نوشته عباس عبدی منتشره از سوی نشر نی تابستان 1393
به نظر مي‌رسد كه پژوهش‌هاي جامعه‌شناسانه در ايران درباره نهاد خانواده، بيش از ساير زمینه‌ها انجام شده و به همين دليل، تصوير دقيق‌تري از اين نهاد در اختيار است. شايد اين تصور درست باشد، زيرا به چند علت امكان و علاقه پژوهشگران براي مطالعه درباره اين نهاد بيشتر است. از يك سو همه ما عضوي از يك خانواده و درگير مسائل خانواده‌هاي دور و نزديك خود هستيم. از سوي ديگر بحث و گفت‌وگو درباره خانواده از موضوعات رايج و عيني همه ماست. در حالي كه نهادهاي ديگر به اين اندازه موضوع تجربه عيني و مباحث ذهني نيستند. به علاوه دسترسي به خانواده‌ها براي انجام تحقيق نيز آسان‌تر است. ضمن آن كه حساسيت‌هاي حكومتي نسبت به بیشتر موضوعات مرتبط با خانواده، آنچنان نيست كه پژوهشگران از ورود به اين زمينه پرهیز کنند. از همه مهم‌تر اين كه اطلاعات آماري و ثبتي زيادي درباره نهاد خانواده وجود دارد. سرشماري‌هاي عمومي نفوس و مسكن از‌سال 1335 و حتي پيش از آن، به اندازه كافي اطلاعات مناسبی را درباره خانواده در اختيار مي‌گذارد. همچنين برخي ادارات ديگر مثل ثبت احوال كه مسئول ثبت و ضبط وقايع چهارگانه تولد، ازدواج، طلاق و فوت است، گزارش‌هاي سالانه به نسبت قابل اتكايي در اختيار علاقه‌مندان قرار مي‌دهد. با اين توصيف حتما انتظار داريد كه مطالعات در موضوع نهاد خانواده، به اندازه‌اي باشد كه تصوير روشني را از اين نهاد در اختيار ما قرار دهد، ولي اين گمان نادرست است. كافي است كتاب «مقدمه‌اي بر پژوهش در جامعه‌شناسي خانواده در ايران» را مرور كنيم تا ببينيم كه ده‌ها موضوع و زمينه پژوهش درباره نهاد خانواده وجود دارد كه به اندازه كافي مورد پژوهش واقع نشده اند. به ويژه آن‌كه جامعه ايران درحال گذار است و تغييرات همه نهادها ازجمله خانواده آن‌قدر زياد است كه ما را نيازمند به بررسي‌هاي بيشتر اين تغييرات مي‌كند. عباس عبدي اين كتاب را در اصل در‌سال 1383 نوشته است، ولي در‌سال 1392، با اطلاعات جديد و به‌روزشده و از سوي نشر ني منتشر كرده است. او در معرفی کتاب نوشته است: «نهاد خانواده رکن اساسی در شکل‌گیری جوامع بشری است ولی این نهاد نیز واقعیتی تاریخی دارد و در طول زمان و عرض مکان به شکل‌های گوناگونی دیده شده و تغییرات و تحولات آن نیز مورد توجه جامعه‌شناسان بوده است. در ایران نیز خانواده اهمیت ویژه‌ای داشته و دارد، ولی تغییراتی که در چند دهه اخیر رخ داده، الزام کرده که وضع و کارکرد این نهاد مورد بازبینی قرار گیرد. کتاب حاضر نه‌تنها به عناصر مهم تغییرات در نهاد خانواده اشاره می‌کند، بلکه کوشیده تا وجوه متحول خانواده را که نیازمند مطالعه و پژوهش است معرفی کند.» بنابراین هدف اصلي كتاب، نكاتي است كه در بخش چهارم به آنها اشاره شده است. يعني تعيين موضوعات و عناصر پژوهش در خانواده كه در 19 سرفصل آمده و در ذيل هر سرفصل، موضوعات گوناگون پژوهشي احصا شده است. با اين حال براي رسيدن به اين مرحله، ابتدا سه بخش ديگر نيز شرح داده که در بخش اول كلياتي درباره نهاد خانواده و تحولات آن ارايه شده است. در بخش دوم وضعيت موجود نهاد خانواده در جوامع امروزي به بحث گذاشته شده است. در بخش سوم نيز وضعيت خانواده و تحولات آن در ايران در ذیل
17 محور تشريح شده كه در همه موارد از نتايج آخرين مطالعات و آمارهاي موجود در كشور نیز استفاده شده است. انتظار مي‌رود اين كتاب براي كساني كه مي‌خواهند تصويري اوليه از نهاد خانواده در ايران پيدا كنند و موضوع مورد علاقه‌اي از آن را براي مطالعه برگزينند، مفيد باشد.