[شهروند] 168 سال پیش در چنین روزی، برابر با 20 آذر 1235 خورشیدی، نیروی دریایی متجاوز بریتانیا بندر بوشهر در سواحل خلیج فارس را اشغال کرد. هدف از این عمل که با هیچ کدام از قوانین بین‌المللی همخوانی نداشت، مجبور کردن ناصرالدین شاه قاجار برای دست برداشتن از محاصره شهر هرات بود. دلیل محاصره هرات توسط نظامیان ایرانی، دست‌اندازی دوست‌محمدخان حاکم قندهار و کابل به این شهر بود. هرات از قدیم ملک طلق ایران به شمار می‌رفت و اقدام ناصرالدین شاه عکس‌العملی دفاعی و منطبق بر موازین بین‌المللی قلمداد می‌شد. این میان دوست‌محمدخان که از مدت‌ها قبل به مجری نقشه‌های بریتانیا در افغانستان تبدیل شده بود، سیاست انگلیسی جدا کردن تکه‌های افغانستان از خاک ایران را که از سال‌ها قبل دنبال می‌شد، پیگیری و اجرا می‌کرد. حمله به هرات که یکی از مهم‌ترین شهرهای خاوری ایران به شمار می‌رفت نیز در ادامه همین سیاست خائنانه باید قلمداد شود.
تلاش برای حفظ هرات به عنوان خاک ایران
هرات در طول تاریخ همواره بخشی لاینفک از خاک ایران به شمار می‌رفت، اما از خیلی قدیم ازبک‌ها به آن چشم طمع داشتند و به محض ضعف دولت مرکزی، حمله به آن را کلید می‌زدند. پس از دفع فتنه افغان‌ها توسط نادر شاه، هرات برای آخرین بار به آغوش وطن بازگشت اما با مرگ نادر دوباره دست‌اندازی‌ها به آن از سر گرفته شد. با روی کار آمدن قاجارها درگیری بر سر هرات ادامه یافت و محمد شاه پدر ناصرالدین شاه، نخستین لشکرکشی قاجارها به سمت هرات را رهبری کرد. جالب این‌که پس از محاصره هرات توسط محمد شاه، انگلیسی‌ها برای کمک به محاصره‌شده‌ها وارد عمل شده و شهر بوشهر را به اشغال خود درآوردند. در واقع پیاده شدن نظامیان انگلیسی در بوشهر هنگام سلطنت ناصرالدین شاه دومین حرکت آن‌ها برای نجات شورشیان افغان به شمار می‌رود. اما چه شد که ناصرالدین شاه به راه پدر رفت؟
جهان فدای منافع امپراتوری بریتانیا در هند
شاه جوان قاجار پس از آن که فهمید انگلیسی‌ها درگیر جنگ با روس‌ها در کریمه شده‌اند، تصمیم گرفت شهر هرات را مطیع خود کند. البته تاریخ‌نگاران تحریک روسیه و عثمانی را نیز در ذیل این تصمیم نامحتمل نمی‌دانند. انگلستان اما به‌رغم درگیری نظامی با امپراتوری روسیه، به محض اطلاع از حمله ایران به هرات و محاصره این شهر، خیلی سریع ناوهای خود را راهی خلیج فارس کرد تا دولت ایران را مجبور به دست برداشتن از هرات کند. هدفی که با اشغال بوشهر محقق شد و شاه قاجار از ترس این‌که انگلیسی‌ها پس از بوشهر عزم دیگر شهرهای ایران را کنند، به محاصره هرات پایان داد. در این برهه، ایران و انگلستان مذاکراتی را در پاریس آغاز کردند که نتیجه آن جدایی همیشگی هرات از ایران بود. حساسیت انگلستان در این خصوص نیز به سیاست کلی آن یعنی تضعیف دولت‌های منطقه برای حفظ منافع لندن در هندوستان برمی‌گشت.