت هلال احمر همچون چراغ‌هایی فروزان می‌درخشند. این خوابگاه‌ها، که در دل دشوارترین شرایط اقتصادی و اجتماعی قرار دارند، به منزله پناهگاهی برای دانش‌آموزانی هستند که در جست‌وجوی فرصتی برای ساختن آینده‌ای بهتر، در میان محدودیت‌های فراوان زندگی می‌کنند. دانش‌آموزانی که شاید از نظر مالی در مضیقه باشند، اما از آرزوها و تلاش‌های بزرگی برخوردارند؛ آرزوهایی که تنها با حمایت و فراهم کردن بسترهای مناسب برای تحصیل و رشد می‌توانند به حقیقت بپیوندند.
در این مجتمع‌ها، دانش‌آموزان نه تنها برای فراگیری علم و دانش به تحصیل می‌پردازند، بلکه با کنار هم بودن در این فضاهای ساده، به رشد اجتماعی و شخصی خود نیز ادامه می‌دهند. این مکان‌ها برای آن‌ها بیشتر از یک خوابگاه است؛ جایی است که به آن‌ها احساس امنیت و امید می‌دهد، جایی که در آن با وجود مشکلات و محدودیت‌های روزمره، می‌توانند به یک زندگی بهتر فکر کنند و باور کنند که قادر به تغییر سرنوشت خود هستند. اما برای تحقق این رؤیا، این مجتمع‌ها به حمایت‌های مستمر و پشتیبانی‌های اساسی نیاز دارند.
حمایت از این مجتمع‌ها نه تنها یک ضرورت اخلاقی، بلکه یک ضرورت اجتماعی است. این خوابگاه‌ها می‌توانند به کانون‌هایی تبدیل شوند که در آن‌ها جوانان با استعداد و پتانسیل بالا از شرایط سخت زندگی عبور کرده و به موفقیت‌های بزرگ دست یابند. در این شرایط، اگر مسئولین و نهادهای اجتماعی به تأمین امکانات رفاهی، آموزشی و روان‌شناختی برای این دانش‌آموزان توجه کافی داشته باشند، می‌توانند گامی بزرگ در جهت بهبود کیفیت زندگی این قشر آسیب‌پذیر بردارند.سرمایه‌گذاری در این خوابگاه‌ها و بهبود شرایط زندگی و تحصیلی دانش‌آموزان، نه تنها به نفع این افراد بلکه به نفع جامعه‌ای است که به دنبال پیشرفت و توسعه پایدار است. این دانش‌آموزان، که به دلیل محدودیت‌های مالی نمی‌توانند از بسیاری از فرصت‌های آموزشی و اجتماعی بهره‌مند شوند، تنها با حمایت‌های مستمر و مؤثر می‌توانند تبدیل به افراد موفق و مؤثر در جامعه شوند. در نهایت، این اقدامات می‌تواند موجب شکوفایی استعدادهای نهفته در دل این مناطق محروم شده و به آینده‌ای روشن‌تر و سرشار از فرصت برای نسل‌های آینده منجر شود.بنابراین، حمایت از این مجتمع‌ها و دانش‌آموزان آن‌ها، نه تنها مسئولیت اخلاقی ما است، بلکه به نوعی سرمایه‌گذاری در آینده‌ای پایدار برای کشور و نسل‌های بعدی محسوب می‌شود. فرصت‌های برابر برای تحصیل و رشد، حق هر کودکی است و ما موظفیم تا با فراهم کردن زیرساخت‌های مناسب، این حق را برای تمامی کودکان کشور تأمین کنیم.
نور امید دانش آموزان در ایرانشهر
جمعیت هلال‌احمر، سال‌هاست که علاوه بر مأموریت‌های امداد و نجات، وظایف گسترده‌ای در حوزه حمایت‌های اجتماعی، رفاهی و آموزشی به عهده دارد. یکی از مهم‌ترین اقدامات این نهاد، راه‌اندازی مراکز شبانه‌روزی دانش‌آموزی است که با هدف فراهم‌کردن شرایط مناسب آموزشی و زیستی برای دانش‌آموزان مناطق کم‌برخوردار فعالیت می‌کنند. یکی از نمونه‌های موفق این تلاش، مجتمع دانش‌آموزی شبانه‌روزی هلال‌احمر در ایرانشهر است. محمد رضا کرد رئیس شعبه ایرانشهر جمعیت هلال احمر استان سیستان و بلوچستان در مورد این مجتمع های خوابگاهی به «شهروند» می گوید: مجتمع دانش‌آموزی ایرانشهر به‌عنوان یکی از مراکز شبانه‌روزی هلال‌احمر در استان سیستان و بلوچستان، دانش‌آموزانی را از مناطق محروم و روستاهای اطراف مانند مهرستان و سرباز جذب می‌کند. این دانش‌آموزان معمولاً امکانات لازم برای تحصیل در شهرهای خود را ندارند و این مجتمع بستری اساسی برای ادامه تحصیل آن‌ها فراهم می‌کند.
او ادامه می دهد: اکثر دانش‌آموزان این مراکز از خانواده‌های کم‌درآمد هستند و به دلیل فقدان امکانات لازم و همچنین نبود خوابگاه، به مراکز شبانه‌روزی هلال‌احمر هدایت می‌شوند. دانش‌آموزان مقاطع متوسطه اول و دوم، به‌ویژه آن‌هایی که معدل بالایی (۱۷ به بالا) دارند، واجد شرایط پذیرش در این مجتمع‌ها هستند.
ارائه خدمات رفاهی برای بچه ها
او ادامه می دهد: یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این مجتمع‌ها، اقامت شبانه‌روزی است که امکان تحصیل دانش‌آموزان کم‌برخوردار را فراهم می‌کند. در این مجتمع‌ها، تمامی امکانات رفاهی از جمله برنامه‌های غذایی کامل شامل صبحانه، ناهار و شام در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌گیرد. هزینه‌های اقامت، تغذیه، و سایر ملزومات آموزشی از قبیل کتاب، دفتر و لوازم‌التحریر به طور کامل توسط جمعیت هلال‌احمر یا خیرین تأمین می‌شود. برای دانش‌آموزانی که توانایی مالی کمتری دارند و امکان رفت‌وآمد هفتگی به خانه‌های خود را ندارند، ادامه حضور در خوابگاه حتی برای بازه‌های طولانی‌تر نیز ممکن شده است.
حمایت‌های آموزشی و فرهنگی
کرد،در مورد حمایت های فرهنگی در این مجتمع های خوابگاه ادامه می دهد: مجتمع‌های دانش‌آموزی هلال احمر، صرفاً مکانی برای اقامت نیستند. این مجموعه‌ها تلاش دارند تا دانش‌آموزان تحت پوشش خود را در مسیر رشد تحصیلی، فرهنگی و اجتماعی یاری دهند. یکی از اقدامات مهم، ارائه آموزش‌های هلال‌احمر به دانش‌آموزان است. این آموزش‌ها شامل کمک‌های اولیه، آمادگی در برابر بحران‌ها و مخاطرات، و فعالیت‌های امدادی است که به دانش‌آموزان منتقل می‌شود. بسیاری از دانش‌آموزان این مراکز، به‌عنوان داوطلب‌های هلال‌احمر آموزش‌دیده شناخته می‌شوند و در برنامه‌های امدادی فعالیت دارند.
همچنین برای دانش‌آموزان مقطع متوسطه دوم که در آستانه کنکور قرار دارند، برنامه‌های کمک‌آموزشی مانند ارائه کتاب‌های کمک‌درسی نیز اجرا شده است. هرچند که این حمایت‌ها اخیراً کاهش پیدا کرده، اما همچنان یکی از اولویت‌های جمعیت هلال‌احمر است.
تأثیرات این مراکز بر آینده دانش‌آموزان
رئیس شعبه ایرانشهر هلال احمر تاکید می کند: یکی از مهم‌ترین نتایج فعالیت‌های این مجتمع‌ها، کمک به شکل‌گیری آینده‌ای روشن‌تر برای دانش‌آموزانی است که شرایط اقتصادی و اجتماعی مطلوبی ندارند. بر اساس گزارش‌ها، بسیاری از فارغ‌التحصیلان این مراکز توانسته‌اند به موفقیت‌های قابل‌توجهی در زندگی دست یابند.
او ادامه می دهد: از جمله مصادیق این موضوع، افرادی هستند که در گذشته به‌عنوان دانش‌آموزان مجتمع ایرانشهر در این مراکز تحصیل کرده‌اند و اکنون در حوزه‌هایی مانند پزشکی، داروسازی، قضاوت، و حتی مسئولیت‌های مدیریتی در کشور فعالیت می‌کنند. به‌عنوان نمونه، یکی از این دانش‌آموزان اکنون داروساز است و دیگری به سمت معاون وزیر رسیده است.
چالش‌ها و نیازهای این مجتمع‌ها
با وجود تمامی خدمات و تلاش‌های انجام‌شده، این مراکز با چالش‌هایی مانند کاهش حمایت‌های مالی و کمبود امکانات کامل مواجه هستند. این موضوع به‌ویژه باعث کاهش ظرفیت پذیرش دانش‌آموزان شده است.
کرد ادامه می دهد: در حال حاضر، مجتمع ایرانشهر تنها ۴۰ دانش‌آموز پذیرش کرده است، درحالی‌که پیش‌تر تعداد بیشتری از دانش‌آموزان می‌توانستند در این مجموعه حضور داشته باشند. همچنین کاهش حمایت‌هایی مانند تأمین کتاب‌های کمک‌درسی یا امکانات رفاهی سطح بالا، موجب شده که رقابت این مجتمع‌ها با سایر مؤسسات آموزشی دشوار شود.
امکانات کاهش پیدا کرده و نیاز به حمایت بیشتر داریم
خانم خواجه، معاون جوانان جمعیت هلال احمر استان سیستان و بلوچستان نیز در گفت وگو با «شهروند» در آغاز به وجود سه مجتمع خوابگاهی ویژه دانش‌آموزان پسر در مقاطع متوسطه اول و دوم در سطح استان اشاره کرده و اظهار می کند: سه مجتمع خوابگاهی در استان فعال است که دانش‌آموزان در آن اقامت داشته و دوران تحصیل خود را در این مکان‌ها سپری می‌کنند که این اقدام، حرکتی مثبت و مؤثر به شمار می‌آید.او در پاسخ به پرسشی درباره وضعیت کلی این خوابگاه‌ها و مقایسه آمار دانش‌آموزان فعلی با سال‌های گذشته، بر کاهش تعداد دانش‌آموزان نسبت به سال‌های پیش تأیید کرده و توضیح می دهد که در گذشته، جمعیت بیشتری از دانش‌آموزان در این مجتمع‌ها اسکان داشتند که موجب بهره‌مندی بیشتر از حمایت‌ها می‌شد، اما در حال حاضر تعداد دانش‌آموزان کاهش یافته است.
امکانات و کاستی‌ها
وی با نگاهی واقع‌بینانه به وضعیت موجود، ضمن ابراز رضایت از طراحی اولیه این مجتمع‌ها، بیان داشت که زیرساخت‌های موجود به مرور زمان فرسوده شده‌اند. به گفته او، تجهیزاتی مانند تخت‌ها که سال‌ها مورد استفاده قرار گرفته‌اند، دیگر پاسخگوی نیازهای پرتحرک دانش‌آموزان نیستند.
خانم خواجه همچنین با اشاره به تفاوت سطح خدمات فعلی با گذشته، خاطرنشان می کند که در سال‌های گذشته بودجه بیشتری به این مجتمع‌ها اختصاص می‌یافت و خدمات تغذیه‌ای و رفاهی در سطح بهتری ارائه می‌شد، در حالی‌که اکنون این مجتمع‌ها فاقد بسیاری از امکانات رفاهی هستند.
وی به برخی کمبودهای مشخص نیز اشاره کرده و توضیح می دهد که این مجتمع‌ها فاقد امکاناتی همچون زمین فوتبال، فضای ورزشی مناسب و کتابخانه هستند، که با توجه به نیازهای دانش‌آموزان پسر، ضعف قابل توجهی محسوب می‌شود.
اما با این حال،خواجه وضعیت تغذیه دانش‌آموزان را مطلوب ارزیابی کرد و عنوان داشت که بودجه تخصیص یافته به تغذیه مناسب بوده و نیازهای تغذیه‌ای دانش‌آموزان به شکل قابل قبولی تأمین می‌شود.او رفع کمبودها را نیازمند رسیدگی جدی می داند. به گفته او اگرچه اخیراً اقداماتی نظیر تأمین تلویزیون برای هر مجتمع انجام شده، اما هنوز نیاز به تجهیزاتی همچون یخچال، اجاق گاز و استخدام سرپرست وجود دارد.
ضرورت سرپرست متخصص
وی بر لزوم حضور سرپرستی متعهد و استخدامی تأکید کرده و بیان می کند که حضور سرپرستی رسمی و موظف برای اداره خوابگاه‌ها ضروری است؛ زیرا سرپرستان داوطلب فاقد مسئولیت قانونی نسبت به دانش‌آموزان بوده و این موضوع می‌تواند تبعاتی برای سلامت و نظم خوابگاه به همراه داشته باشد.
خانم خواجه با اشاره به تجربه شخصی خود از زندگی در خوابگاه طی دوران تحصیل دانشگاهی، اهمیت امکانات پشتیبانی و نگهداری در محیط خوابگاهی را مورد تأکید قرار داده و گفتند که خوابگاه تنها محل اسکان نیست، بلکه نیازمند خدمات حمایتی مداوم است.
آمار دانش‌آموزان و محدودیت ظرفیت
او در ادامه توضیح می دهد که در حال حاضر بیش از ۱۰۰ دانش‌آموز در این مجتمع‌ها در استان سیستان و بلوچستان اسکان دارند. او در ادامه با بیان اینکه ظرفیت پذیرش محدود است، توضیح داد که با وجود تقاضای بالا، نبود فضای کافی مانع از پذیرش متقاضیان جدید شده و دانش‌آموزان صرفاً می‌توانند در شهرستان محل سکونت خود اسکان یابند؛ جابجایی میان شهرستان‌ها امکان‌پذیر نیست.
عضویت در هلال احمر و آموزش‌ها
در پاسخ به پرسشی درباره عضویت دانش‌آموزان در هلال احمر، تأیید کردند که تمامی دانش‌آموزان به عنوان اعضای داوطلب هلال احمر شناخته می‌شوند و آموزش‌های لازم نیز در این چارچوب به آنان ارائه می‌شود. وی همچنین با افتخار از موفقیت‌های فارغ‌التحصیلان این مجتمع‌ها یاد کرده و می گوید: از میان این دانش‌آموزان، پزشکان، وکیل، حتی نماینده وزیر نیز داشته ایم و نشان می دهد که این مراکز تا چه اندازه می تواند موثر و تاثیر گذار باشد.
حضور فعال هلال احمر در حوزه فرهنگی
جمعیت هلال‌احمر، سال‌هاست که علاوه بر مأموریت‌های امداد و نجات، وظایف گسترده‌ای در حوزه حمایت‌های اجتماعی، رفاهی و آموزشی به عهده دارد. یکی از مهم‌ترین اقدامات این نهاد، راه‌اندازی مراکز شبانه‌روزی دانش‌آموزی است که با هدف فراهم‌کردن شرایط مناسب آموزشی و زیستی برای دانش‌آموزان مناطق کم‌برخوردار فعالیت می‌کنند. یکی از نمونه‌های موفق این تلاش، مجتمع دانش‌آموزی شبانه‌روزی هلال‌احمر در ایرانشهر است که قاسم جهان دیده رئیس
هلال احمر سراوان در مورد آن توضیح می دهد.
در خصوص فعالیت‌های مجتمع خوابگاهی هلال‌احمر توضیح دهید. چه گروه‌هایی از دانش‌آموزان به این مجموعه مراجعه می‌کنند و چگونه وارد این مجتمع می‌شوند؟
دانش‌آموزانی که بیشتر به ما مراجعه می‌کنند، معمولاً از مناطق دورافتاده و محروم هستند. این افراد از یک‌سو نیازمند هستند و از سوی دیگر یا سرپرست ندارند یا با مشکلاتی در خانواده خود مواجه‌اند. همچنین به‌دلیل مشکلات مالی امکان استفاده از وسایل نقلیه، سرویس مدارس یا امکانات آموزشی مناسب را ندارند.
این بچه ها گاهی از طریق خانه‌های هلال که در مناطق مختلف فعال هستند به گفته مسئولان این خانه‌ها ظرفیت‌های ما را می‌شناسند و این دانش‌آموزان را به ما ارجاع می‌دهند. گاهی نیزمراکز خوابگاهی در سطح شهرستان که ظرفیتشان تکمیل است، دانش‌آموزانی را که فضای کافی ندارند به ما معرفی می‌کنند. بعضی وقت‌ها هم خود خانواده‌ها یا ولی دانش‌آموزان به‌صورت مستقیم به ما مراجعه می‌کنند و مشکلاتشان را مطرح می‌کنند. در این مواقع ما بررسی کرده و اگر فضای کافی داشته باشیم، پذیرش انجام می‌شود.
علاوه بر این، سازمان‌هایی مثل کمیته امداد، بهزیستی و سایر نهادهای حمایتی نیز در معرفی این دانش‌آموزان نقش دارند.
مجتمع خوابگاهی هلال‌احمر چه قدمتی دارد و تاکنون چه نقشی در حمایت از این دانش‌آموزان ایفا کرده است؟
این مجتمع‌ها قدمتی طولانی دارند. بر اساس اسناد موجود، نخستین بار در سال ۱۳۳۲ و در قالب پرورشگاه تحت نظارت جمعیت شیر و خورشید (هلال‌احمر فعلی) فعالیت خود را آغاز کردند. این مجتمع‌ها از همان زمان برای حمایت از دانش‌آموزان محروم و نیازمند ایجاد شدند. هنوز هم این نقش را ایفا می‌کنند، هرچند در مقایسه با گذشته، سطح حمایت‌ها کاهش یافته است.
ظرفیت فعلی مجتمع خوابگاهی شما چقدر است و چه تغییراتی در سال‌های اخیر رخ داده است؟
قبلاً ما سالانه بین ۳۰ تا ۳۵ دانش‌آموز را پذیرش می‌کردیم، اما به‌دلیل کاهش حمایت‌ها و مشکلات مالی، این تعداد کاهش پیدا کرده است. سال گذشته توان پذیرش ما به ۲۰ نفر رسید و امسال تنها ۱۲ دانش‌آموز در این مجتمع ساکن هستند. یکی از دلایل مهم این کاهش، نبود تنوع غذایی و کاهش کیفیت خدمات رفاهی ماست که باعث شده بسیاری از دانش‌آموزان ترجیح دهند به سمت مراکز تحت مدیریت آموزش‌وپرورش بروند. توانایی ما نسبت به گذشته خیلی کم شده و این مسئله روی جذب دانش‌آموزان تأثیر داشته است.
آیا در این مجتمع آموزش‌های مرتبط با هلال‌احمر نیز به دانش‌آموزان ارائه می‌شود؟
بله، یکی از رویکردهای اصلی ما در هلال‌احمر این است که دانش‌آموزانی که در این مجتمع ساکن هستند، آموزش‌های پایه‌ای را دریافت کنند. اولین قدم، آموزش کمک‌های اولیه است. علاوه بر این، آن‌ها در دوره‌های آموزش مخاطرات هم شرکت می‌کنند.
خیلی از این دانش‌آموزان تا زمانی که در شهرستان و مرکز خوابگاهی حضور دارند، ارتباط نزدیکی با جمعیت هلال‌احمر دارند. مهم‌تر اینکه ما از این طریق تلاش می‌کنیم این دانش‌آموزان را به‌عنوان داوطلبان آینده جمعیت جذب کنیم.
با توجه به مشکلات و کمبودهای موجود، چه انتظاری از نهادهای مرتبط یا خیرین دارید؟
تغییراتی که در سال‌های اخیر اعمال شده، باعث کاهش توانایی مجتمع‌ها در ارائه خدمات و حمایت‌های لازم شده است. انتظار داریم که خیرین و نهادهای مسئول، حمایت بیشتری از این مجموعه‌ها داشته باشند. اگر بتوانیم کمک‌های مالی و امکانات بیشتری جذب کنیم، قطعاً می‌توانیم دانش‌آموزان بیشتری را تحت حمایت قرار دهیم و سطح خدمات را بهبود ببخشیم.