[عبدالباسط انصاری] پس از سقوط دولت سوریه و تسلط معارضان بر تمامی استان‌ها با کمترین مقاومت ارتش، آخرین نخست‌وزیر سوریه محمد غازی الجلالی از همکاری برای‌گذار از شرایط فعلی و کمک به روند انتقالی خبر داد. صبح دوشنبه رسانه‌ها خبر دادند محمد البشیر از چهره‌های سیاسی مخالف اسد در ادلب، رئیس دولت انتقالی شده است. افزون بر آن و درحالی‌که تحریرالشام درصدد عادی جلوه دادن وضعیت و نمایش تصویر عقلانی و مدبرانه از خود برای مدیریت حکومت است که از جای جای سوریه خبرهایی مبنی بر آشفتگی اوضاع و درگیری میان گروه‌های مختلف به گوش می‌رسد و مطابق شواهد، اوضاع داخلی سوریه به سمت دوره‌ای از بی‌ثباتی و آشوب حرکت می‌کند. حمله به برخی سفارتخانه‌های خارجی، حمله به بانک مرکزی سوریه، درگیری با برخی طوایف همچون کردها و... ازجمله این نشانه‌هاست. علاوه بر این تشدید حملات رژیم صهیونیستی به سوریه، ورود صهیونیست‌ها به جولان و قنیطره و بمباران مراکز تحقیقاتی سوریه توسط اسرائیل خطر اشغال بخش‌هایی از این کشور توسط صهیونیست‌ها را افزایش داده است. در ادامه نگاهی به آخرین تحولات داخلی سوریه و تبعات سقوط دولت این کشور خواهیم داشت:
«محمد البشیر» رئیس دولت انتقالی سوریه کیست؟
درحالی‌که صبح دوشنبه روزنامه فیگارو مدعی شد ریاض حجاب نخست‌وزیر اسبق سوریه در سال 2012که به گروه‌های تروریست پیوسته بود، قرار است رئیس دولت انتقالی شود، الجزیره گزارش داده است محمد البشیر در نشستی سه نفره با الجولانی و غازی الجلالی، قرار است ریاست دولت انتقالی را عهده دار و مأمور تشکیل کابینه شود. ایسنا درباره سوابق البشیر نوشته است: «محمد البشیر که سالها ادلب را مدیریت کرده برای تشکیل دولت جدید سوریه با هدف مدیریت مرحله انتقالی مأمور خواهد شد. نخست‌وزیر آتی سوریه که قرار است به‌زودی انتصاب وی اعلام شود، در سال ۱۹۸۳ در استان ادلب متولد شده و دارای مدرک مهندسی برق از دانشگاه حلب (۲۰۰۷) و مدرک علوم شریعت و حقوق از دانشگاه ادلب (۲۰۲۱) است. او در سال ۲۰۲۲ به‌عنوان مدیر امور انجمن و سپس وزیر توسعه و امور بشردوستانه در دولت مخالفان در ادلب منصوب شد.»
برنامه‌ریزی 6ماهه تروریست‌ها برای فروپاشی دولت سوریه با اطلاع ترکیه
از سوی دیگر و درحالی‌که سران ترکیه مام بر حمایت از تمامیت ارضی سوریه تأکید می کنند و خواهان ثبات و آرامش در این کشور می‌شوند، اسناد تازه‌ای از نحوه دخالت ترک‌ها در سقوط حکومت سوریه و حمایت از مخالفان انتشار می‌یابد. رویترز در مطلبی از قول یکی از شورشیان سوری نوشت: «مخالفان مسلح نمی‌توانستند بدون اطلاع قبلی ترکیه اقدامات خود را آغاز کنند... شورشیان پس از آنکه تلاش‌های آنکارا برای تعامل با اسد شکست خورد، جزئیات طرح خود برای حمله را به ترکیه نشان دادند... واشنگتن از حمایت کلی ترکیه از شورشیان آگاه بوده است»
بمباران منبج توسط ترک ها؛ تداوم التهاب در دیرالزور
درحالی‌که تحریرالشام مدعی بود که تمام طوایف و اقوام را پس از سقوط اسد محترم شمرده و در فرایند تشکیل دولت و حکومت مشارکت می‌دهد و حقوق و امنیت تمام مناطق و اقوام تامین می‌شود، ترکیه پس از سقوط دولت اسد مداخله خود در منطقه منبج را تشدید کرده و با همراهی جریان موسوم به ارتش ملی سوریه به درگیری با کردهای این منطقه پرداخته است. ترکیه اکنون در حال بمباران مواضع گروه‌های دمکراتیک موسوم به قسد است درحالی‌که آنان در فرایند تسلیم بسیاری از مناطق به مخالفان اسد با تحریرالشام همکاری کرده بودند. علاوه بر این خبرهایی از شورش در دیرالزور و درگیری محلی طوایف مختلف با قسد انتشار یافته است.
خیز غرب برای حذف تحریرالشام از لیست تروریسم
درحالی‌که کشورهای غربی بقایای گروه‌های مخالف سوری ازجمله تحریرالشام را از زمان انحلال داعش در فهرست تروریستی قرار داده بودند که اکنون اتحادیه اروپا، انگلیس و آمریکا درصدد حذف نام این گروه از فهرست تروریسم هستند. پَت مک‌فادن، از وزرای دولت انگلیس از بررسی حذف تحریرالشام از فهرست تروریسم سخن گفته است. روز گذشته نیز واشنگتن پست از قول یک مقام آمریکایی ناشناس از احتمال حذف تحریرالشام از فهرست تروریسم آمریکا نوشت. کمیسیون اروپا نیز چنین احتمالی را رد نکره و آن را وابسته به عملکرد تحریرالشام خوانده است.
برنامه صهیونیست‌ها برای اشغال سوریه با هجوم زمینی
هرتزی هالیوی رئیس ستاد مشترک ارتش رژیم صهیونیستی اوایل شامگاه یکشنبه اعلام کرد سوریه از امشب جبهه نبرد اسرائیل است. علاوه بر آن بنی گانتز عضو سابق کابینه نتانیاهو نیز عنوان کرده است اکنون فرصت برای جدایی حزب‌الله و سوریه از ایران به‌دست آمده و زمان برای این کار مناسب است. از روز یکشنبه خبرهایی مبنی بر ورود رژیم صهیونیستی به عمق پنج کیلومتری سوریه انتشار یافت. منابع محلی نیز از تصرف یک مکان نظامی ارتش سوریه در جبل الشیخ توسط سربازان اسرائیلی خبر دادند. علاوه بر این صهیونیست‌ها به انبارهای سلاح ارتش سوریه در حوالی جولان حمله کردند و فرودگاه نظامی المزه در حوالی دمشق را بمباران کردند. صهیونیست‌ها همچنین به بخش‌هایی از خاک سوریه در جولان و قنیطره وارد شدند. روزنامه معاریو نیز خبر داد مقامات اسرائیلی با نیروهای تکفیری در سوریه ارتباط برقرار کرده و به گفت‌وگو با آنان پرداخته‌اند.
حمله به 100نقطه سوریه توسط صهیونیست‌ها و انهدام جنگنده‌های سوری
شامگاه یکشنبه ارتش اسرائیل رسما اعلام کرد به 100نقطه در سوریه حمله هوایی کرده است. علاوه بر این کانال 14اسرائیل تأیید کرده است در حملات شامگاه یکشنبه به دمشق، جنگنده‌های سوریه مورد هدف قرار گرفته‌اند.
پیشروی 14کیلومتری اسرائیل در خاک سوریه
صبح دوشنبه الجزیره خبر داد صهیونیست‌ها از منطقه جبل الشیخ تا عمق 14کیلومتری سوریه پیشروی کرده‌اند و کنترل ارتفاعات حرمون را نیز به‌دست گرفته‌اند. به‌گفته منابع عبری ارتش اسرائیل نفوذ به منطقه حائل جولان و از بین بردن توان راهبردی ارتش سوریه را به‌عنوان اهداف اصلی خود تعیین کرده است. همچنین بعد از ظهر دوشنبه خبر رسید سربازان اسرائیلی به تجاوز خود در قنیطره ادامه داده و حدود 3کیلومتر با تانک‌های خود در این منطقه پیشروی کرده‌اند وشهرهای بعث و حضر را در قنیطره اشغال کردند و خبرهایی از حرکت آنان به سمت درعا منتشر شده است.
لغو توافق 1974با سوریه از سوی نتانیاهو
نتانیاهو غروب یکشنبه ضمن استقبال از سقوط دولت سوریه و تعبیر آن به فرصتی مهم برای اسرائیل عنوان کرد: « به ارتش دستور داده‌ام که کنترل منطقه حایل با سوریه و مواضع فرماندهی مجاور آن را به‌دست بگیرد. توافق آتش‌بس سال ۱۹۷۴ از هم فروپاشیده و نظامیان سوری مواضع خود را ترک کرده‌اند.». این توافق پس از جنگ اکتبر 1973میان اسرائیل سوریه امضا شد و شامل تعیین منطقه حائل خالی از سلاح تا 20کیلومتری عمق سوریه و سرزمین‌های اشغالی بود.
ادامه درگیری‌ها و چشم‌انداز تداوم التهابات
با تداوم هرج و مرج داخلی، هر لحظه تصاویر عجیب و تازه‌ای از به هم ریختگی سوریه منتشر می‌شود. ظهر یکشنبه انتشار تصاویر حمله برخی گروه‌های معارض به بانک مرکزی سوریه و دستبرد به خزانه آن بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها داشت. در تصاویر منتشره تعدادی از شورشیان بسته‌های در حال جابه‌جایی اسکناس بودند. در روزهای پایانی دولت اسد نیز برخی منابع فاش کردند که تحریرالشام بنا به لیست‌های از پیش تعیین شده در حال اعدام و کشتار است. همچنین انتشار تصاویری از انفجارهای متعدد در شهرهای مختلف، هرج و مرج در خیابان‌ها و غارت ساختمان‌های دولتی، ربودن برخی دختران و زنان در منبج و شهرهای دیگر توسط شورشیان، اعدام خشن برادرزاده اسد با استفاده از جرثقیل بدون برگزاری دادگاه یا رعایت ظواهر رفتاری و قانونی، آتش زدن انبارهای گمرکات و ساختمان‌های قضایی و مواردی از این دست نشان می‌دهد خبری از ثبات و آرامش در سوریه نیست و چشم‌انداز داخلی این کشور تشدید التهابات و هرج و مرج است و در فقدان نظام و ساختار و قواعد مشخص، آرامشی محقق نمی‌شود.
پناهندگی اسد به روسیه تایید شد
پس از انتشار اخبار ضد و نقیض درباره وضعیت اسد و احتمال کشته شدن وی، مقامات روسی رسما پناهندگی اسد و خانواده وی در این کشور را تایید کردند. ایسنا از قول سخنگوی کرملین در این باره نوشت: «پسکوف گفت که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه شخصاً پس از خروج اسد از سوریه پس از پیشروی نیروهای مخالف به سمت دمشق تصمیم به ارائه پناهندگی به اسد گرفت...در برنامه رسمی «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه دیداری با «بشار اسد» نیست. آنچه در سوریه رخ داد، تمام جهان را شگفت زده کرد و روسیه نیز از این قاعده مستثنی نیست. پسکوف در پاسخ به سوالی در مورد گزارش‌ها در مورد ماندن اسد در مسکو به خبرنگاران گفت: در مورد محل اسد، من اکنون چیزی برای گفتن ندارم.» همچنین «میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین در پی سقوط حکومت روسیه به ریاست «بشار اسد» و گمانه‌زنی‌ها درباره رفتن او به روسیه پس از واگذاری قدرت به مخالفان مسلح و خروج از کشور، در پیامی در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «اسد و خانواده او در مسکو هستند...روسیه در مواقع سختی به دوستانش خیانت نمی‌کند. این فرق بین روسیه و آمریکاست.»
ارزش لیر سوریه 42درصد سقوط کرد/سرنوشت منابع انرژی چه می‌شود؟
از روز یکشنبه خبرهایی در رابطه با سقوط ارزش پول سوریه در برابر دلار و به هم ریختگی بازارها انتشار یافت. ایسنا در این رابطه نوشت: « به گزارش سایت ردیابی ارز سوریه تودی، در دمشق، ارزش پول ۴۲ درصد کاهش یافت و دلار آمریکا با ۲۲ هزار لیر سوریه معامله شد. این کاهش حتی در حلب شدیدتر بود، جایی که ارزش پول ۶۴ درصد کاهش یافت و دلار به ۳۶ هزار لیر سوریه رسید.» مهر نیز در گزارشی با اشاره به وضعیت مبهم چاه‌های نفت و صنایع نفتی سوریه آورده است: «در سایه تحولات داخلی سوریه پیش‌بینی می‌شود قدرت و نفوذ نیروهای کرد دمکرات سوری «قسد» تحت حمایت آمریکا که کنترل ۸۰ درصد از چاه‌های نفت سوریه را به‌دست دارد افزایش یابد و تلاش‌ها برای تداوم کنترل چاه‌های نفت از سوی نیروهای قسد بیشتر شود. همچنین پیش‌بینی می‌شود آمریکا همچنان از لحاظ نظامی در این مناطق با هدف تداوم استفاده از نفت سوریه حضور داشته باشد. همچنین ممکن است ترکیه با سوءاستفاده از شرایط جدید تلاش کند کنترل چاه‌های نفت این کشور در مناطق شمالی را به‌دست بگیرد... آنکارا ممکن است به توافقاتی با گروه‌های مستقر در برخی مناطق نفت خیز مانند منطقه شرقی و عفرین دست پیدا کند. درگیری بر سر چاه‌های نفت دیرالزور و الحسکه پیچیده‌تر خواهد بود به‌طوری که تحلیلگران اعلام کرده‌اند ممکن است تنش‌ها در میان نیروهای بین‌المللی در این خصوص افزایش پیدا کند.»
خطر تجزیه و حکومت‌های چندپاره سناریوی لیبی در انتظار سوریه است؟
بحث درباره وضعیت سرزمینی سوریه و آینده حکومت و تمامیت ارضی این کشور ازجمله بحث‌های جدی پس از سقوط دولت بوده است. بسیاری از تحلیلگران معتقدند ترکیه بی‌تمایل نیست استان‌های شمالی سوریه را تجزیه و جدا کند و به بهانه برخورد با کردها زمینه این کار را فراهم آورد. از سوی دیگر آمریکا نیز درصدد تسلط بر مناطق نفتی سوریه از طریق همدستی با کردها و حمایت از آنان است و رژیم صهیونیستی متمایل به توسعه نفوذ خود در مرزها با سوریه است و ممکن است اشغال بخش‌هایی از سوریه را در سایه هرج و مرج و فقدان ارتش و دولت دنبال کند. از سوی دیگر برخی تحلیلگران بر این باورند حتی درصورت عدم‌تجزیه سوریه، سناریوی لیبی شدن و چندپارگی طولانی مدت کشور، سوری‌ها را تهدید می‌کند. پس از سقوط دولت قذافی در سال‌های 2011و درحالی‌که مردم لیبی منتظر روی کارآمدن دولت مردمی و با مشارکت همه اقوام و طوایف و بهبود شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بودند حملات آمریکا و ناتو به خاک این کشور سبب تشدید بحران در لیبی شد و هم‌اکنون گروه‌های مختلف بر بخش‌هایی از این کشور حکومت می‌کنند و این کشور درگیر یک جنگ داخلی پیچیده شده است. هم‌اکنون یک دولت موسوم به دولت وفاق ملی به ریاست «محمد منفی» در بخش‌هایی از غرب لیبی بر سر کار است، یک دولت به رهبری خلیفه حفتر و نیروهای نظامی وفادار به او در شرق لیبی حضور دارند و گروه‌های پراکنده تروریستی و تکفیری در جای جای این کشور پراکنده‌اند، همچنین مصر، امارات، ترکیه و آمریکا در این کشور منافع خود را دنبال می‌کنند و بسیاری معتقدند کشورهای مختلف مخصوصا آمریکا در حال غارت منابع نفتی لیبی هستند و از هرج و مرج و چندپارگی سود می‌برند. این وضعیت برای سوریه نیز پیش‌بینی می‌شود و احتمال آن دور از ذهن نیست.
زمانی که آمریکا الجولانی را در فهرست تروریسم قرار داد
توییت سفارت آمریکا در سوریه درباره سرکرده تحریر الشام در سال 2017: هسته «هیات تحریر الشام» (HTS) سازمان تروریستی مشخص‌شده از جبهه النصره است. این نامگذاری صرف‌نظر از اینکه چه اسمی استفاده می‌شود یا چه گروه‌هایی در آن ادغام شده‌اند، به‌کار برده می‌شود. هیات تحریر شام ترکیبی است و هر گروهی که در آن ادغام شود، بخشی از شبکه القاعده سوریه است. ما همچنان متعهد هستیم که چهره‌های برجسته AQS (القاعده) در HTS (هیات تحریر شام) را به دست عدالت بسپاریم.
حذف نخبگان سوری در راه است؟
پس از سقوط حکومت صدام در پی حمله آمریکا در سال 2003 خبرهایی در رابطه با ترور و قتل محققان و دانشمنان عراقی، اساتید نخبه، دانشمندان برنامه هسته ای عراق و همچنین خلبانان و نیروهای نخبه نظامی این کشور انتشار یافت. سالها بعد مشخص شد سازمان سیا و موساد در پی این عملیات ها بوده اند تا نخبگان عراقی در بهبود وضعیت کشور و کمک به نظام بعدی نقشی ایفا نکنند و این کشور برای مدت ها دچار پسرفت شود. با حمله اسرائیل به مراکز تحقیقاتی دمشق و هرج و مرج داخلی در سوریه تکرار این سناریو در این کشور نیز بعید نیست.