ترور نافرجام و آغاز دشمنی محمدعلی شاه با نهضت مشروطه
 

 

[شهروند]   ‌  117 سال پیش در چنین روزی، برابر ٨ اسفند ١٢٨٦ خورشیدی، محمدعلی شاه قاجار برای تفریح عازم دوشان تپه بود که دو بمب مقابل کالسکه او منفجر شد. در جریان این سوءقصد به شخص شاه آسیبی نرسید، اما تعدادی از اطرافیان و خدمتکاران او مقتول و مجرح شدند. تاریخ نهضت مشروطه با نام دو سلطان قاجار عجین شده است، نخست مظفرالدین شاه که به رغم مخالفت ابتدایی (به دلیل فشار درباریان برای سرکوب این جنبش مردمی)، در نهایت موافقت خود را با تأسیس عدالتخانه که از اهم درخواست‌های مشروطه‌چیان بود، اعلام کرد. اما دیگری محمدعلی شاه فرزند و جانشین مظفرالدین شاه است که ابتدا بر قول و قرار پدرش با مشروطه‌خواهان باقی ماند، اما وسط کار رأی عوض کرد و تدریجاً به یکی از دشمنان جدی و قسم‌خورده نهضت مشروطه تبدیل شد. این که چرا محمدعلی شاه از در دشمنی با این جنبش اصیل مردمی برآمد دلایل بسیاری دارد، اما یکی از مهم‌ترین آن‌ها شاید همین اتفاقی بود که 8 اسفند 1286 افتاد.

 تعجب دوست و دشمن از سوءقصد به جان شاه
به گواه تاریخ سوءقصد به محمدعلی شاه زمانی اتفاق افتاد که همکاری او با مشروطه‌خواهان در بالاترین سطح خود قرار داشت. روابط حسنه شاه و مجلس به اندازه‌ای بود که پس از وقوع سوءقصد و برملا شدن نقش برخی مشروطه‌خواهان در آن،  سفیر انگلستان در ایران نتوانست از ابراز تعجب خودداری کرده و به لندن چنین نوشت: «با توجه به این‌که در مدت اخیر رفتار خلاف مشروطگی از شاه دیده نشد، این سوءقصد خلاف انتظار بود!» از همه عجیب‌تر این که شاه قاجاری یک روز قبل از این سوءقصد با ارسال نامه‌ای برای نمایندگان مردم، از تمایل خود برای حضور در جلسه افتتاح نخستین دوره مجلس شورای ملی می‌گوید. اتفاقی که باعث خوشحالی وکلای مجلس شد، زیرا از عزم شاه برای دادن نقش بیشتر به مجلس پرده برمی‌داشت. اما در نهایت وقوع سوءقصد نافرجام اوضاع را نابسامان می‌کند و با توجه به شواهد دست ‌داشتن برخی طرفداران مشروطه در طراحی و انجام آن، محمدعلی شاه در نظر مثبت خود نسبت به مشروطه و مشروطه‌خواهان کاملاً تجدیدنظر می‌کند.  
حیدرخان عمواوغلی و سیاست حذف مخالفان
اما چه کسی یا کسانی پشت این ترور بودند؟ در اسناد تاریخی از حیدرخان عمواوغلی به‌ عنوان عامل اصلی سوء‌قصد یاد شده است. حیدر عمواوغلی، معروف به «حیدر بمبی»، از مشروطه‌چیان سرشناس بود که به لحاظ مرام و مسلک در ردیف تندروهای این نهضت قرار می‌گرفت. ترور محمدعلی شاه اما نخستین سوءقصد در کارنامه عمواوغلی محسوب نمی‌شود و ترور امین‌السلطان (صدراعظم مظفرالدین شاه)، سوءقصد به جان میرزاعلی‌اصغرخان اتابک، انفجار خانه علاءالدوله و قتل شجاع نظام مرندی (حاکم مرند و از مخالفان بنام مشروطه) را نیز باید از دیگر دستاوردهای این عنصر خشونت‌طلب نهضت مشروطه به شمار آورد. اما حیدرخان از کجا به مشروطه وصل شد؟ در تاریخ آمده او که فارغ‌التحصیل مهندسی برق از روسیه بود، با اوج‌گیری نهضت مشروطه به انقلابیون پیوسته و اندکی بعد سیاست حذف مخالفان مشروطه با اقدام به ترور را در پیش می‌گیرد. عمواوغلی همراهی محمدعلی شاه با مشروطه‌خواهان را اقدامی موقت و گذرا می‌دانست و با همین تحلیل اقدام به حذف فیزیکی شاه قاجار کرد، که البته ناکام ماند.  

 


 
http://shahrvand-newspaper.ir/News/Main/263222/ترور-نافرجام-و-آغاز-دشمنی-محمدعلی-شاه-با-نهضت-مشروطه-