زهرا نجفی| رضا میرکریمی، کارگردان سینمای ایران برای نخستین بار وارد عرصه پویانمایی شده و امسال با دو انیمیشن نیمه‌بلند«عباس» و «مصطفی» در نهمین دوره جشنواره دوسالانه پویانمایی شرکت کرده است. عرصه‌ای که خودش می‌گوید به دلیل رشته تحصیلی‌اش؛ گرافیک پیش از این هم دلمشغولی‌هایی نسبت به آن داشته است اما صحبت‌های او درباره وضع انیمیشن در دومین نشست نقد و بررسی جشنواره به مذاق بهرام عظیمی، کارگردان انیمیشن که امسال با انیمیشن «بابا» در جشنواره حضور دارد و فردین خلعتبری، آهنگساز و موزیسین «بابا» خوش نمی‌‌آید. از همین رو، این نشست با دلخوری‌های انیمیشن‌سازان نسبت به میرکریمی روند دیگری پیدا کرد.
جریان از این قرار بود که نشست نقد و بررسی جشنواره به روال برنامه‌ریزی از قبل تعیین‌شده، رأس ساعت 7 عصر آغاز می‌شود؛ اما به دلیل دیرکرد میرکریمی، نشست دومین روز جشنواره با 40 دقیقه تأخیر در حالی آغاز شد که بهرام عظیمی به همراه گروه سازنده انیمیشن «بابا» از اولین دقایق در محل نشست حاضر بود. درنهایت با آمدنِ رضا میرکریمی به همراه پرویز مهران که کارگردانی بخش انیماتور کار او را بر عهده داشته است، این نشست برگزار شد.
می‌خواستم از کلیشه دوری کنم
حسین ضیائی- انیمیشن‌ساز و روزنامه‌نگار قدیمی که اجرای نشست‌های نقد و بررسی جشنواره را بر عهده دارد، ابتدا با این توضیح که هر دو انیمیشن «عباس» و «مصطفی» را به سفارش حوزه هنری ساخته شده و انیمیشن «عباس» به روایت زندگی شهید دوران می‌پردازد و در انیمیشن «مصطفی» زندگی شهید چمران به تصویر کشیده شده، از میرکریمی خواست که درخصوص ورودش به حوزه انیمیشن صحبت کند.
کارگردان فیلم «امروز» با توضیحات اولیه ضیائی مخالفت کرده و گفت: «این کارها به من سفارش داده نشده بود و من دوست داشتم که درباره سردارهای جنگ کاری انجام دهم. همیشه این حسرت برایم وجود داشت که چرا ما چهره‌های واقعی از آنها نشان نداده‌ایم. معمولا کارهای سفارشی که به زندگی این عزیزان می‌پردازد، بسیار سطحی هستند و نگاه روزمره‌ای به آنان دارند. در حالی که من دوست داشتم، با نگاه خودم به سراغ زندگی آنها بروم.» او در ادامه گفت که از اول قصد نداشته زندگی این دو شخصیت را در غالب انیمیشن بسازد، بلکه ابتدا به سراغ مستند‌سازی رفته است و بعد از آن‌که مطلع شده، گروهی مستند‌ساز در حال ساخت کاری درباره شهید باقری برای تلویزیون هستند، از این کار منصرف شده است. چراکه معتقد است آن کار بسیار درخشان و قوی ساخته شده و او نمی‌تواند کاری بهتر از آن ارایه دهد. میرکریمی سپس توضیح داد: «برای همین به دنبال غالبی می‌گشتم تا در آن بتوانم در کمترین زمان قصه‌ام را با ریتم تندتری تعریف کنم. چون احساس می‌کنم در این دوره تحمل شنیدن قصه‌های بلند، پایین آمده است.»
ضیائی در ادامه نشست از میرکریمی درباره حضور کارگردانان سینمای رئال در حوزه انیمیشن بر این اساس سوال پرسید که شنیده است، مجید مجیدی هم قصد دارد انیمیشن سینمایی بسازد. میرکریمی در پاسخ به او اشاره کرد که خودش هم فیلمنامه‌ای برای یک اثر بلند سینمایی انیمیشن دارد که مدت‌ها روی آن کار کرده و آرزو دارد آن را بسازد. او گفت: روحیه تجربه‌گرایی دارد و علاقه‌مند نیست در جایی که هست بماند حتی اگر این تجربه‌گرایی برایش خطرناک باشد اما صحبت‌های میرکریمی از جایی سبب دلخوری اهالی انیمیشن حاضر در نشست شد که یکی از شرکت‌کنندگان از تغییر کیفیت طراحی‌های فیلم‌های او انتقاد کرد و این کارگردان در پاسخ به او گفت: «این موضوع مشکل من هم هست. همه شرکت‌های انیمیشن ما خروجی‌شان خوب است اما زمانی که به ساختمان آنها مراجعه می‌کنید، می‌بینید که کارکنان این شرکت‌ها در جای بسیار بد، نامناسب و کوچکی در حال کار هستند که گویی هیچ‌کس در آن ماندگار نیست و هر کسی فرصت بهتری پیدا کند، از آن‌جا می‌رود.» او با اشاره به این‌که انیماتورها بیشتر از دو یا سه بار اصلاح طرح‌ها را نمی‌پذیرفتند، بیان کرد: «به نظر من بخشی از این موضوع به خاطر تنبلی و حرفه‌ای نبودن انیماتورهای ماست.» اما نکته دیگری که بیشتر سبب دلخوری اهالی انیماتور شد، این بود که میرکریمی با پایان یافتن بخش نقد و بررسی فیلم‌هایش، محل نشست را ترک کرد. در حالی که هم جلسه به خاطر او دیر برگزار شده بود و هم طبق روال این نشست‌ها تمام کارگردانانی که فیلم‌شان در جلسه نقد و بررسی می‌شود تا آخرین دقایق در سالن می‌مانند و در گفت‌وگوها مشارکت می‌کنند.
سینمای انیمیشن، امیدوار‌کننده است
بهرام عظیمی از همان ابتدای جلسه با انتقاد از ضیائی به دلیل پاسخ ندادن به صحبت‌های میرکریمی با عصبانیت گفت: «آقای میرکریمی رسما ما انیماتورها را احمق خطاب کردند. کاش اندکی تامل می‌کرد تا پاسخ‌اش را می‌دادم. ما هم اگر قدر ایشان حمایت می‌شدیم، دیگر شرکت‌هایمان در مکان‌های کوچکی نبود که سیم توی سیم باشد.» مجری نشست قصد داشت که جلسه را به آرامش برساند، برای همین به سراغ نقد و بررسی انیمیشن «بابا» رفت که به سفارش موسسه خیریه «مهر امام علی(ع)» در قم که به ایتام کمک می‌کند، ساخته شده است. عظیمی هم درباره این انیمیشن گفت: «ما می‌خواستیم یک کار بین‌المللی، جشنواره‌ای که قابلیت نمایش دادن در هر جایی را داشته باشد، بسازیم. چون سفارش‌دهنده از ما می‌خواست کاری را بسازیم که مخاطبان را ترغیب به کمک به ایتام کند.» او تأکید کرد که پول زیادی هم در این میان نبود، چراکه آنها نمی‌خواستند از پول‌های اهدایی مردم به این موسسه استفاده کنند و برای همین همه عوامل تنها به گرفتن یک‌سوم از دستمزدهایشان اکتفا کرده‌اند: «ساخت انیمیشن «بابا»، یک‌سال‌ونیم به طول انجامید. آقای میرکریمی که می‌گوید انیماتورها بیشتر از دو، سه ماه سر پروژه‌ای نمی‌مانند باید بداند که همه اینها به انتخاب درست تیم سازنده بازمی‌گردد وگرنه هم این پروژه یک‌سال و نیم طول کشید و هم انیمیشن سینمایی «تهران 1500» سه سال طول کشید که تنها یک نفر نتوانست تا پایان به دلایل دیگری با ما بماند.» عظیمی با اشاره به این‌که قصد داشتند داستانی سرراست و ساده را تعریف کنند تا برای کودکان هم قابل فهم باشد، ادامه داد: «این کار برای من خیلی محترم است. من تمام تلاشم را برای بهتر شدن این کار انجام داده‌ام و از روز اول با تمامی عوامل قرار گذاشتیم در هر جشنواره‌ای که فیلم رفت و در آن‌جا جایزه گرفت، جایزه نقدی‌اش را به ایتام اهدا کنیم.» فریدن خلعتبری، آهنگساز شناخته شده که موسیقی «بابا» را ساخته است هم در نشست حاضر بود و از صحبت‌های نخستین نشست ناراضی بود: «باید بگویم که سینمای انیمیشن ما در کنار سینمای زنده ما در همه جای دنیا به موفقیت رسیده است. حتی گاهی پیش آمده بعضی از جوایز تحت‌تأثیر سیاست به اهالی سینمای رئال داده شده اما در مورد انیمیشن‌سازان این‌گونه نیست.» او معتقد است اگر جوایز و افتخارات این دو حوزه را در کنار هم قرار دهیم هیچ‌کدام از هم کمتر نیست: «من به سینمای انیمیشن بسیار امیدوارم اما در این نشست طوری صحبت شد، انگار این سینما ناامید‌کننده است. اگر مدیران کانون پرورش فکری به درستی عمل می‌کردند، حالا همین کانون می‌توانست یکی از بزرگترین استودیوهای انیمیشن را داشته باشد.»