[حمید رضا خالدی] هنوز یک هفته از سخنان وزیر آموزش و پرورش که گفته بود؛ «کیفیت را با رویکرد عدالت به وسیله شبکه شاد طراحی و دنبال می کنیم» نگذشته بود که تعطیلی های ناشی از آلودگی و برودت هوا، بارش برف، ناترازی انرژی، این شبکه را با چالشی جدی همراه کرد. چالشی که ناشی از ناتوانی این شبکه در رفع نیازهای آموزشی معلمان و دانش آموزان و برگزاری کلاس های مجازی بود. حالا اما متولیان شبکه شاد که به نوعی جزء زیر مجموعه های همراه اول محسوب می شود، مدعی هستند که شاد نه تنها توانسته نیازهای این دوره را برطرف کند که موفق شده با رونمایی از بخش جدیدی در این پلتفرم به نام کلاس مجازی، مشکلات کنونی را نیز تا حدود زیادی حل کند. آنها بر این باورند که شاد همچنان بهترین گزینه برای آینده کلاس های مجازی مدارس ایرانی است.
به دنبال گسترش استفاده از تلفن‌های همراه هوشمند، این ایده برای اولین بار در سال‌های شیوع بیماری منحوس کرونا شکل گرفت که می‌توان به کمک گوشی‌های هوشمند، مدارس را به خانه‌ها برد. ایده‌ای که از سال‌های قبل از شیوع این بیماری در آموزش و پرورش شکل گرفته و براساس آن، بسیاری از مدارس غیردولتی به کمک پلتفرم های خارجی بخشی از آموزش خود را با گوشی‌های هوشمند ارائه می‌دادند. شیوع کرونا آموزش و پرورش را ناچار کرد خیلی سریع به فکر تولید یک نسخه داخلی و ملی برای آموزش باشد و در این مسیر هم یکی از اپراتورهای تلفن همراه با راه اندازی شاد به این فضا
کمک کرد.
اوایل سال ۱۳۹۹ محسن حاجی میرزایی وزیر وقت آموزش و پرورش در سخنانی در خصوص شبکه شاد گفته بود: ما با میل خودمان وارد این شبکه نشدیم بلکه شرایط، ما را به سمت آموزش‌های مجازی پرتاب کرد و ناگزیر بودیم برای اینکه تعطیلی مدرسه به تعطیلی آموزش نینجامد شبکه آموزشی ایجاد کنیم.
با این حال با وجود گذشت بیش از ۴ سال از آن زمان و آزمون و خطاهای بسیار در مورد آموزش مجازی، متأسفانه شبکه شاد هنوز آن طور که لازم است نتوانسته پشتیبانی قوی‌ای برای آموزش مجازی باشد. مصداق بارز آن نیز می تواند همین تعطیلی های یک هفته اخیر باشد که نشان داد، شاد تا چه حد ناکارآمد است! ناکارآمدی که صدای و الدین و معلم ها را نیز در آورده است.
شاد و کلاس های مجازی آینده
خشایار فهیم مدیر پلتفرم شاد هم، البته منکر مشکلات این نرم افزار نیست. وی در گفت و گو با «شهروند» در این باره می‌گوید:پلتفرم شاد در برهه حساس شیوع کرونا و با کمک متخصصان ایرانی و با لحاظ کردن فوریت زمانی، طراحی شد و به اجرا در آمد. در نتیجه طبیعی بود که مشکلاتی هم داشته باشد.بعد از تجربه دوره کرونا، مشکلات نرم افزار شاد احصا شد و از حدود 2 سال قبل همکاران ما، شروع به رفع تدریجی آن کردند. یکی از این قابلیت ها، ایجاد ظرفیت جدیدی به نام کلاس مجازی بود.
وی ادامه می دهد: در همین راستا و در تعطیلی های اخیر به مدارس هم توصیه کردیم که اولاً زمانبندی برگزاری کلاس‌ها در شبکه شاد را به گونه‌ای طراحی کنند که در ساعات اوج مصرف نباشد واین پلتفرم به یکباره شاهد حضور حجم زیادی از مخاطبان نباشد و ثانیا از ظرفیت جدید شاد که همین کلاس‌های مجازی است استفاده کنند. با این حال در هفته ای که گذشت، تعطیلی ها باعث شد تا حجم دانش آموزانی که از این نرم افزار استفاده می کردند حتی به 3 میلیون نفر هم برسد که همین امر، باعث بروز اختلال در عملکرد آن شد. وی با اشاره به اینکه حدوداً ۱۵ تا ۱۶ میلیون نفر به صورت روزانه از شاد استفاده می‌کنند؛ گفت: فکر می‌کنم که بیشترین تعطیلی را در هفته اخیر داشتیم که بیشتر استان‌ها با مجازی شدن مدارس خود مواجه شدند و فکر نمی‌کنم که بار ترافیک بیشتری به شبکه شاد اضافه شود.
وی در پاسخ به این سوال که چه تدابیری برای حل این معضل از سوی شاد اندیشیده شده است گفت: با توجه به این مسئله که این شرایط تکرارپذیر خواهد بود، ما از قبل تمهیداتی را برای این مسئله در نظر گرفته بودیم. یعنی یک بخش به نام کلاس مجازی، به شبکه «شاد» اضافه شده است که کلاس ها می تواند با کمترین اختلال در آنها برگزار شود. فهیم در پاسخ به سوالی در مورد دلایل برتری کلاس های مجازی نسبت به کلاس های غیرحضوری شاد نیز می گوید: پیشنهاد ما استفاده از سرویس کلاس مجازی است که امکانات بیشتری در اختیار دانش آموزان و معلمان قرار می‌دهد تا آنان یک کلاس تعاملی را به کمک تخته هوشمند، ارتباط دوسویه تصویری، اسکرین شاد، پرسش و پاسخ های کلاسی و … را داشته باشند در حالیکه فضای کنونی شاد بیشتر برای ارسال متن و صدا طراحی شده است.
مدیر پلتفرم شاد در مورد هزینه بر بودن این پلتفرم نیزمی گوید: خوشبختانه طی یک هقته گذشته که مدارس تعطیل شدند، این کلاس ها نیز کاملا رایگان بودند اما در عمل این نرم افزار( که یکی از لینک‌های شاد محسوب می شود)، هزینه هایی مانند اینترنت و... دارد که باید مدارس بپردازند. گرچه آموزش و پرورش در حال طراحی یک مدل خاص است تا این کلاس های مجازی را رایگان کند اما هنوز در مورد این سازوکار، اطلاعات دقیقی به ما – که زیر مجموعه همراه اول محسوب می شویم - منتقل نشده است.
فهیم در مورد اینکه آیا شاد می تواند نیازهای کلاس های مجازی دانش آموزان را در آینده برآورده کند نیز می گوید: معتقدم که همین پلتفرم شاد می تواند نیازهای آموزشی دانش آموزان ما را مرتفع نماید و نیازی به ابزار و نرم افزار جدیدی نیست. دلیل آن نیز استفاده 13 میلیون کاربر از این نرم افزار است. اما من هم معتقدم که باید مشکلات این نرم افزار برطرف شود که البته فکر می کنم در آینده ای نزدیک نیز این مشکلات مرتفع شود. ضمن آنکه می توانیم ظرفیت کلاس های مجازی نیز که هم اینک حدود 100 هزار کاربر در لحظه است را افزایش دهیم تا حجم بیشتری از دانش آموزان بتوانند از آن استفاده کنند. بدین ترتیب به نظر می رسد در صورت تعطیلی های احتمالی آینده، مشکلات دانش آموزان کمتر خواهد بود.
پایین آمدن کیفیت آموزش
در این میان معلم ها نیز گلایه های خود را دارند. محمد داوری، دبیر دبیرستان های تهران و کارشناس آموزشی در این مورد به «شهروند» می گوید: اصولا شبکه شاد به قدری با مشکل مواجه است که کمتر کلاسی می تواند بدون دردسر در آن برگزار شود. یعنی اینقدر سرعت انتقال اطلاعات در آن پایین است که شما برای گذاشتن یک پیام ساده باید چندین بار تلاش کنید و کلی معطل شوید. تازه اگربتوانید وارد این شبکه شوید!
وی ادامه می دهد: یعنی عملا این شبکه از سیستم آموزشی بخش زیادی از مدارس ما حذف شده و آنها ترجیح می دهند کلاس هایشان را درواتساپ یا تلگرام .و.... برگزار کنند.
به اعتقاد داوری، اگر قرار باشد که در آینده نیز کلاس های غیرحضوری تشکیل شود، باید از همین الان بسترهای آن فراهم باشد. وی در این زمینه می گوید: این بسترها شامل بسترهای نرم افزاری و سخت افزاری است. مثل سرعت اینترنت و گوشی همراه. اولا که برای برگزاری کلاس‌های مجازی باید گوشی های جدید و کاملی داشته باشید تا بتوانید به راحتی تصویر و فیلم و ... را منتقل کنید و ثانیا باید سرعت اینترنت به حدی باشد که بتواند این حجم از کلاس هایی را که برگزار می شود را پشتیبانی کند. الان تمام معلم ها از گوشی ها و تبلت ها و لپ تاب های خودشان برای برگزاری این کلاس ها استفاده می کنند در حالیکه معلم اصلا وظیفه ای ندارد که از وسایل شخصی اش برای آموزش دانش‌آموزان استفاده کند. بنابراین اگر می خواهیم در آینده نیز با کلاس های مجازی با مشکل مواجه نشویم باید در عمل بسترهای آن را فراهم کنیم.
گلایه های والدین
تعطیلی های پی در پی این روزهای مدارس، بدجوری والدین را کلافه کرده است. ماندانا ناصری به عنوان مادری که دو فرزند مدرسه ای دارد که یکی از همین والدین است. وی در این زمینه به «شهروند» می گوید: اول اینکه اصولا متصل شدن به شبکه شاد بسیار مشکل است و حتی در برخی از موارد امکان دسترسی به کلاس های درس وجود ندارد. تازه اگر هم بچه ها بتوانند وارد کلاس های مجازی شوند، دایم از کلاس‌ها بیرون می افتند! به زبان ساده این مشکلات باعث شده تا بچه های ما عملا نتوانند چیز زیادی از این کلاس های آنلاین یاد بگیرند.
وی با ذکر اینکه این رویه باعث شده تا بچه ها استرس بگیرند می گوید: برای همین بسیاری از معلم ها برای برگزاری کلاس های خود به ایتا و بله رو می آورند چون مشکلاتشان کمتر است.
رضا نیز یکی دیگر از اولیایی است که این روزها از دست شبکه شاد و شیوه درس خواندن فرزندش کلافه شده است. وی به کندی اینترنت اشاره کرده و به «شهروند» می گوید:واقعیت این است که اینترنت در بسیاری از نقاط به قدری ضعیف است که عملاً استفاده از این پلتفرم را غیرممکن می کند. وی تصریح می کند: وجود چنین اختلال هایی باعث می شود تا فرزندان ما کم کم نسبت به حضور در کلاس ها بی خیال شوند و آن را جدی نگیرند همین مساله نیز عاملی شده برای نگرانی خانواده ها. او می‌افزاید: این مشکلات، علاوه بر ایجاد اختلال در روند تحصیل فرزندانش، نوعی بی‌خیالی و سبک شمردن تحصیل را برای دانش آموزان ایجاد می‌کند. همین عامل نگرانی خانواده‌ها را دو چندان خواهد کرد.وی نیز مدعی است که به همراه تعداد دیگری از والدین از واتساپ برای ارتباط با معلمان و حضور فرزندانشان در کلاس ها استفاده می کند.رضا با اشاره به اینکه نباید به این پلتفرم های خارجی به عنوان جایگزین قطعی شاد نگاه می‌کرد می افزاید: واتساپ و سایر پلتفرم های اینچنینی والدین و معلم ها را قادر می کنند تا پیام ارسال و دریافت کنند و تکالیف را بررسی کنند اما اگر یک پلتفرم ملی واحد مانند شاد با قابلیت همه جانبه وجود داشته باشد که نیازهای آموزشی معلم ها و دانش آموزان را برطرف کنند، کسی دیگر سراغ این پلتفرم ها نمی‌رود! این امر نیز میسر نمی شود مگر با بهبود زیرساخت‌های فنی و ارتباطی برای تضمین آموزش بدون وقفه برای همه دانش‌آموزان و معلمان.