[شهروند] روز گذشته بالاخره بعد از تحمل یک دوره بیماری- به علت مشکلات حاد تنفسی و افت شدید اکسیژن خون- فریدون شهبازیان آهنگساز 82 ساله ایرانی دار فانی را وداع گفت. این رهبر ارکستر پیشکسوت که به‌طور متناوب از ۹ دی ماه تا همین دیروز به علت مشکلات حاد تنفسی و ریوی در یکی از بیمارستان‌های تهران بستری بود و تحت مراقبت‌های ویژه قرار داشت؛ در کارنامه چند 10 ساله موسیقایی خود فعالیت‌های متعدد و مؤثری در زمینه آهنگسازی فیلم و سریال، ترانه و رهبری ارکستر سمفونیک و ارکستر ملی ایران انجام داده بود و یکی از آهنگسازان برجسته ایران در نیم قرن گذشته به شمار می‌آید. شهبازیان که به دلیل نقش پررنگش در شکل‌گیری موسیقی پاپ در سال‌های ابتدایی دهه ۷۰ به «پدر موسیقی پاپ پس از انقلاب» معروف بود؛ ساخت موسیقی بسیاری از فیلم‌های سینمایی ماندگار و موفق سینمای ایران را نیز در کارنامه داشت و خاطرات پررنگی از او در این حیطه برای علاقمندان موسیقی و سینما به جای مانده است...
فریدون شهبازیان یکی دیگر از غول‌های فرهنگ و هنر ایران‌زمین است که در دهه 20 شمسی به دنیا آمده. یکی دیگر از بی‌شمار چهره‌های افسانه‌ای وادی فرهنگ و هنر- از مسعود کیمیایی و بهرام بیضایی و داریوش مهرجویی تا احمد محمود و محمود دولت‌آبادی و هوشنگ گلشیری و بابک بیات و فرهاد مهراد و بی‌شمار نام و چهره دیگر که در دهه‌های چهل و پنجاه شکوفا شدند و نام خود را در تاریخ به ثبت رساندند- که در دهه پرآشوب دهه سی شکل گرفتند و ریشه دواندند و بعدها در عنفوان جوانی نیز تاریخ ساختند. بله؛ همان‌طور که گفته شد، فریدون شهبازیان نیز یکی از این نسل ها بود...
فریدون هشت ساله بود که یادگیری ویولن را نزد عطاءالله خادم میثاق آغاز کرد- و در این عرصه چنان زود و سریع رشد کرد که در هجده سالگی به عضویت ارکستر سمفونیک تهران درآمد که آن روزها رهبری‌اش با حشمت سنجری بود. پس از آن نیز همکاری خود را با ارکستر گل‌های رادیو آغاز کرد که در آن هنگام تحت رهبری روح‌الله خالقی- و پس از او هم جواد معروفی- فعالیت می‌کرد. رشدی چنان ادامه‌دار و ممتد که در 24 سالگی‌اش- در سال ۱۳۴۶- رهبری گروه کر و ارکستر سمفونیک رادیو را برایش به ارمغان آورد. شهبازیان که هم‌زمان در حال دنبال کردن تحصیلات عالی خود در دانشکده هنرهای زیبا بود؛ در دوره مدیریت هوشنگ ابتهاج یکی از ارکان اصلی موسیقی رادیو شد و با وجود جوانی، به‌واسطه خلاقیت و توانایی‌هایی که داشت، خود را به عنوان آهنگسازی خوش‌قریحه تثبیت کرد. نقطه‌عطفی بزرگ در کارنامه موزیسینی که بعدتر، در هر حیطه‌ای که کار کرد، جزو بزرگان آن حوزه شد و این را چه در زمینه آهنگسازی فیلم و سریال، چه در حوزه آهنگ و ترانه و چه حتی در رهبری ارکسترهای بزرگ موسیقی این دیار عیان و عریان دیده‌ایم...
در وادی ترانه
مروری گذرا بر کارنامه فریدون شهبازیان در حوزه آهنگ و ترانه او را به عنوان آهنگساز برخی از کارهای محمدرضا شجریان و نادر گلچین معرفی می‌کند. شهبازیان با این حال همکاری‌های پرتعدادی با خوانندگانی چون علی‌اصغر شاه‌زیدی، عارف، سیمین غانم، الهه، علیرضا افتخاری، اکبر گلپایگانی، عبدالحسین مختاباد، حسام‌الدین سراج، محمد اصفهانی و البته همان‌طور که گفته شد محمدرضا شجریان و نادر گلچین داشته- که او را در این حیطه صاحب‌نظر و یکی از برجسته‌ترین چهره‌های این حوزه می‌کند.
آهنگ‌ها و ترانه‌های شهبازیان به چند بخش تقسیم می‌شوند. کارنامه او در سال‌های پیش از انقلاب شامل آثاری چون آهنگ‌های «پُر کن پیاله را» با صدای محمدرضا شجریان، «گل گلدون» سیمین غانم، «دلم شکستی» سیما بینا، «زاینده‌رود» ایرج، «شوق دیدار» گیتی پاشایی و «گریز» با صدای نادر گلچین می‌شود که در برنامهٔ گل‌ها ساخته و تنظیم کرده- و از رادیو تلویزیون ایران پخش شده‌اند. این آهنگساز بعد از انقلاب نیز با خوانندگانی چون محمد اصفهانی، شادمهر عقیلی، علیرضا عصار، عبدالحسین مختاباد، محمد گلریز، مهرداد کاظمی، حسین زمان، سالار عقیلی، خشایار اعتمادی، پری زنگنه و بسیاری دیگر از خوانندگان مطرح این سال‌ها همکاری کرده است. بخش دیگری از آثار با کلام شهبازیان نیز شامل نغمه‌های او روی اشعاری است که به صورت دکلمه اجرا شده‌اند. از جمله این آثار می‌توان به «کاشفان فروتن شوکران» اشاره کرد که شاملو در آن اشعار سیاسی و اجتماعی خود را دکلمه کرده است.
در کوچه‌های خاطره
فعالیت‌های فریدون شهبازیان در زمینه ساخت موسیقی فیلم و سریال یکی دیگر از بخش‌های برجسته کارنامه متمایز این آهنگساز را شکل می‌دهد. این آهنگساز که از اواسط دههٔ ۵۰ ساخت موسیقی فیلم را آغار کرده بود؛ پس از انقلاب اسلامی و به‌طور مشخص در دهه شصت، با توجه به محدودیت‌های اعمال‌شده بر موسیقی- باکلام و باخواننده- بیشتر تمرکز خود را معطوف ساخت موسیقی متن فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی کرد که مجال بیشتری به آهنگساز می‌دادند و تا حدی از گزند سانسور در امان بودند. حاصل این روند ساخت موسیقی برای بسیاری از فیلم‌های سینمایی ماندگار و موفق آن سال‌ها بود که برخی از آن‌ها جوایز بسیاری را نیز برایش به همراه داشتند. از جمله آثاری که شهبازیان در قالب موسیقی فیلم ارائه داده- که برخی به صورت آلبوم‌های مستقل موسیقی نیز منتشر شده‌اند- می‌توان به موسیقی متن فیلم‌های «اسب» مسعود کیمیایی، «گفت هرسه نفرشان» و «آقای هیروگلیف» ساخته غلامعلی عرفان، «دادشاه» حبیب کاووش، «میرزا کوچک خان» امیر قویدل، «آوار» به کارگردانی سیروس الوند، «شیر سنگی» و «در مسیر تندباد» به کارگردانی مسعود جعفری جوزانی، «سال‌های خاکستر» ساخته مهدی صباغ‌زاده، «دشت ارغوانی» نادر مقدس، «پائیزان» به کارگردانی رسول صدرعاملی، «لیلا»ی داریوش مهرجویی، «هیوا» ساخته رسول ملاقلی‌پور، «اخراجی‌ها» به کارگردانی مسعود ده‌نمکی، «شام آخر» فریدون جیرانی و «خاموشی دریا» و «آرزوهای زمین» و «تنهایی باد» به کارگردانی وحید موسائیان و فیلم مستند «در کوچه‌های خاطره» ساخته سیدحمید میرحسینی اشاره کرد. فریدون شهبازیان برای سریال‌هایی مانند «سفرهای دور و دراز هامی و کامی در وطن» ساخته نادر ابراهیمی، «باغ گیلاس» به کارگردانی مجید بهشتی، «آوای فاخته» به کارگردانی بهمن زرین‌پور، «باران عشق» احمد امینی، «معصومیت از دست‌رفته» داود میرباقری و «کلاه پهلوی» ضیاالدین دری نیز موسیقی ساخته است.
فریاد، عصیان و سركشی
تجربه فریدون شهبازیان در موسیقی رادیو در سال‌های قبل از انقلاب به همراه این واقعیت که برخی از کارهای این آهنگساز از قبیل «شبانگاهان» عبدالحسین مختاباد در زمره پرشنونده‌ترین آثار موسیقی بعد انقلاب به شمار می‌روند؛ شهبازیان را به جایگاهی رساندند که در سال‌های ابتدایی دهه ۷۰ توانست جریانی موثر را در موسیقی پاپ بعد از انقلاب کلید بزند. عنوان «پدر موسیقی پاپ پس از انقلاب» مدیون و مرهون این جنبه از کارنامه فریدون شهبازیان است که در نتیجه معرفی شماری از خوانندگان جدید پاپ به جامعه موسیقی حاصل آمده است.
فریدون شهبازیان که در حوالی دهه‌های هفتاد و هشتاد نزدیك به بیست سال معاون موسیقی مركز موسیقی صداوسیما بود، در یکی از گفتگوهایی که در اولین روزهای انتشار «شهروند» با این روزنامه انجام داده بود، درباره شروع دوباره موسیقی پاپ بعد از انقلاب گفته: «از همان سال‌های اول انقلاب كه موسیقی دچار محذوراتی شده بود، به این فكر بودم كه باید در صداوسیما موسیقی‌ای تولید كنیم كه پاسخ‌گوی جوانان باشد. در آن سال‌ها موسیقی ایران بیشتر حماسی یا سنتی بود، تا این‌كه علی معلم مسئولیت واحد موسیقی صداوسیما را به عهده گرفت و این مصادف با ظهور جوانانی بود كه راغب بودند در زمینه موسیقی پاپ فعالیت كنند و بنابراین تصمیم گرفتیم جایی باز كنیم تا این جوان‌ها هم بتوانند موسیقی مورد علاقه خود را دنبال كنند و در این راستا هم مصمم شدیم از بهترین خوانندگانی كه می‌شد در ایران پیدا كرد، استفاده كنیم. در این زمینه همچنین می‌خواستیم موسیقی‌ای که ارائه می‌كنیم، اندكی هم فریاد، عصیان و سركشی داشته باشد و آرام آرام بتواند در دل جوانان جا باز كند. نتیجه هم خوشبختانه عالی بود و همان‌طور كه امروز شاهد هستید، موسیقی‌ای كه ارائه كردیم و خوانندگانی كه معرفی شدند، هنوز هم از خوانندگان خوب کشور محسوب می‌شوند.