اميرحسين خواجوي| چندي پيش خبري با عنوان كشف چاه نفت در فرودگاه اهواز روي خروجي خبرگزاري‌ها قرار گرفت. موضوعي كه بنا به گفته مسئولان، سابقه‌اي بسيار طولاني دارد. هرچند وجود حوضچه‌هاي نفتی در اراضی 284 هکتاری فرودگاه فعلی اهواز از ضرورت‌های جابه‌جایی این فرودگاه به خارج شهر عنوان شده، اما به گفته مسئولان اداره‌کل فرودگاه‌های استان خوزستان، فرودگاه بین‌المللی فعلی اهواز ظرفیت و گنجایش تقاضاهای پروازی فعلی را ندارد و ضروری است که فرودگاه بین‌المللی جدیدی با وسعت اراضی بیشتر و مجهز به امکانات پايانه باربری درخارج از محدوده شهر احداث شود. از طرف ديگر كارشناسان محيط‌زيست نيز آلودگی‌های زیست‌محیطی و صوتی ناشی از فرود و فراز هواپیماها در فرودگاه فعلی اهواز در محدوده شهر را از ضرورت‌های جابه‌جایی فرودگاه به مكان ديگر عنوان مي‌كنند. ساخت فرودگاه جدید اهواز نخستین‌بار در زمان دولت احمدي‌نژاد مطرح شد و براساس مصوبات دور دوم سفر هيات دولت به اين استان، انجام مطالعات ساخت فرودگاه جديد اهواز در دستوركار قرار گرفت. چندي بعد علي نيكزاد، وزير وقت راهوشهرسازي در حاشيه بازديد از پروژه‌هاي عمراني استان خوزستان از توافق صورت‌گرفته ميان شركت فرودگاه‌هاي كشور و وزارت نفت درخصوص واگذاري فرودگاه فعلي اهواز و زمين‌هاي اطراف آن به وزارت نفت در ازاي تامين هزينه ساخت و تجهيز فرودگاه جديد و تحويل آن به شركت فرودگاهي كشور خبر داد. موضوعي كه مورد تاييد مسئولان وزارت نفت و شركت ملي مناطق نفتخيز جنوب نيز قرار گرفت. در همان ايام و در زمان مسئوليت محمود رسولي‌نژاد، مديرعامل وقت شركت فرودگاهي كشور، مكان جديد فرودگاه اهواز در شرق اين شهر و در كيلومتر 15بزرگراه خليج‌فارس جانمايي شد و بازه زماني 6 ساله براي ساخت، تجهيز و افتتاح آن تعيين شد، ولي با گذشت بيش از 3سال از اين موضوع و روي كار آمدن دولت جديد، هيچ اقدامی در اين زمينه انجام نشده و اين پروژه در ميان زمين و آسمان گير كرده است. به همين منظور و براي آگاهي بيشتر از چند و چون ماجرا، «شهروند» به سراغ مسئولان ذيربط رفته تا شايد گوشه‌اي از مشكلات پيش‌روي اين پروژه مشخص شود. پروژه‌اي كه به‌عنوان شاه‌كليد توسعه‌پايدار استان خوزستان به‌شمار مي‌رود.
چهارمين فرودگاه پرتردد كشور
فرودگاه بين‌المللي اهواز روزانه با 70 تا 80 پرواز داخلي و خارجي و 20 تا 30 پرواز عبوري به مقاصد شهرهاي ماهشهر، آبادان و دزفول و درمجموع با جابه‌جايي بيش از 2ميليون و 70هزار مسافر درقالب بيش از 18هزار پرواز در سال، چهارمين فرودگاه كشور از لحاظ جابه‌جايي مسافر است. مديركل فرودگاه‌هاي استان خوزستان در گفت‌وگو با «شهروند» ضمن بيان اين مطلب گفت: «باتوجه به حجم بالاي جابه‌جايی مسافر، توسعه فرودگاه اهواز امري ضروري است و طبق مطالعات انجام گرفته، ظرفيت سالن فرودگاه حداقل بايد 30درصد افزايش پيدا کند.» اين در حالي است كه فرودگاه اهواز با 284 هكتار مساحت در مقايسه با متوسط ميزان مساحت فرودگاه‌هاي کشوري كه 550 هکتار است، در زمره فرودگاه‌هاي کوچک کشور قرار دارد.
مهندس ناصر صفاري محدوديت احداث باند دوم فرودگاه، تاكسي وي موازي، توسعه پاركينگ هواپيما، احداث پايانه‌هاي جديد، عدم توسعه در زمينه بازرگاني و صادرات محصولات غيرنفتي و احداث هتل در كنار مشكلات زيست‌محيطي و آلودگي صوتي را از عمده عوامل لزوم جابه‌جايی و احداث فرودگاه جديد در اهواز عنوان كرد و گفت: «مجموعه اين عوامل به علاوه وجود ذخاير غني نفتي در محل فرودگاه فعلي اهواز و زمين‌هاي مجاور آن باعث شد كه درنهايت تصميم به جابه‌جايی اين فرودگاه گرفته شود.»
فرودگاه جديد در زميني به مساحت یک‌هزار و 240هكتار
صفاري با اشاره به جانمايي محل احداث فرودگاه جديد اهواز در شرق اين شهر گفت: «چند سال قبل و در زمان دولت گذشته، زميني به مساحت یک‌هزار و 240 هكتار از طرف اداره‌كل مناطبع طبيعي به شركت فرودگاهي كشور واگذار شد كه البته به دليل وجود معارضان، مشكلاتي را براي ما به‌همراه داشت و درنهايت قرار شد زمين موردنظر جهت ساخت فرودگاه با صرف 2 ميليارد و 300 ميليون تومان از تملك معارضان خارج شود. براساس توافقات قبلي، براي ساخت فرودگاه بايد وزارت نفت بودجه‌اي در اختيار قرارگاه خاتم قرار مي‌داد تا به‌عنوان پيمانكار پروژه، عمليات اجرايی آن را آغاز كند و پس از اتمام، آن را در اختيار وزارت راه و شهرسازي قرار دهد و درنهايت فرودگاه فعلي به وزارت نفت سپرده شود. اين درحالي است كه تاكنون فقط ديواركشي زمين فرودگاه جديد اهواز به طول 9 كيلومتر و با رقمي بالغ بر 5/1 ميليارد تومان انجام شده كه اين رقم نيز از محل اعتبارات استاني توسط استانداري تامين شده است.»
لزوم ساخت فرودگاه جديد اهواز از زواياي ديگري نيز حايزاهميت است. به عقیده کارشناسان امور اقتصادی، توسعه حمل‌ونقل هوایی، در کنار حمل‌ونقل ریلی و آبي، يكي از اركان توسعه‌پايدار در هر منطقه‌اي به‌شمار مي‌رود. از همين‌رو استان خوزستان به دليل برخورداري از شرايط بسيار مناسب كشاورزي مي‌تواند بازارهاي هدف كشورهاي دوردست را به دست گيرد، ولي به دليل نبود امكانات حمل‌ونقل و پايانه صادرات هوايي مجهز، اين مهم تاكنون محقق نشده است. درآمد حاصل از صادرات غيرنفتي در صورت ساخت فرودگاه جديد اهواز با توجه به ظرفيت‌هاي موجود استاني از يك‌طرف و همچنين وجود ذخاير غني نفتي و استحصال آن در محدوده فرودگاه فعلي و زمين‌هاي پيراموني آن از طرف ديگر باعث خواهد شد كه نه‌تنها درآمد حاصل از اين منابع چرخه توسعه خوزستان را شتاب بخشد بلكه در سطوح بالاتر، درآمد سرشاري را نيز نصيب كشور خواهد كرد. شايد به همين دليل است كه صفاري، احداث فرودگاه جديد اهواز را پروژه‌اي فرا استاني مي‌داند.
فرودگاهي بين زمين و هوا
صفاري با اشاره به اينكه مقرر شده است طي جلسه‌اي با حضور نمايندگان وزارت نفت، راه و شهرسازي و استاندار خوزستان در اين خصوص تصميم‌گيري شود، گفت: «جلسات متعددي با استاندار داشته‌ايم و حتي خبر از حضور يك شركت چيني و تامين اعتبار از طريق فاينانس براي احداث فرودگاه جديد نيز مطرح شده است ولي براي حصول نتيجه ملموس جهت اين پروژه بايد در سطوح بالاي اجرايي كشور تصميم‌گيري شود، بايد نشستي با حضور وزراي نفت، راه و شهرسازي و مسئولان رده‌بالاي استاني و شركت فرودگاهي كشور برگزار شود و هرچه سريع‌تر نسبت به آغاز عمليات اجرايي آن اقدام شود، ولي متاسفانه به‌رغم پيگيري‌هاي انجام شده توسط شركت فرودگاهي كشور، اين مسأله به صورت جدي دنبال نمي‌شود. اين درحالي است كه هريك از طرفين از آمادگي كامل خود براي انجام اين پروژه خبر مي‌دهند ولي در عمل اتفاق خاصي را شاهد نيستيم.»
با بي‌ميلي مسئولان براي تسريع در روند ساخت فرودگاه جديد اهواز به‌نظر مي‌رسد اين پروژه استاني بين زمين و هوا گير كرده است. به گفته صفاري، «وزارت نفت اعلام مي‌كند كه اعتباري در دست ندارد. اين در حالي است كه ما انتظار داريم همان‌طور كه به ديگر پروژه‌هاي مربوط به نفت اعتبار اختصاص داده مي‌شود، اعتباري نيز به پروژه فرودگاه اهواز اختصاص يابد. اين موضوع درحالي از سوي مسئولان نفتي كشور مطرح مي‌شود كه در صورت جابه‌جايی فرودگاه، درآمد حاصل از استحصال نفت موجود ذخاير نفتي در فرودگاه فعلي به‌راحتي اين هزينه را جبران خواهد كرد و در درازمدت درآمد حاصله از فروش نفت و محصولات آن عوايد مناسبي را براي استان و كل كشور دربر خواهد داشت و از طرف ديگر آسايش و رفاه حال بيشتر مردم را موجب مي‌شود.»
نياز شركت نفت، به نفت فرودگاه فعلي
اما مسئولان شرکت ملی نفت‌خیز جنوب روایت دیگری از این ماجرا دارند. بنا به اعلام روابط عمومي شركت مناطق نفتخيز جنوب هيات دولت در جلسه مورخ 27/9/1387 در استان خوزستان با اين موضوع موافقت و مصوبه آن را با عنوان «مطالعه امكان‌سنجي فرودگاه جديد اهواز با توجه به نياز شركت نفت به فرودگاه قديم» به وزارت راه‌وترابري (راهوشهرسازي) ابلاغ كرده و اين مجموعه از طرف شركت ملي نفت آمادگي خود را براي تامين هزينه ساخت فرودگاه جديد اعلام داشته است ولي تاكنون اقدام موثري جز واگذاري زمين براي ساخت فرودگاه جديد انجام نگرفته است.
بي‌شك وجود حوضچه نفتي در شهر اهواز و منطقه فرودگاه فعلي اين شهر به‌عنوان يكي از ذخاير مهم و استراتژيك نفتي جنوب محسوب مي‌شود. مسئولان روابط‌عمومي شركت ملي مناطق نفتخيز جنوب در گفت‌وگو با «شهروند» با تاكيد بر اينكه خبرهاي منتشر شده مبني بر «كشف حوضچه نفتي» كاملا غيرفني و غيركارشناسي است و ميدان جديدي در اهواز يا حوالي فرودگاه كشف نشده است، افزودند: «ميدان نفتي اهواز به‌عنوان يكي از قديمي‌ترين و بزرگترين ميادين نفتي كشور در سال 1338 كشف شد و در شمار ميادين فوق‌عظيم نفتي دنيا قرار دارد كه به لحاظ جغرافيايي در زير زمين شهر اهواز واقع شده است. توليد از اين ميدان پس از كشف آغاز شد و تاكنون نيز ادامه دارد؛ لذا تاكيد مي‌شود كه عنوان «كشف چاه نفت» نيز اصطلاحي غيرفني و اشتباه است كه سهوا يا به دليل بي‌اطلاعي در رسانه‌ها مطرح شده؛ چراكه چاه نفت از طريق حفاري احداث مي‌شود و راهي براي استخراج نفت از اعماق زمين است.»
ساخت فرودگاه روي ميدان نفتي
آنچه كه درمورد پيشينه فرودگاه فعلي اهواز جالب توجه است، ساخت اين فرودگاه توسط مسئولان شركت نفت است. به‌طوري كه بنا بر توضيحات روابط‌عمومي شركت مناطق نفتخيز جنوب، از آن‌جا كه شركت ملي نفت ايران همواره ارایه خدمات عام‌المنفعه را در كنار فعاليت‌هاي اصلي خود در دستوركار داشته است، به منظور توسعه و رونق شهري و رفاه شهروندان ساخت فرودگاه اهواز را در سال 1347 آغاز و يك‌سال پس از تكميل، اين فرودگاه را به سازمان هواپيمايي كشوري وقت تحويل داده است. با اين توضيحات مشخص است كه در همان زمان نيز با علم به وجود بخشي از حوضچه نفتي شهر اهواز در محدوده فرودگاه فعلي كار ساخت اين فرودگاه انجام شده است. حال با گذشت نزديك به نيم‌قرن از ساخت فرودگاه اهواز نياز روزافزون به توسعه اين فرودگاه با توجه به رشد جمعيت، تقاضاي بالاي سفر و ضرورت‌هاي توسعه حمل‌ونقل هوايي، امري اجتناب‌ناپذير است. از طرف ديگر توسعه غيراصولي شهر اهواز و قرارگرفتن فرودگاه فعلي در محدوده شهري، مشكلات زيست‌محيطي و ترافيك شهري را نيز دربر داشته است. با توجه به اين مسائل و به علت وجود چاه‌ها و خطوط لوله در اطراف فرودگاه اهواز كه عملا امكان توسعه اين فرودگاه را غيرممكن كرده است، شركت ملي مناطق نفتخيز جنوب با هماهنگي شركت ملي نفت ايران پيشنهاد جابه‌جايي فرودگاه فعلي اهواز را مطرح کرده است. پيشنهادي كه از زمان مطرح شدن آن تاكنون بيشتر در حد يك حرف باقي مانده است.
هرچند استان خوزستان به‌عنوان دومين استان از نظر توليد ناخالص ملي شناخته مي‌شود و با برخورداري از منابع غني زيرزميني و طبيعي و سهم 26 درصدي صادرات غيرنفتي به‌عنوان سومين استان كشور سهم بسزايي از منابع درآمدي كشور را به خود اختصاص داده است، ولي با اين همه گويي مشكلات و عدم‌رسيدگي به معضلات اين استان، داستاني است كه پاياني براي آن وجود ندارد. مشكلات و محدوديت‌هاي فرودگاه فعلي و لزوم جابه‌جايي اين فرودگاه به‌عنوان مهم‌ترين پايانه ارتباطي مركز اين استان استراتژيك به ديگر نقاط دور و نزديك بايد بيش از پيش مورد توجه مسئولان باشد. بي‌شك با درنظر داشتن پروژه‌اي با اين درجه از اهميت و با توجه به محدوديت‌هاي مالي ناشي از كمبود منابع براي آغاز روند اجرايي آن بايد مقامات بلندپايه كشوري در وزارت نفت و راه و شهرسازي با هماهنگي ديگر دستگاه‌هاي مسئول هرچه سريع‌تر اقدامات لازم در اين زمينه را انجام دهند. در پايان لازم است از روابط‌عمومي اداره‌كل فرودگاه‌هاي استان خوزستان و شركت ملي مناطق نفتخيز جنوب كه ما را در تهيه اين گزارش ياري كردند، قدردانی کنیم. اميدواريم اين گزارش بتواند با انعكاس گوشه‌اي از مشكلات فرودگاه اهواز، مسئولان را نسبت به اهميت آن حساس‌تر كند.