[شهروند] سقوط حکومت اسد در سوریه، علاوه بر هرج و مرج و ناامنی و افزایش احتمال تجزیه کشور، بر معادلات و صف‌آرایی‌های منطقه نیز اثر جدی دارد. حکومت حدودا ۵۵ساله خاندان علوی اسد، با حمایت از جبهه مقاومت ضدصهیونیستی و حمایت از ایران در مرزهای فلسطین و حوالی مدیترانه، همواره تعیین‌کننده معادلات منطقه و تغییر دهنده محاسبات اعراب، آمریکا و رژیم اسرائیل بود. اکنون اما برخی تحلیلگران بر این عقیده‌اند که سقوط حکومت سوریه و روی کارآمدن تحریرالشام با تفکرات سلفی-اخوانی خاصه با حمایت ترکیه، سبب تقویت جریان سنی با رویکرد عادی‌سازی با اسرائیل و تضعیف مقاومت می‌شود. هر چند برخی تحلیلگران نیز معتقدند ریشه‌دار بودن تفکر مقاومت و ضدیت با اسرائیل در افکار عمومی عرب و سوریه، زمینه احیای مقاومت را در آینده دور یا نزدیک فراهم می‌کند و دیگر اضلاع مقاومت، مانور منطقه‌ای خود را به سادگی کنار نخواهند گذاشت. در ادامه نگاهی به تحلیل پایگاه دیپلماسی ایرانی با موضوع روند تحولات سوریه و تاثیر آن بر پیمان‌های منطقه‌ای خواهیم داشت:
سنی گری اخوانی در منطقه شکل می‌گیرد؟
پایگاه دیپلماسی ایرانی در مطلبی با عنوان «سقوط بشار اسد و احتمال شکل‌گیری هلال سنی» به قلم شقایق متقی به روند تحولات پس از سقوط حکومت اسد پرداخته است. در بخشی از این مطلب آمده است: «یکی از مهم‌ترین رخدادهای احتمالی پس از سقوط بشار اسد، امکان شکل‌گیری یک هلال سنی در منطقه است. منظور از شکل‌گیری هلال سنی ایجاد یک اتحاد ژئوپلیتیکی میان کشورهای سنی مذهب در منطقه است که به احتمال بسیار قوی، توازن قوا در منطقه را دستخوش تغییرات جدی خواهد کرد.».
سنی گری اخوانی با کدام کارکرد؟
در ادامه این مطلب با اشاره به تاریخچه پیدایش مفهوم هلال شیعی و احتمال تشکیل هلال سنی در مقابل آن آمده‌است: «مفهوم هلال شیعی برای نخستین بار توسط پادشاه اردن در سال 2004 مطرح شد. هلال شیعی عبارت است از اتحاد بین ایران، عراق، سوریه(تحت رهبری علویان) و حزب‌الله لبنان است که به تقویت نفوذ ایران در منطقه منجر شده است. کشور سوریه به عنوان یکی از پایه‌های مهم هلال شیعی، نقش محوری در حفظ توازن قدرت به نفع شیعیان و محور شیعی داشته است. علاوه بر این، هلال سنی مفهومی است که در مقابل هلال شیعی مطرح شده است. در صورت تشکیل هلال سنی به رهبری کشورهای سنی مذهب در منطقه خاورمیانه، کشورهایی از جمله ترکیه، قطر، عربستان سعودی، اردن و مصر نقش کلیدی در این هلال ایفا خواهند کرد.»
عوامل تاثیرگذار بر شکل‌گیری سنی گری اخوانی
در ادامه این مطلب با اشاره به نقش ترکیه، عربستان، قطر، مصر و اردن در شکل‌دهی به هلال سنی درباره عوامل اثرگذار بر این روند آورده است: «در شکل‌گیری هلال سنی عوامل متعددی ایفای نقش می‌کنند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت است از خلأ قدرت در سوریه، رشد گروه های اسلامگرا، رقابت گسترده با ایران و نقش قدرت‌های بین‌المللی… در صورت بروز خلأ قدرت در سوریه پس از اسد، کشورهای منطقه به ویژه ترکیه و عربستان افزایش نفوذ در منطقه هستند و تلاش می‌کنند از طریق حمایت از گروه‌های اسلامگرا و متحد خود، پایه‌های تشکیل هلال سنی در منطقه خاورمیانه ایجاد کنند… کشورهای سنی منطقه، سقوط بشار اسد را به مثابه یک فرصت طلایی در جهت افزایش قدرت و نفوذ خود در سوریه و کاهش نفوذ ایران در نظر خواهند گرفت.» در ادامه این مطلب افزوده است: «یکی از عوامل اصلی و تاثیرگذار بر تشکیل هلال سنی، رقابت گسترده با ایران است. کشورهای سنی منطقه تلاش خواهند کرد تا به صورت چشمگیری نفوذ ایران را در سوریه و لبنان کاهش دهند و مانع از احیای محور شیعی شوند… سقوط اسد و احتمال تشکیل یک هلال سنی مورد حمایت آمریکا و اتحادیه اروپا خواهد».
پیامدها و تبعات احتمالی تشکیل هلال سنی
در بخش دیگری از این مطلب با بررسی تبعات تشکیل هلال سنی با محوریت ترکیه در منطقه افزوده است: «در صورت تشکیل هلال سنی، تغییرات گسترده‌ای در توازن قوا در منطقه خاورمیانه ایجاد شده و رقابت‌های منطقه‌ای در منطقه خاورمیانه تشدید خواهد شد… چنانچه هلال سنی نتواند بر سر تشکیل یک ساختار سیاسی پایدار به توافق برسد، احتمال تجزیه کشور سوریه وجود دارد. در صورت تجزیه سوریه مناطق شمالی این کشور تحت نفوذ ترکیه قرار خواهد گرفت و مناطق جنوبی و شرقی در کنترل گروه‌های دیگر قرار خواهد گرفت». در ادامه این مطلب آمده است: «یکی از مهم‌ترین اختلافاتی که ممکن است بین کشورهای سنی بروز کند عبارت است از اختلافات بین عربستان سعودی و قطر همچنین میان مصر و ترکیه، که می‌تواند باعث ایجاد مانعی جدی بر سر تشکیل یک محور دارای انسجام شود.»
محور مقاومت و سنی گری اخوانی؛ همگرایی یا تقابل؟
در انتهای این مطلب نیز با اشاره به تحرک و نقش‌آفرینی جریان مقاومت منطقه‌ای یا اصطلاحاً هلال شیعی در برابر هلال سنی عنوان کرده‌است: «بدون شک ایران و متحدان آن از جمله حزب‌الله لبنان، قدرت و نفوذ خود را به سادگی تقدیم کشورهای منطقه نخواهند کرد. ایران و متحدان آن از تمامی ظرفیت‌های خود به ویژه ابزارهای نظامی، دیپلماتیک و سیاسی خود در زمینه جلوگیری از نفوذ و قدرت‌گیری هلال سنی استفاده خواهند کرد. در صورت تشکیل هلال سنی در منطقه، بعضی از قدرت‌های غربی از تشکیل این هلال استقبال خواهند کرد و آن را مورد حمایت خود قرار خواهند داد. اما در سوی دیگر، روسیه و چین موضعی متفاوت اتخاد خواهند کرد و در برابر هلال سنی، حمایت بیشتری از هلال شیعی خواهند کرد.»