[عبدالباسط انصاری] روز پنجشنبه بود که عبدالله اوجالان رهبر حزب کارگران کردستان(پ.ک.ک) پیام خلع سلاح و انحلال این حزب را تحویل نمایندگانی از حزب «برابری و دمکراسی خلق‌ها» داد. پس از رایزنی‌های اخیر اوجالان با دولت ترکیه، صدور چنین پیامی دور از ذهن نبود اما برآورد تحلیل‌گران بیشتر معطوف به خلع سلاح پ.ک.ک و تفاهم آنان با دولت ترکیه جهت کسب حقوق خود و کاهش فشارهای آنکارا بود. درخواست انحلال پ.ک.ک توسط رهبر باسابقه این حزب تعجب بسیاری از کارشناسان را برانگیخت. اوجالان در پیام خود نوشته است: «از همه گروه‌ها می‌خواهم سلاح را زمین بگذارند و من مسئولیت تاریخی آن را برعهده می‌گیرم. از پ.ک.ک می‌خواهم که با برگزاری یک نشست عمومی، تصمیم خود برای انحلال این گروه را اعلام کند.» وی همچنین از بی‌معنا شدن مبارزات پ.ک.ک و ضرورت صلح سخن گفته است. صدور این پیام همچون یک بمب خبری بود. پیامی که در ترکیه، ایران و اقلیم کردستان مورد استقبال قرار گرفت اما کردهای سوریه(قسد) آن را بی‌ارتباط با خود تعبیر کردند. شورای رهبری پ.ک.ک هنوز واکنش رسمی به این پیام نداشته است.
سابقه تاسیس و مبارزات جدایی‌طلبانه
پ.ک.ک که توسط اوجالان در دهه 70میلادی تاسیس شد، تقریبا سابقه‌ای 50ساله در ترکیه دارد و در کشورهای عراق، سوریه و ایران نیز انشعاب‌هایی از این گروهک دست به اقدامات مسلحانه با دولت‌های مرکزی در جهت استقلال و خودمختاری کردها زده‌اند؛ اکنون با بحران وجودی مواجه شده است. اوجالان 76ساله که از 1999 توسط دولت ترکیه دستگیر شده و در زندان امرالی به سر می‌برد در میان کردهای ترکیه محبوبیت بالایی داشت اما همواره با دیگر گروهک‌ها و احزاب کرد درگیر رقابت بود. عمده درگیری‌های پ.ک.ک با دولت ترکیه در جنوب شرق این کشور و همچنین مناطق مرزی شمال عراق بوده و با دستگیری اوجالان در 25سال گذشته متوقف نشده است. برآوردها از ضرر ده‌ها میلیارد دلاری این درگیری‌ها به اقتصاد ترکیه حکایت دارد.
شورای رهبری و گروه‌های رقیب و همسو
پ.ک.ک متشکل از سه شاخه سیاسی، نظامی و زنان است و در مدت زندانی بودن اوجالان توسط شورایی با حضور: «مراد کارایلان»(فرمانده نظامیان حزب کارگران کردستان)، «جمیل بایک»(از فرماندهان نسل اول پ.ک.ک)، «باهوز اردل» و «نورالدین صوفی»(از کردهای سوریه که چند سال پیش کشته شدند) و «بسه هوزات» اداره می‌شد. پ.ک.ک در میان گروه‌های کرد بیشترین قرابت و همسویی را با حزب اتحاد دمکراتیک[سوریه] (PYD)، نیروهای دمکراتیک سوریه(SDF) و اتحادیه میهنی کردستان(YNK) دارد و بیشترین رقابت را با حزب دمکرات کردستان(HDK) دارد.
معادلات پیچیده درون قومی کردها
مسئله کردهای منطقه پیچیدگی‌های خاصی دارد. پ.ک.ک سردمدار و داعیه‌دار اصلی گروه‌های تجزیه‌طلب کرد است که دهه‌هاست تبدیل به یک معضلی جدی برای دولت ترکیه شده است. پس از پ.ک.ک، حزب دموکرات کردستان و حزب کومله نیز بر تحرکات تجزیه‌طلبانه در ایران تمرکز دارند. هر چند اقلیم کردستان با ریاست جریان بارزانی و حزب دموکرات، تحرکات خود علیه ایران را تکذیب کرده و در ماه‌های اخیر تمایل بسیاری برای بهبود روابط با ایران نشان دادند و در همین راستا گروهک‌های مسلح کرد را از مرزهای ایران دور نمودند. در این میان اتحادیه میهنی به رهبری خاندان طالبانی در عین روابط نزدیک با جمهوری اسلامی و کمک به ایران در زمان جنگ تحمیلی روابط پررنگی با پ.ک.ک دارد و مغضوب دولت ترکیه است. اتحادیه میهنی در درون اقلیم نیز، با حزب دموکرات در رقابت است هر چند پس از فوت جلال طالبانی، رهبر فقید این گروه که روابط دوستانه آشکاری با ایران داشت، از قدرت این حزب کاسته شد. در این میان کردهای سوریه با وجود روابط نزدیک با پ.ک.ک، رویکرد تجزیه‌طلبانه پررنگی در سوریه نداشته‌اند. هرچند کردهای سوری در سال‌های اخیر روابط تنگاتنگی با آمریکا برقرار کرده و بعید نیست در شرایط کنونی در ازای دریافت امتیازاتی پروژه تجزیه یا خودمختاری در سوریه را پیگیری کنند.
مانیفست کردی و چالش‌های انحلال پ.ک.ک
اساسا انحلال حزبی همچون پ.ک.ک به سادگی و با صدور پیام از سوی رهبر آن ممکن نیست. اخیرا مراد کارایلان نیز صراحتا به این موضوع تأکید کرد. این مسئله به مانیفست فکری کردهای منطقه برمی‌گردد که خود را ملت یا قوم تحت ستم دولت‌های مرکزی دانسته و قائل به ظلم تاریخی و نقض حقوق خود توسط دولت‌های مرکزی کشورهای منطقه هستند. به همین سبب تفکر پان‌کردی در این کشورها با شدت و ضعف، تقویت شده است. بر همین اساس انحلال پ.ک.ک ممکن است از سوی شورای رهبری آن با مخالفت مواجه شود و یا بدنه متعصب‌تر این گروه، دست به انشعاب تازه و پیگیری مبارزات مسلحانه خود بزنند. خاصه آنکه بدنه کردها با جمعیتی در حدود 20میلیون نفر(معادل حدودا 23درصد) از کشور ترکیه از سیاست‌های تبعیض‌آمیز و نگاه شوونیستی و پان‌ترکی حکومت ترکیه شکایت دارند و زمینه اعتراض و مبارزه مسلحانه در میان آنان وجود دارد. هرچند تن‌دادن بدنه پ.ک.ک و کردهای حامی این گروه به درخواست انحلال، بستگی به رویکرد دولت ترکیه درباره حقوق اکراد و ایضا وحدت‌نظر شورای رهبری کنونی پ.ک.ک و گروهای همسو در زمینه نحوه تعامل با دولت ترکیه و دیگر دولت‌های مرکزی نیز دارد. در مجموع می‌توان گفت انحلال پ.ک.ک با توافق و تعامل و درصورت پذیرش شاخه‌ها و بدنه آن، برای مدت‌ها، زمینه تجزیه‌طلبی و رؤیای کشورسازی کردها را به محاق خواهد برد.