[ شهروند ] بعد از معرفی فیلم‌های حاضر در جشنواره چهل‌وسوم فیلم فجر یکی از بارزترین نکاتی که به چشم آمد، وجود و حضور دست‌کم هفت فیلم استراتژیک در بین فیلم‌های انتخاب‌شده بود- که در این میان پنج فیلم درباره شهدا و فرماندهان شاخص دوران دفاع مقدس جلوی دوربین رفته بودند. اتفاقی که می‌توان آن را نتیجه طبیعی و محتوم روندی دانست که در سینمای ایران در یکی دو سال گذشته ایجاد شده بود و ادامه آن نیز تا حد زیادی می‌تواند چشم‌انداز سال‌های آینده سینمای ایران و به‌خصوص آن بخش مورد نظر نهادهای رسمی فرهنگی را روشن کند.
این مطلب به این بهانه نوشته شده است. برای این‌که کلیتی از فیلم‌هایی که در جشنواره امسال داستان خود را درباره شهدا و فرماندهان شاخص دفاع مقدس روایت کرده‌اند، به دست دهد. فهرستی تا حدودی پروپیمان- که فعلا اجمالی‌ترین و گذراترین مروری که می‌توان بر خلاصه داستان‌های فیلم‌های حاضر در جشنواره داشت، حکایت از این می‌کند که در 10 روز جشنواره چهل‌وسوم فیلم‌هایی چون «اشک هور»، «اسفند»، «صیاد»، «پیشمرگ» و «خدای جنگ» روی پرده خواهند آمد که داستان شهدای شاخص دفاع مقدس را روایت می‌کنند. فیلم‌های موسوم به استراتژیک حاضر در جشنواره البته منحصر به این پنج فیلم نخواهند بود و «شمال از جنوب غربی» و «1968» را نیز می‌توان در این رده جای داد.
آن‌چه در پی می‌آید؛ مروری کلی بر این نوع فیلم‌هاست- که از دوازدهم بهمن تا بیست‌ودوم این ماه رونمایی خواهند شد...
در آمار و اطلاعاتی که بعد از معرفی فیلم‌های حاضر در جشنواره از سوی روابط عمومی دوره چهل‌وسوم جشنواره فیلم فجر رسانه‌ای شده؛ دست‌کم پنج فیلم جشنواره به عنوان آثاری درباره شهدا و فرماندهان شاخص دوران دفاع مقدس معرفی شده‌اند- که در این بین دو فیلم «اشک هور» و «اسفند» درباره شهید علی هاشمی و قرارگاه سری نصرت هستند، «صیاد» زندگی و شهادت صیاد شیرازی را روایت می‌کند، «پیشمرگ» راوی داستان زندگی و شهادت سعید قهاری سعید است و «خدای جنگ» نیز با نگاهی به زندگی شهید حسن طهرانی‌مقدم جلوی دوربین رفته است.
فیلم‌های موسوم به استراتژیک جشنواره امسال البته تنها و تنها این پنج فیلم نخواهند بود و «شمال از جنوب غربی» و «1968» را نیز در این رده می‌توان ارزیابی کرد. کمیتی قابل توجه در بین نزدیک به چهل فیلم انتخابی فستیوال فجر- که اگر انیمیشن‌های منتخب امسال را نیز به این فهرست بیفزائیم، نتیجه حاصله می‌تواند حکایت از این داشته باشد که رویکرد یکی دو سال اخیر سینمای ایران در ساخت و پرداخت سوژه‌های استراتژیک، دست‌کم از نظر کمی به دستاوردهای قابل توجهی نزدیک شده است...
مبدا تاریخ
بخش زیادی از نزدیک به بیست و اندی فیلمی که تاکنون درباره فرماندهان و شهدای شاخص دوران جنگ ساخته شده‌اند؛ از دهه 80 به بعد جلوی دوربین رفته‌اند. این البته به این معنا نیست که ساخت فیلم درباره سرداران و شهدای جنگ هشت ساله قبل از دهه 80 ممکن نبوده است. در واقع نه تنها چنین گزاره‌ای درست نیست، بلکه حتی می‌توان عکس آن را هم به تاکید گفت- که در سینمای ایران تا قبل از دهه 80 تلاش‌های زیادی در جهت ساخت فیلم درباره جریان‌ها و چهره‌ها و نقاط عطف دوران جنگ صورت گرفته است. با این حال این موضوع که بیشتر این فیلم‌ها- جز آثار معدود فیلمسازانی مانند ابراهیم حاتمی‌کیا و رسول ملاقلی‌پور- واجد چندان کیفیتی نبوده‌اند که ماندگاری و استقبال مردمی را توأمان داشته باشند، موجب شده رسانه‌های سینمایی حدود و حوالی یک دهه اخیر را به عنوان مبدا تاریخ سینمای پرتره شهدا و فرماندهان جنگ قلمداد کنند. تاریخی که عملا با ساخت فیلم «چ» و بعد از آن هم «ایستاده در غبار»- که روایتی از زندگی مصطفی چمران و احمد متوسلیان ارائه می‌دادند- شکل گرفت و در ادامه نیز به تولید فیلم‌هایی مانند «موقعیت مهدی»، «منصور»، «غریب»، «مجنون»، «احمد» و «آسمان غرب» منتهی شد که با داستان‌هایشان پیرامون شماری از شهدای شاخص دوران جنگ هم در جشنواره و هم در اکران عمومی مورد توجه نسبی قرار گرفتند.
شهدای جشنواره 43
حالا با مرور اسامی فیلم‌های شرکت‌کننده در جشنواره 43 فیلم فجر؛ مشخص است که باید چند فیلم دیگر را هم به فهرست فیلم‌هایی که داستان زندگی و شهادت سرداران و فرماندهان جنگ را دستمایه روایت خود قرار داده‌اند، اضافه کرد: فیلم‌های «اشک هور» و «اسفند»- اولی به کارگردانی مهدی جعفری و دومی ساخته دانش اقباشاوی- راوی داستان‌هایی درباره شهید علی هاشمی و قرارگاه سری نصرت هستند، «صیاد» به کارگردانی جواد افشار به شهید صیاد شیرازی می‌پردازد، «پیشمرگ» ساخته علی غفاری داستان زندگی و شهادت سعید قهاری سعید را روایت می‌کند و «خدای جنگ» به کارگردانی حسین دارابی نیز به زندگی شهید حسن طهرانی‌مقدم پرداخته است....
یک سردار در دو فیلم
شهید علی هاشمی را یکی از مطرح ترین‌های جشنواره امسال می‌توان دانست که دو فیلم «اسفند» و «اشک هور» به ایشان پرداخته‌اند. یکی از فرماندهان میانی جنگ- معروف به سردار هور- که به دلیل آشنایی با مناطق عملیاتی، نقش مهمی در جنگ داشت. شهید هاشمی که به‌عنوان طراح اصلی عملیات خیبر و عملیات بدر شناخته می‌شود، در سال ۱۳۶۷ پس از تخلیه جزیره مجنون مورد هدف بالگردهای نیروی زمینی عراق قرار گرفت و شهید شد. پیکر این شهید اما ۲۲ سال بعد شناسایی شد. دو فیلمی که در جشنواره امسال حضور دارند، جنبه‌های مختلفی از زندگی دراماتیک و پراوج‌وفرود شهید هاشمی را به تصویر کشیده‌اند.
«اسفند» به کارگردانی دانش اقباشاوی و بازی رضا مسعودی، مهدی زمین‌پرداز، یاسین مسعودی و محمد عسگری روایتگر مقطع مهمی از زندگی شهید علی هاشمی از فرماندهان مطرح دفاع مقدس است که در ادبیات دفاع مقدس بیشتر به خاطر شناسایی و طرح‌ریزی عملیات خیبر در قرارگاه سری نصرت شناخته می‌شود. این فیلم با نام قبلی «قرارگاه سری» فیلم سینمایی «اشک هور» جدیدترین ساخته مهدی جعفری نیز دیگر فیلم دفاع مقدسی جشنواره امسال است که درباره زندگی شهید علی هاشمی ساخته شده. مهدی جعفری که در چند سال گذشته با فیلم‌های «۲۳ نفر» و «یدو»، اتفاق‌های خوبی را در جشنواره رقم زده، حالا با «اشک هور»- که روایتی است از روزهای پایانی زندگی شهید علی هاشمی- نه تنها سه‌گانه خود را به پایان رسانده، بلکه با روایت انتظار بیست‌ودوساله مادر این شهید برای بازگشت پیکر فرزندش یکی از جذاب‌ترین خلاصه داستان‌های جشنواره امسال را نیز ارائه داده است. درباره «اشک هور» که دومین همکاری مهدی جعفری و مجتبی فرآورده بعد ازفیلم سینمایی «بیست و سه نفر» است، باید گفت که رضا ثامری، رویا افشار، تورج الوند، میثم رازفر، شبنم گودرزی و ساره رشیدی در این فیلم بازی کرده‌اند. «اشک هور» ظاهرا نسخه سینمایی سریالی تحت عنوان «قرارگاه سری نصرت» به نویسندگی مهدی سجاده‌چی است که مهدی جعفری در ماه‌های گذشته مشغول ساخت آن بوده است.
صیاد
«صیاد» به کارگردانی جواد افشار و بازی علی سرابی و مارال بنی‌آدم برشی از زندگی شهید سپهبد علی صیاد شیرازی را ارائه می‌دهد. این اثر بیوگرافی درباره شهید صیاد شیرازی از فرماندهان شاخص ارتش که به رشادت‌های این شهید دوران‌ساز در اوایل انقلاب و دفاع مقدس و خصوصا عملیات فتح‌المبین می‌پردازد، یکی از جذابیت‌های بالقوه جشنواره 43 محسوب می‌تواند بشود. به خصوص به‌واسطه بازگشت جواد افشار به سینما پس از ۱۶ سال سریال‌سازی- که جدیدترین و مهم‌ترین فعالیتش در این سال‌ها ساخت سریال گاندو بوده است! درباره «صیاد» مهم‌ترین موضوعی که می‌توان گفت این است که این شهید در نهایت نه در میدان جنگ، بلکه در تهران و مقابلِ در منزلش ترور شد و به احتمال زیاد فیلم- به واسطه کارنامه کارگردان- انتظار می‌رود پرداخت مفصلی به این اتفاق داشته باشد.
خدای جنگ
از دیگر فیلم‌های جشنواره می‌توان به «خدای جنگ» اشاره کرد. حسین دارابی که در چند سال گذشته فیلم‌های «مصلحت» و «هناس» را در جشنواره داشت، حالا در سومین فیلمش «خدای جنگ» روی زندگی شهید حسن طهرانی‌مقدم تمرکز کرده- و آن‌گونه که گفته می‌شود روایتی حساس از یک اتفاق مهم معاصر را نیز در این فیلم به تصویر کشیده است. ساعد سهیلی، داریوش کاردان، حسین سلیمانی و احمد یاوری در این فیلم بازی کرده‌اند. باید دید حسین دارابی در این فیلم شهید طهرانی‌مقدم را که در دوران جنگ نخستین فرمانده و بنیانگذار واحد توپخانه در سپاه بود و پس از آن نیز یگان موشکی سپاه را بنیان گذاشت و در نهایت نیز لقب پدر موشکی ایران را به دست آورد؛ چگونه و با تمرکز بر کدام مقاطع از زندگی ایشان به تصویر کشیده- و این فیلم چه سرنوشتی در جشنواره اکران خواهد داشت. در این زمینه هم‌چنین باید گفت که «خدای جنگ» تنها فیلم امسال بر اساس زندگی شهید طهرانی‌مقدم نیست- و به تازگی ساسان فلاح‌فر مستندساز نیز فیلمی با عنوان «بی پایان» را درباره این شهید کلید زده است. درباره یکی از کسانی که در جنگ حضوری طولانی و پررنگ داشت، اما در نهایت در تهران به شهادت رسید!
مسیح دوم
«پیشمرگ» ساخته علی غفاری با بازی مهدی نصرتی، حسام منظور و الناز ملک یکی دیگر از فیلم‌های دفاع مقدسی جشنواره است که تصویری از زندگی شهید سعید قهاری سعید «مسیح دوم کردستان» را به روایت نشسته است. این فیلم البته در قیاس با فیلم‌های دیگری که امسال درباره سرداران شهید ساخته شده‌اند، یک تفاوت ظریف دارد- و آن هم این است که شهیدی که داستان زندگی و شهادتش دستمایه روایت این فیلم قرار گرفته، به اندازه شهدای فیلم‌های دیگر شناخته‌شده و رسانه‌ای نیست. فیلم هم‌چنین برخلاف بیشتر فیلم‌ها که کلیتی درباره یک شهید ارائه می‌دهند، برشی کوتاه از زندگی شهید سعید قهاری سعید را روایت کرده است.علی غفاری- که قبلا با فیلم «تک‌تیرانداز» در جشنواره حضور داشت- در «پیشمرگ» جریان شهادت شهید سعید قهاری را به روایت نشسته- که منابعی حکایت از شهادت او در جریان درگیری با پژاک می‌کنند و البته منابعی مانند ویکیپدیای این شهید نیز علت شهادت ایشان را سقوط بالگرد عنوان کرده‌اند. در این زمینه؛ بنابه نوشتهٔ فارس؛ «شهید قهاری در حادثه درگیری با اشرار در شمال غرب کشور و سقوط بالگرد در شهر خوی به همراه جمعی از نیروهای سپاه و ارتش» جان باخت. فیلم به احتمال زیاد به این مقطع پایانی از زندگی این شهید پرداخته- که سابقه فرماندهی لشکر ۳ حمزه، جانشینی قرارگاه نجف، فرماندهی تیپ ۱۸ الغدیر و ریاست ستاد قرارگاه حمزه را بر عهده داشته است.