[ شهروند ] با گذشت نزدیک به نیمی از ماه رمضان؛ در شرایطی که سریال‌های نوروزی-رمضانی امسال به حوالی پایان نیمه اول خود رسیده‌اند؛ به جرات این ارزیابی که امسال هم مانند چهارپنج سال اخیر تلویزیون جز ناکامی مطلق عایدی دیگری نداشته؛ چندان هم اغراق‌آمیز جلوه نمی‌کند. روندی ناشی از سیاست‌های مدیران فعلی تلویزیون- که به طرزی شگفت‌انگیز در سال‌های گذشته حتی نام‌ها و برندهای امتحان پس‌داده‌ای چون «زیرخاکی» و «نون.خ» را نیز بی‌نصیب نگذاشته و می‌توان پیش‌بینی کرد که از چهارم فروردین به بعد دامن «پایتخت 7» را نیز خواهد گرفت و این سریال نیز به احتمال زیاد جز شکست و ناکامی چیزی درو نخواهد کرد تا یک بار دیگر این موضوع را یادآوری کند که مخاطب عهد اخوت با هیچ سریال و سریال‌سازی نبسته و افت کیفیت حتی موفق‌ترین سریال‌های قدیمی را هم می‌تواند از چشم مخاطب بیندازد. در این میان شکست سنگین و مطلق سریال‌های مناسبتی تلویزیون در برابر برنامه‌های ماهواره‌ای، سریال‌ها و برنامه‌های شبکه نمایش خانگی، برنامه‌های غیرنمایشی تلویزیون و البته خنده‌دارتر و طعنه‌آمیزتر از همه سریال‌های سال‌های گذشته همین تلویزیون- که در قالب پربیننده‌تر بودن سریال‌های تکراری آی‌فیلم و شبکه نمایش در قیاس با سریال‌های جدید مناسبتی صداوسیما خود را نشان می‌دهد- به طور غم‌انگیزی روزهایی را به یاد می‌آورد که سریال‌هایی مانند «ترش و شیرین»، «متهم گریخت»، «بزنگاه»، «اغما»، «زیرزمین»، «او یک فرشته بود»، «روز حسرت»، «مدینه»، «پنجمین خورشید»، «پنج کیلومتر تا بهشت»، «رسمِ عاشق‌کشی»، «مامور بدرقه»، «ملکوت»، «میوه ممنوعه»، «در مسیر زاینده‌رود»، «صاحبدلان»، «خانه به دوش»، «مرد هزار چهره» و «پایتخت» با بودجه‌هایی به‌مراتب کمتر خیابان‌ها را خلوت می‌کردند و تبدیل به پدیده‌هایی می‌شدند که در هر کوی و برزن و در هر محفلی حرف و نام‌شان سر زبان‌ها بود. چنین سریال‌هایی امسال جای خود را به سریال‌های «ذهن زیبا»، «مرهم»، «بدل» و سریال نوستالژیک «با عرض معذرت» داده‌اند- تا تلویزیون در تقارن مهم‌ترین مناسبت‌هایش برگ‌های به اصطلاح برنده‌اش را رو کرده باشد...
امسال و این روزها تلویزیون سریال‌های «ذهن زیبا»، «مرهم» و «بدل» را به‌عنوان سریال‌های ویژه مناسبت ماه رمضان روی آنتن فرستاده است. در کنار این سه سریال، شبکه آی‌فیلم نیز با سریال نوستالژیک «با عرض معذرت» به استقبال این ایام رفته است. سریال‌هایی که با این که هم‌چنان آشکارا دنبال رسیدن و شاید هم دنبال کردن فرمول‌های مناسب گذشته در راستای جذب بیشتر مخاطبان هستند، اما با این حال این تلاش‌ها در شرایط حال حاضر مخاطبین و رسانه‌ها راه به جایی نبرده و هیچ‌کدام از این سریال‌ها نتوانسته‌اند توجه بینندگان را به خود جلب کنند- و به عبارتی بهتر در فضای معنوی رمضان، این سریال‌ها عرصه رقابت را حتی به برنامه‌های تلویزیونی غیرنمایشی ویژه این ایام نیز باخته‌اند. در گزارشی که خبرگزاری تسنیم در این زمینه تنظیم کرده؛ با اشاره به این که «هیچ‌کدام از سریال‌های مناسبتی امسال نتوانسته‌اند در جلب توجه بینندگان با برنامه‌های رمضانی از قبیل «محفل» و «زندگی پس از زندگی» رقابت کنند؛ و این برنامه‌ها هم‌چنان برنامه‌های پربیننده این ایام هستند و بیشتر از سایر برنامه‌های سحری و افطاری سیما بیننده جذب کرده‌اند» نوشته که «این امر، به‌ویژه زمانی جلب توجه می‌کند که تلویزیون تصمیم گرفته است برای اولین‌بار یک سریال را جایگزین برنامه افطار کند و در این راستا، سریال تاریخی «امام علی(ع)» را با کیفیت4K به‌عنوان برنامه افطار شبکه یک سیما روی آنتن فرستاده- که این اتفاق در نوع خود نوآورانه است و ممکن است حتی بیشتر از برنامه «هلال» که این روزها با اجرای شهرام شکیبا و همسرش ستاره‌سادات قطبی پخش می‌شود، مورد استقبال قرار گیرد». در این میان هم‌زمانی پخش سریال «امام علی(ع)» با سریال «معاویه» نیز- که توسط شبکه MBC عربستان سعودی برای ایام رمضان انتخاب شده- نکته‌ای جالب و قابل توجه است. به خصوص که سریال «امام علی(ع)» که شخصیت معاویه را با بازی بهزاد فراهانی به‌طور مستند و با دقت به‌تصویر کشیده است، در مقایسه با سریال «معاویه» که روایت تاریخی‌اش به‌نظر غیرمنطقی و عجیب می‌آید، برای مخاطبان داخلی جذابیت بیشتری دارد.
مناسبت: ماه رمضان
یکی از نکاتی که درباره سریال‌هایی که امسال در ایام ماه رمضان روی آنتن رفته‌اند جلب توجه می‌کند، بی‌مناسبتی و به بیانی دیگر عدم تناسب آن‌ها با ماه رمضان است. در واقع هرچند سریال‌های جدید تلویزیون- مانند «ذهن زیبا» با داستانی درباره پروفسور حسین بهاروند دانشمند برجسته ایرانی در زمینه سلول‌های بنیادی، یا «مرهم» که برای اولین‌بار به زندگی شخصی و خصوصی روحانیت پرداخته است، یا همچنین «بدل» که یک سریال کمدی مبتنی بر طنز موقعیت است- این شب‌ها مهمان خانه‌های مردم شده‌اند و شاید هم تماشاگران کمی نداشته باشند، اما این‌ها هنوز هیچ‌کدام نتوانسته‌اند فضا و حال‌وهوای خاص رمضان را برای مخاطبان ایجاد کنند- و در این بین تنها و تنها می‌توان به سریالی خاص و پرمخاطب مانند «پایتخت7» می‌توان دل بست که به‌نظر می‌رسد تنها سریالی است که می‌تواند تنور سریال‌های مناسبتی نوروزی-رمضانی امسال را داغ‌تر کند.
جای خالی رمضان
آن‌چه در رابطه با سریال‌های مناسبتی امسال جلب توجه می‌کند، این واقعیت است که این روزها به نظر بیشتر بینندگان منتظر پخش «پایتخت» و ماجراهای نقی معمولی هستند. هرچند در این میان سیمافیلم با سریال «ذهن زیبا» سعی کرده است داستان زندگی یکی از مفاخر زنده کشور را به تصویر بکشد و به نوعی در روند سریال‌های مناسبتی سنت‌شکنی کند، اما هنوز برای قضاوت قطعی درباره موفقیت این سریال زود است. با این که این سریال با هر متر و معیاری موفق‌تر از دیگر سریال‌های روی پرده باشد و به خصوص در پلتفرم‌های آنلاین مانند تلوبیون توانسته در رقابت با سریال‌های دیگری چون «مرهم» و «بدل» رضایت بیشتری جلب کند.
نکته دیگری که در ارزیابی میزان موفقیت یا شکست سریال‌های مناسبتی امسال نباید نادیده و ناگفته باقی بماند، این واقعیت است که سریال‌های کنونی- که یکی‌شان بیوگرافی است، یکی موضوعی مذهبی را دنبال کرده و آن دیگری هم یک کمدی تلویزیونی است- هر جوری باشند و هر چه داشته باشند، اما کتمان نمی‌توان کرد که از آن فضای خاص رمضانی سریال‌های سال‌های گذشته بی‌بهره‌اند و این ویژگی خاص است که باید به آن توجه بیشتری شود. در واقع صداوسیما که با سریال‌ها و برنامه‌هایی چون «طوبی» و «مهمان‌کشی» که برای محرم سال آینده تدارک دیده، سعی کرده است فضاهای معنوی و فرهنگی مربوط به ماه محرم را در تلویزیون سال آینده تقویت کند، ظاهرا این نکته را فراموش کرده که برای ایام رمضان نیز، سریال‌هایی که فضایی منطبق با آیین‌های زیبای ماه مبارک رمضان داشته باشند، جذابیت بیشتری برای مخاطب ایجاد می‌توانند بکنند.
حرف آخر
سریال‌هایی مانند «خانه به دوش»، «متهم گریخت»، «بزنگاه» و «میوه ممنوعه» که در ایام رمضان سال‌های گذشته پخش شدند، هنوز طرفداران خاص خود را دارند و به‌نظر می‌رسد که این روند با حضور سریال‌هایی چون «پایتخت7» و «قول مردونه» نیز ادامه پیدا خواهد کرد و حتی شاهد موفقیت بیشتر برنامه‌های نوروزی در قیاس با سریال‌های رمضانی خواهیم بود. این وضعیت را سریال‌های رمضانی شاید با درک و فهم چرایی موفقیت برنامه‌های رمضانی بتوانند به هم بزنند.