[ رضا فرج‌پور] در سال‌های اخیر یکی از پرتکرارترین بحث‌های سینمای ایران خفگی و بی‌نفسی فیلم‌های جدی اجتماعی و در کل تمام فیلم‌های غیرکمدی در رقابت با فیلم‌های کمدی و کمدی‌سازهایی بوده که عملا سینمای ایران را در اختیار گرفته و موانع پرشماری در مقابل فیلم‌های جدی به‌خصوص آثار منتقد و معترض به وجود آورده‌اند. مروری گذرا بر جدول فیلم‌های پرفروش و حتی اسامی فیلم‌هایی که در این سال‌ها به نمایش درآمده‌اند، خود بهترین شاهد این مثال است- و به راحتی نشان می‌دهد که چگونه در هر برهه‌ای از سال سینمایی دست‌کم دو یا سه کمدی در رقابت با هم بازی اکران را سامان داده و فرصتی برای درخشش و جلا در اختیار تقریبا هیچ فیلم غیرکمدی باقی نگذاشته‌اند. جالب‌تر هم این‌که هر گاه این رقابت گاه صوری فروکش کرده و فرصتی حداقلی در دسترس انگشت‌شمار فیلم‌هایی قرار گرفته که با استفاده از عوامل مختلف- از درخشش جشنواره‌ای تا ترکیب پروپیمان بازیگران و حتی حواشی سیاسی و اجتماعی- امکان فروش و درخشش یافته‌اند؛ دوباره شاهد آغاز دور جدیدی از این بازی بوده‌ایم و شورای صنفی نمایش یا سینماداران یا هر نهاد ذی‌دخل و ذی‌نفع دیگری با آغاز اکران چند فیلم کمدی جدید پاتک زده و دوباره فضای رقابت را یک‌سر در اختیار سینمای کمدی قرار داده است.
جلوه‌ای جدید از این نمایش تکراری را این روزها یک‌بار دیگر در فضای سینمای ایران شاهدیم. در روزهایی که فروکش کردن رقابت کمدی‌هایی مانند «تگزاس۳»، «زودپز»، «مفت‌بر»، «قیف» و «تمساح خونی» فرصت نسبی درخشش و موفقیت را در اختیار «باغ کیانوش» قرار داده بود که آغاز اکران «صبحانه با زرافه‌ها» و چندی بعد نیز آغاز پیش‌فروش فیلم «۷۰سی» بهرام افشاری بازی را دوباره در کنترل کمدی قرار داد.
این مطلب می‌کوشد نگاهی داشته باشد به این بازی عجیب...
همین چند روز پیش اعلام شد که آمار فروش فیلم‌ها از آغاز سال جاری به بیش از ۱۳۰۰ میلیارد تومان رسیده- که با توجه به این که این دستاورد درست در پایان هشتمین ماه سال حاصل آمده، ادامه این روند هدف سازمان سینمایی برای رسیدن به مجموع فروش دو هزار میلیارد تومانی را در پایان سال جاری کاملا در دسترس جلوه می‌دهد. به خصوص که روند تقریبا همیشگی اضافه شدن کمدی‌های جدید به اکران در زمان فروکش کردن رقابت فیلم‌های روی پرده یک بار دیگر با آغاز اکران «صبحانه با زرافه‌ها»ی سروش صحت ادامه یافته- و با شروع پیش‌فروش یک کمدی جدید به نام «۷۰سی» به کارگردانی بهرام افشاری، تا چند روز دیگر رقابت کمدی‌ها در گیشه یک‌بار دیگر جدی‌تر خواهد شد.
واقعیات تلخ
فروش رکوردشکن 1300 میلیارد تومانی سینمای ایران را اما یک سری واقعیات بدیهی تلخ می‌کند. یکی از مهم‌ترین واقعیات در این میان این‌که از این فروش 1300 میلیارد تومانی، تنها و تنها 240 میلیارد تومان از گیشه فیلم‌های غیرکمدی به دست آمده که تازه از این رقم نیز 120 میلیارد تومان از گیشه «مست عشق» حسن فتحی، 48 میلیارد از گیشه «ببعی قهرمان» و 11 میلیارد تومان نیز از بابت فیلم «شهر گربه‌ها» حاصل شده که چندان هم جدی محسوب نمی‌شوند! نکته جالب‌تر هم این‌که مجموع فروش فیلم‌های «تگزاس۳»، «زودپز» و «تمساح خونی» به عنوان سه فیلم اول جدول فروش امسال بالغ بر 600 میلیارد تومان بوده که نزدیک به نیمی از مجموع فروش سالانه سینمای ایران محسوب می‌شود، که البته از نظر تعداد مخاطبان نیز، این واقعیت که از مجموع ۲۳ میلیون نفر مخاطبان امسال سینما حدود ۱۱ میلیون نفر به تماشای این سه فیلم رفته‌‌اند، این نسبت نزدیک به چهل و چند درصدی را تائید می‌کند!
تاریخ سالانه
از نظر سیطره آثار کمدی بر جدول پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران نیز در سال‌های اخیر شاهد نسبت مشابهی بوده‌ایم- و به عنوان مثال در حال حاضر پنج فیلم بالانشین جدول پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمای ایران- متشکل از «فسیل»، «هتل»، «تگزاس۳»، «زودپز» و «تمساح خونی»- همه کمدی هستند. در این میان البته عامل افزوده‌ای به نام تورم سالیانه را نباید از نظر دور نگاه داشت که عنوان ترکیبی «پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران» را بی‌اعتبار کرده و موجب شده این جدول همه‌ساله از نو نوشته شود و به عنوان مثال «مست عشق»، «پول و پارتی»، «خجالت نکش 2»، «هاوایی» و «شهر هرت» هم پنج رتبه بعدی جدول پرفروش‌ترین‌ها را در اختیار بگیرند. به همین دلیل هم هست که اگر چه در سینمای جهان، هنوز و همچنان فیلمی مانند «تایتانیک» بعد از 27 سال یا «آواتار» بعد از 15 سال با فروش بالاتر از دو میلیارد دلار جزو چهار فیلم پرفروش تاریخ سینما هستند، در جدول پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمای ایران بیست فیلم اول جدول همه و همه آثاری هستند که در دو سال اخیر اکران شده‌اند. این یعنی همه‌ساله پرفروش‌ترین فیلم‌های آن سال به واسطه عواملی چون افزایش مداوم قیمت بلیت رکوردهای فروش سینمای ایران را شکسته و صدرنشین این جدول می‌شوند تا سالی دیگر و رکوردشکنی فیلم‌هایی دیگر. و عجیب‌تر هم این‌که حتی فیلم‌هایی مانند «سال گربه» و «ویلای ساحلی» و «بچه زرنگ» هم به خاطر فروش بالای ناشی از تورم، نام‌شان در جدول پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما دیده می‌شود!
تاریخ بر اساس تورم
اما اگر آمارهای فروش فیلم‌ها را با توجه به تورم سالانه- با محاسبهٔ شاخص قیمت مصرف‌کننده که هر سال از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران منتشر می‌شود- بازخوانی کنیم؛ در آن‌صورت اگر چه هنوز و همچنان شاهد سلطه کمدی‌ها بر جدول پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمای ایران خواهیم بود، اما نسبت این تسلط به شکل معناداری با جداول سال‌های اخیر تفاوت خواهد داشت.
از این زاویه؛ «فسیل» که فروش 324 میلیارد تومانی‌اش در سال 1402 ارزشی معادل ۴۲۶ میلیارد تومان امسال دارد، همچنان صدرنشین جدول خواهد بود و رده دوم را هم همچنان «هتل» در اختیار خواهد داشت که فروش 272 میلیاردی‌اش این روزها معادل ۳۵۶ میلیارد محسوب می‌شود. اما از رتبه سوم به بعد شاهد تغییراتی نسبت به جدول حال حاضر خواهیم بود. طبق این معیار جدید، «اخراجی‌ها ۲» که فروش 7 میلیاردی‌اش در سال 1388 معادل ۳۰۳ میلیارد تومان در حال حاضر می‌شود، در رده سوم نشسته و «افعی» نیز چهارمین فیلم جدول خواهد بود. «آدم‌برفی»، «عروس»، «خواستگاری»، «تگزاس 3»، «کلاه قرمزی و پسر خاله» و «هزارپا» هم دیگر فیلم‌های حاضر در بین 10 فیلم پرفروش سینمای ایران هستند که اگر چه همچنان شاهد تسلط سینمای کمدی است، اما حضور «افعی» به عنوان یک فیلم اکشن و «عروس» به عنوان یک درام اجتماعی از عمق و غلظت هژمونی سینمای کمدی بر این جدول می‌کاهد!
پیش‌بینی
از آن‌جا که تردیدی در موفقیت تضمین‌شده سینمای کمدی در ترکیب فیلم‌های روی پرده نیست و پرمخاطب‌ترین فیلم‌های اکران در این چند وقت کمدی‌ها بوده‌اند؛ دور از انتظار نیست که این روند در ماه‌های باقی‌مانده امسال هم ادامه داشته باشد و به عنوان مثال فیلم «صبحانه با زرافه‌ها» که تاکنون در حدود دو هفته نزدیک به 70 میلیارد تومان فروخته، به تدریج از رتبه هشتم حال حاضر فراتر رفته و خود را به جمع فیلم‌های صدر جدول برساند. طبق این روند؛ نخستین تجربه کارگردانی بهرام افشاری به نام «۷۰سی» نیز که از هفتم آذرماه روی پرده سینماها خواهد رفت، دیگر فیلمی خواهد بود که در دو ماه پیش‌رو تا شروع جشنواره فیلم فجر، در کنار کمدی‌های دیگر روی پرده- متشکل از «زودپز» و «صبحانه با زرافه‌ها»- احتمالا بیشترین سئانس‌های سینماها را دراختیار خواهند داشت و بالاترین فروش را نیز به نام خود به ثبت خواهند رساند!
از نگاه فیلمنامه‌نویس
این کمدی‌های باکیفیت و پررونق!
[بابک کایدان] امیدوارم کسانی که فیلم‌ها و سریال‌های کمدی را هدف قرار داده‌اند بدانند در نهایت مردم هستند که تعیین می‌کنند چه فیلم یا سریالی ساخته شود. فکر می‌کنم امروز مخاطبان ایرانی بیشتر ترجیح می‌دهند که با آثار کمدی سرگرم شوند و البته این انتظار از ژانر کمدی در همه جای دنیا وجود دارد و دلیل استقبال مخاطبان از این آثار هم همین است، نه تبلیغات و حضور بازیگران مطرح. حتی می‌توانم بگویم که فیلم‌ها و سریال‌های کمدی ما اتفاقاً کیفیت نسبتاً مطلوبی داشته‌اند و همین هم باعث شده مردم آن‌ها را انتخاب کنند. حتی در شرایطی که می‌دانیم سینما با وضعیت اقتصادی خوبی روبرو نبود، این سینمای کمدی بود که توانست رونقی به گیشه‌ها ببخشد. در واقع اتفاقاً همه دستاورد وزارت ارشاد که درباره رونق سینماها به آن می‌بالد مربوط به سینمای کمدی است، اما به این سینما کم‌لطفی می‌کند و همواره از جناح‌های مختلف مورد هجمه و حمله قرارش می‌دهند!
از نگاه رسانه
از اجاره‌نشین‌ها تا شهر هرت!
[نورنیوز] رکوردشکنی برخی فیلم‌های «کمدی» گرچه به عنوان یک فرصت به گیشه رونق داده اما برای سینمای کشور خالی از آفت نیز نیست. در واقع این‌که بخش زیادی از فروش سینمای ایران مربوط به کمدی‌هاست، گرچه مطلوب است؛ اما آفت‌هایی نیز دارد و می‌توان از آن به عنوان یک زنگ خطر برای سینما یاد کرد. این‌که چرا مخاطبان کمدی‌ها را می‌پسندند، دلایل متعددی دارد. در این میان تغییر ذائقه سینمایی مردم و تمایل آن‌ها به فیلم‌های شاد، هرچند سبب رونق اقتصاد سینما شده، اما افول استقبال از گونه‌های دیگر پیامد مهمی است که باید ریشه‌هایش بررسی شود.کم‌رنگ شدن تولید فیلم‌های مختلف زیر سایه سنگین فیلم‌های طنز، بدون شک رهاوردی جز کوچ فیلمسازان به ساخت فیلم‌های کمدی نخواهد داشت. مهم‌تر از آن، اما، آفت دیگری است که اکبر عبدی چندی پیش مطرح کرد و گفت: «یک زمانی در سینمای ایران، «مادر» و «اجاره‌نشین‌ها» ساخته می‌شد اما برخی فیلم‌هایی که امروز ساخته می‌شود شباهتی با فیلم‌های فاخر سینمای ایران ندارد»!