شهروند| حالا سالها از آن زمان میگذرد. وقتی مسعود پزشکیان وزیر بهداشت بود و هرچند وقت یکبار از انداختن طرحی نو برای نحوه رفتار با معتادان صحبت میکرد؛ طرحی برای ارایه رایگان موادمخدر به معتادان. حالا سالها از این پیشنهاد میگذرد و بعد از همه مخالفتهایی که در سالهای گذشته درباره این موضوع وجود داشته، حالا دوباره زمزمههای این طرح و از کمیسیون بهداشت مجلس که مسعود پزشکیان هم در آن عضو است، به گوش میرسد.
ماجرا برمیگردد به سفری که اعضای کمیسیون بهداشت اخیرا به سوییس داشتهاند. اعضای این کمیسیون میگویند در این سفر با مواردی روبهرو شدهاند که آنها را به این فکر واداشته تا به بررسی طرح ارایه رایگان موادمخدر به معتادان فکر کنند. عبدالرحمان رستمیان، نایبرئیس کمیسیون بهداشت مجلس دراینباره میگوید که قرار است کمیسیون بهداشت مجلس این طرح را بررسی کند: «در اردیبهشتماه سال آینده در جلسهای با مسئولان مرتبط با فرآیند بررسی اعتیاد، این موضوع را بررسی خواهیم کرد و امیدواریم در این جلسات گزارش دقیق آماری ارایه شده و کار کارشناسی صورت گیرد البته زمانی که دکتر پزشکیان وزیر بهداشت وقت بودند چنین طرح مشابهی برای معتادان و ارایه رایگان مواد مطرح شده بود اما به نتیجه نرسید.» او ادامه میدهد: «وضعیت اعتیاد در سوییس از موضوعاتی بود که مورد بررسی واقع شد؛ معتادان در سوییس در مکانهای خاصی که برای آنها در نظر گرفته شده مواد خود را تهیه و استفاده میکنند چراکه معتقدند انجام این کار میتواند به کاهش جرم در این کشور منجر شده و از طرفی تعداد افرادی که با ارتکاب جرم ناشی از اعتیاد در زندانها هستند کم میشود.»
به گفته او «کشور سوییس با 8میلیون نفر جمعیت، 30هزار معتاد دارد که این آمار در ایران حدود یکمیلیون و 200هزار نفر است درحالیکه با درنظر گرفتن تناسب جمعیتی با کشور سوییس باید حدود 300هزار معتاد در کشور داشته باشیم. مصرف سیگار در کشور سوییس از آمار بالایی برخوردار است که حدود 25درصد را شامل میشود که البته در کشور ما این آمار تقریبا کم است. همچنین به جهت اعتقادات مذهبی کشورمان؛ از مشروبات الکلی استفاده نمیکنیم اما مردم سوییس به جهت استفاده از این مشروبات به بیماریهای کبدی زیادی دچار میشوند.»
البته این اولینبار نیست که اعضای کمیسیون بهداشت مجلس این موضوع را بررسی میکنند. قبل از این، تیر گذشته بود که محمدحسین قربانی سخنگوی کمیسیون بهداشت از بررسی پیشنهاد ارایه موادمخدر رایگان به معتادان در کمیسیون بهداشت خبر داد. آنطور که او آن زمان گفت در این جلسه مسئولانی از ستاد موادمخدر و نیروی انتظامی در کمیسیون حضور داشتند: «با توجه به الگوی برخی از کشورها، پیشنهاد شد طرحی ارایه دهیم مبنی بر اینکه ارایه موادمخدر به صورت رایگان در دست مصرفکنندگان قرار گیرد البته درست است که ممکن است این اقدام هزینهای داشته باشد ولی ما چندسال است که هزینه میکنیم و سالبهسال این هزینهها افزایش پیدا میکند. خوبی این پیشنهاد این است که هزینه را برای توزیعکنندگان موادمخدر کاهش میدهد و کسی دنبال تجارت موادمخدر نمیرود همچنین اگر ما بتوانیم موادمخدر را رایگان در پکیج مخصوص و در جای مخصوص در اختیار مصرفکننده قرار دهیم، موجب میشود که از معضلات اجتماعی مانند خودفروشیها، ضربوشتم و کشتار جلوگیری کرده و دسترسی آسان شود و هنجارهای اجتماعی کاهش یابد.» به گفته این عضو کمیسیون بهداشت مجلس، اعضای این کمیسیون با این پیشنهاد موافقند و به نظر او «نیازمند است که قوه قضائیه، وزارت بهداشت و ستاد مبارزه با موادمخدر نیز در این موضوع کار کنند بنابراین قرار شد این پیشنهاد در کمیسیون بهداشت بررسی شود و پیشنهاد خوبی است و ما با آن موافق هستیم و درحال حاضر این پیشنهاد درحال بررسی است.»
بعد از آن و در آذر گذشته بود که مسعود پزشکیان، دیگر عضو کمیسیون بهداشت از دولت خواست برای مهار اعتیاد، کنترل عرضه مواد را به دست بگیرد: «در دنیا برای درمان اعتیاد، فرمول عرضه و تقاضا را مبنا قرار دادهاند یعنی تا زمانی که در بازار تقاضا هست نمیتوان جلوی عرضه را گرفت. در مبارزه با تقاضا، عرضهکننده اگر دولت باشد میتواند بازار را در دست بگیرد و وقتی کنترل بازار را به دست گرفت، برای درمان اعتیاد میتواند برنامهریزی کند. آنچه ما زمانی که وزیر بودیم پیشنهاد دادیم همین موضوع عرضه و تقاضا بود، کاری که در سوئد، دانمارک و سوییس میکنند. کسی که معتاد است دارای مشکل است و ما نمیتوانیم به زور به او بگوییم که نکش و باید با این فرد به صورت انسانی برخورد کنیم. این طرح در دولت هشتم به صورت لایحه درآمده بود اما متاسفانه با اتمام فعالیت دولت وقت، این طرح به اجرا درنیامد و اکنون ما در مجلس به دنبال اجرای این طرح هستیم، چرا که با استفاده از آن و زمانی که بازار در کنترل دولت باشد، میتواند برای درمان اعتیاد برنامهریزی کند، کلاس بگذارد و معتادان را درمان کند.»
اما با وجود همه اینها، هنوز هم هستند کسانی که معتقدند هنوز برای اجرای این طرح باید کمی صبر کرد. عباس دیلمیزاده، مدیر جمعیت تولدی دوباره که 14سال است در حوزه درمان معتادان فعالیت میکند، یکی از آنهاست. او دراینباره به «شهروند» میگوید: «طرحهای خوب و نو را باید در زمان مناسب اجرا کرد. وقتی ما برنامه مناسب را بخواهیم اجرا کنیم باید ببینیم در چه زمانی هستیم و شرایط چیست. ما باید پیامی را به جامعه بفرستیم که یک صدا باشد، پیام چندصدایی نشاندهنده سردرگمی در سیاستهاست. ما باید نظریات مختلفی را که در دنیا وجود دارد در کشورمان بومی کنیم و خودمان برای کشورمان صاحب یک نظریه باشیم و از آن تبعیت کنیم. مدیریت کردن مقوله اعتیاد بجای مبارزه با آن پیامی است که مدتهاست از سوی افرد مختلف منتشر میشود.» او ادامه میدهد: «مدیریت کردن یعنی ما با نگاه کاهش آسیب و واقعبینانه به اعتیاد نگاه کنیم و بدانیم عده زیادی معتاد داریم که ماده مخدر بیکیفیت را با قیمت گران از قاچاقچی موادمخدر خریداری میکنند و پول کثیفی را تولید میکنند که به امنیت و اقتصاد ما ضربه میزند و باعث بروز آسیبهای مختلف در جامعه ما شده است.
اینکه ما برای مصارف دارویی و درمانی در اختیار معتادان مواد مخدر کمخطر قرار دهیم، تجربهای است که قبل از انقلاب و با شرایط ویژه اجرا کردیم و توانستیم به وسیله آن مشکل اعتیاد را تا حدودی مدیریت کنیم. اوایل دهه 50 این کار انجام میشده است.» دیلمیزاده میگوید: «از نگاه اجتماعی اما کمی پیچیدهتر است و باید ابعاد مختلف را درباره آن بررسی کنیم؛ آیا درجامعه ما که امروز مطالباتی را به سمت سیاستگذاران میفرستد که معنا و پیام آن جمعآوری معتادان است بهطوری که تصمیمگیرندگان به این مطالبات پاسخ مثبت میدهند چنین طرحی قابل انجام است؟ و آیا از یکسو با در اختیار گذاشتن موادمخدر کمخطر به معتادان و از سوی دیگر با جمعآوری آنها، دو پیام متضاد و متفاوت را به جامعه نمیفرستیم و باعث نمیشویم که گروه اقلیت طرفدار بخش اول و اکثریت برای دوم تولید کنیم؟ اینجاست که باید خیلی محتاطانه اما شجاعانه تصمیم بگیریم.» او ادامه میدهد: «به نظر من برای اجرای چنین طرحهایی که میتواند یکی از راهحلهای کنترل و کاهش آسیب در جامعه باشد، ابتدا باید جامعه و فرهنگ عمومی را در این خصوص مطلع کنیم. قبل از هر چیز لازم است که شفاف، مستقیم و بی پروا با مردم سخن بگوییم و اطلاعات دقیق و درستی را برای هر نوع تصمیمگیری در اختیار آنها قرار دهیم و اذهان عمومی را نسبت به مشکل اعتیاد و این پیام صریح و روشن که امکان پاک شدن تمام معتادان در کشور وجود ندارد صراحتا به جامعه اعلام کنیم تا جامعه با نگاه واقعبینانه تصمیمات دقیق و درستی را بگیرد.»