ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) یکی از شایع‌ترین عوامل عفونی در جهان است که با بروز بیماری‌های مختلفی از جمله زگیل‌های تناسلی و سرطان‌های مرتبط مانند سرطان دهانه رحم ارتباط دارد. در مورد اهمیت ابتلا به این ویروس همین بس که در حال حاضر واکسیناسیون علیه HPV در بیش‌از ۱۴۰ کشور جهان انجام می‌شود. همچنین در منطقه مدیترانه شرقی که ایران جزء آن محسوب می‌شود، کشور‌های لیبی، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده، واکسیناسیون روتین علیه بیماری HPV را برای کل گروه‌های هدف یا جمعیت پرخطر بیماری آغاز کرده‌اند. در این رابطه سید محمد جزایری استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران و متخصص ویروس‌شناسی بالینی در گفت‌وگویی درباره واکسن پاپیلوما اظهار داشت: اکنون ایران بعد از آمریکا، انگلستان، چین و هند در زمره کشور‌های تولیدکننده این واکسن قرار دارد و واکسن دوظرفیتی مقابله با این ویروس در کشور موجود است.
از دلایل تا درمان‌ها
اگرچه مبتلایان اغلب بدون علامت و نشانی هستند اما تماس‌های پوستی یکی از مهمترین علل شیوع این ویروس به شمار می‌رود. اکثر افراد از طریق تماس مستقیم جنسی از جمله رابطه جنسی به عفونت اچ پی وی تناسلی مبتلا می‌شوند. در مواردی حتی استفاده از ابزار‌های پیشگیری هم در جلوگیری از انتقال آن تأثیری ندارد. در عین حال، نوع انتقال پاپیلوما ویروس از طریق تماس‌های پوستی است و الزاماً ارتباطات جنسی نیست. در یک محیط آلوده که فردی آلوده قرار می‌گیرد احتمال انتقال ویروس وجود دارد. حتی در استخر‌ها هم اگر فرد مبتلا به ویروس در جایی بنشیند و فردی دیگری در زمان بعدی برای نشستن از همان مکان استفاده کند، آلودگی به او منتقل می‌شود.
با چه علائمی؟
ویروس اچ پی وی اغلب اوقات علائم قابل مشاهده‌ای ندارد؛ به طوری که برخی از این ویروس‌ها حتی بعد از دوسال ورود به بدن هیچ گونه علائمی نشان نمی‌دهند، یعنی فرد بدون اینکه اطلاعی داشته باشد ویروس را به بدن شریک جنسی خود منتقل می‌کند. اما در عین حال، در برخی از افراد مبتلا با علائمی همچون زائده‌های گوشتی و برجسته به نام زگیل همراه است. همچنین ممکن است افراد در نواحی تناسلی احساس سوزش و خارش، بوی بد و درد هنگام رابطه جنسی داشته باشند.
در راستای پیشگیری
پزشکان معتقدند که غربالگری‌های منظم به حفظ سلامت جنسی شما و شریکتان کمک بسیاری کرده و باعث می‌شود تا این ویروس نیزکمتر به شریک جنسی منتقل شود چراکه تا زمانی که سرطان رشد نکرده و به مرحله وخیم برسد، معمولاً علائمی از خود نشان نمی‌دهد. همچنین دانشمندان معتقدند که برای پیشگیری از منتقل شدن زگیل تناسلی از طرح سطوح، فقط لازم است برخی نکات بهداشتی را رعایت کنید. اما بطور کلی بهترین راه پیشگیری از این عارضه تزریق واکسن گارداسیل در سنین ۱۱ تا ۱۶ سال است.
روش‌های درمان hpv
در اکثر افراد مبتلا به HPV، به مرور زمان ویروس در بدن آن‌ها با قوی شدن سیستم ایمنی بدن از بین می‌رود. بنابراین تا کنون هیچ درمان قطعی برای خود عفونت ویروس پاپیلومای انسانی کشف نشده است. در عوض، پزشک متخصص طی یک سال بعد از شما درخواست می‌کند این آزمایش را مجدد انجام دهید تا ببیند ویروس در بدنتان از بین رفته است یا خیر. در حقیقت تنها موردی که می‌تواند به صورت قطعی درمان شود، زگیل‌های تناسلی ناشی از عفونت پاپیلوما هستند که با روش کرایو
یا لیزر زگیل تناسلی از بین می‌روند. البته لازم به ذکر است که لیزر فقط زائده را از ریشه سوزانده و ویروس را در داخل بدن از بین نمی‌برد. سلول‌های پیش سرطانی ممکن است از طریق یک روش کوتاه که در مطب پزشک انجام می‌شود، برداشته شوند. همچنین سرطان‌هایی که ناشی از HPV هستند، ممکن است با روش‌هایی مانند شیمی درمانی، پرتودرمانی یا جراحی قابل درمان باشند. در بعضی موارد ممکن است این روش‌ها به طور ترکیبی با یکدیگر به کار گرفته شوند.
واکسن مؤثر
اما دشمن این ویروس واکسنی است به نام گارداسیل. این واکسن می‌تواند از اکثر موارد سرطان دهانه رحم که ناشی از این ویروس هستند، پیشگیری کند. اگر واکسن قبل از قرارگرفتن دختران یا زنان در معرض ویروس تزریق شود، می‌تواند از سرطان واژن و فرج نیز پیشگیری کند. علاوه بر این، این واکسن می‌تواند از زگیل تناسلی، سرطان مقعد و سرطان دهان، گلو، سروگردن در زنان و مردان جلوگیری کند.
بازگشت دوباره
چند ماه قبل بود که علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت در پاسخ به سؤالی در مورد ادعای شیوع بالای HPV یا زگیل تناسلی گفت: گزارش‌های منتشره در مورد این ویروس را خیلی نمی‌توان به کل جامعه تعمیم داد. او در مورد گران بودن واکسن این ویروس نیز گفت: هر واکسنی که قرار است وارد شبکه سلامت شود، باید مراحل خود را طی کند. اولین مسأله این است که شیوع و بروز این بیماری را بررسی کنیم. اگر شرایط جدی بود، هزینه-اثربخشی آن هم بررسی و تصمیمات لازم گرفته خواهد شد. با این وجود تا چندی قبل، این ویروس و انتشار آن چندان مورد توجه نبود اما حالا چند وقتی است که این موضوع به‌طور جدی در ایران نیز در صدر اخبار قرار گرفته است. در همین راستا و در یکی از آخرین اخبار منتشرشده در این زمینه، علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، درباره ورود واکسن به چرخه تزریق گسترده در سطح جامعه چند هفته قبل گفته بود: این واکسن باید وارد چرخه واکسیناسیون کشور شود اما نه به عنوان واکسن روتین که شامل همه شود. بلکه مشابه واکسن آنفلوآنزا که در داروخانه عرضه می‌شود. استراتژی ما این است که شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت‌های داروسازی و انستیتو رازی و پاستور بتوانند واکسن‌ها را تولید کنند. اگر کمیته کشوری این واکسن را تأیید کند، تولید داخلی آن می‌تواند قیمت مناسب‌تر داشته باشد و به سهولت در دسترس باشد.
چرا ضروری است؟
آمیتیس رمضانی، استاد بیماری‌های عفونی در دانشگاه و مدیرگروه تحقیقات بالینی انستیتو پاستور نیز در گفت و گو با «شهروند» می‌گوید: همانطور که می‌دانید مهمترین عامل انتشار ویروس HPV یا همان زگیل تناسلی، تماس‌های جنسی است. گرچه راه‌های دیگری هم برای انتقال این ویروس وجود دارد. مانند رعایت نکردن بهداشت فردی و برخورد با سطح آلوده یا از طریق روش‌هایی مانند مراکز اپیلاسیون و... دبیرانجمن متخصصین عفونی کشور، ادامه می‌دهد: در بسیاری از کشور‌های دنیا به خاطر اهمیت این ویروس، فرزندانشان را بین ۹ تا ۱۱ سالگی واکسینه می‌کنند. بخصوص در مورد خانم‌ها که این ویروس باعث بروز سرطان دهانه رحم می‌شود. اما واکسینه شدن در بین پسر‌ها نیز باعث می‌شود تا با توجه به انتقال از طریق روش‌های جنسی، گردش آن‌ها کاهش پیدا کند. وی با ذکر اینکه واکسن بهترین گزینه برای کنترل این ویروس است می‌گوید: واقعیت این است که روش‌های محافظتی در مورد این ویروس چندان هم در پیشگیری از ابتلا به این بیماری مؤثر نیستند برای همین توصیه می‌شود از روش‌های تحقیقاتی استفاده شود. مدیرگروه تحقیقات بالینی انستیتو پاستور با تأکید براینکه آمار دقیقی از تعداد مبتلایان به این ویروس در ایران وجود ندارد می‌گوید: دلیل اینکه قبلاً وزارت بهداشت به بحث تزریق رایگان واکسن مزبور ورود پیدا نکرده است این بود که آنقدر واکسن‌های مهمتر و ضروری‌تر وجود داشت که نوبت به این واکسن نمی‌رسید اما در حال حاضر وضعیت به گونه‌ای است که وزارت بهداشت هم احساس کرده که باید به ماجرا ورود پیدا کند که می‌تواند نشان از افزایش آمار مبتلایان به این بیماری باشد. گرچه وزارت بهداشت هنوز در این زمینه در حال انجام تحقیقات است و تصمیم قطعی هنوز گرفته نشده است.
دو دلیل مهم
محمد هادی شکیبی، متخصص و جراح اورولوژی اما معتقد است که افزایش ابتلا به این ویروس چندان هم دور از ذهن نبوده است. وی در این زمینه به «شهروند» می‌گوید: از جمله دلایلی که هم اینک ویروس HPV به موضوعی مهم در بحث سلامت جامعه ما بدل شده می‌توان به دو عامل افزایش آگاهی شهروندان و افزایش رفتار‌های پرخطر اشاره کرد. وی ادامه می‌دهد: چه بخواهیم و چه نخواهیم سطح اطلاعات شهروندان نسبت به بیماری‌ها به خاطر وجود اینترنت بسیار بیشتر شده است و همین موضوع باعث شده تا وقتی نسبت به یک بیماری حساس شوند و علائم آن را مشاهده، سریع به مراکز درمانی مراجعه کنند و از دولت نیز انتظار تأمین دارو و واکسن با قیمت مناسب را داشته باشند. شکیبی تأکید می‌کند: از سویی همانطور که در جامعه نیز مشاهده می‌شود، رفتار‌های پرخطر جنسی به شکل معناداری بیشتر از گذشته شده است که همین امر یکی از عوامل اصلی افزایش آمار مبتلایان به این ویروس یعنی ویروس زگیل تناسلی است. وی در مورد نقش نرخ بالای واکسن در تصمیم وزارت بهداشت برای رایگان شدن تزریق آن نیز می‌گوید: دلیل آن معلوم است، چون در مورد این ویروس واکسن خارجی بسیار کارآمدتر و مؤثرتراست. اما اولاً قیمت این واکسن ۸ تا ۹ میلیون تومان است و ثانیاً همان هم کمیاب است!