[مریم رضاخواه] هر فرد می تواند با تغییر رفتارهای خود به محیط زیست و حفظ آن کمک کند، فقط کافی است تصمیم بگیرد و آگاهی خود را ارتقا دهد. مثل محمدرضا سبزواری، معلمی که در کلاس‌های درس و فضای مجازی به صورت تصویری و عملی، تفکیک زباله را آموزش و ترویج می‌دهد. حفاظت از محیط زیست یکی از دغدغه‌‌های مهم این معلم تویسرکانی است که حالا او را به عنوان الگوی حافظ زمین و محیط زیست می‌شناسند. سبزواری در کلاس‌هایش به دانش‌آموزان درباره اهمیت حفظ محیط زیست و مدیریت پسماندها آموزش می‌دهد. یکی از روش‌های جالب او، تولید خشکاله خانگی است. او که ۱۷ سال سابقه تدریس زبان انگلیسی در وزارت آموزش و پرورش را دارد، به شاگردانش یاد می‌دهد که چگونه با استفاده از پسماندهای میوه و سبزیجات، خشکاله تولید کنند. این نه‌تنها به کاهش زباله و شیرآبه کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به عنوان غذای دام یا کود طبیعی برای باغچه‌ها یا گیاهان خانگی استفاده شود. این معلم دغدغه مند همچنین برای ترویج این شیوه، در کلاس‌های درس و فضای مجازی، کارگاه‌های عملی برگزار می‌کند تا دانش‌آموزان و دوستداران محیط زیست، تجربه عملی داشته باشند و با فرآیند خشک کردن میوه‌ها و سبزیجات آشنا شوند. او در این مدت ۲۰۰ کیلو خشکاله خانگی برای غذای دام تولید کرده است. سبزواری که دو بار معلم نمونه شهرستانی و یک بار معلم نمونه استانی شده است، همواره تأکید دارد که هر فرد می‌تواند با تغییرات کوچک در زندگی روزمره‌اش، تأثیر مثبتی بر محیط زیست بگذارد.
محمدرضا سبزواری متولد تویسرکان در استان همدان است. خانواده سبزواری از ۳ سال پیش به شاهرود مهاجرت کرده‌اند. او سال‌هاست به طبیعت و محیط زیست علاقه دارد اما از ۴ سال پیش شروع به تفکیک زباله و تولید خشکاله کرده است.دنبال کردن سخنرانی‌های مربوط به محیط زیست و تغییرات اقلیم در سایت‌های مختلف تلنگری شد تا سبزواری در مسیر سبز قرار گیرد.«من پس از شنیدن سخنرانی‌های متعدد در رابطه با تغییرات اقلیم در سایت‌های مختلف، تحقیقات زیادی کردم تا بتوانم برای حفظ و نگهداری محیط زیست تاثیرگذار باشم. در واقع از آنجایی که ما نمی‌توانیم در سطح کلان، انرژی های بادی و خورشیدی، برای زمین پاک و محیط زیست تولید کنیم، پس بهتر است تاثیر گذار باشیم و جلوی چرخه نابودی محیط زیست را بگیریم.»
این معلم جوان، کلامش را با خواندن یک بیت از شعری که در زمینه طبیعت سروده است آغاز می‌کند: «ارث نبردیم ز پیشینیان، قرض گرفتیم ز آیندگان»
این معلم تویسرکانی معتقد است که اقدامات هر چند کوچک در زمینه حفظ طبیعت، اگر توسط تعداد زیادی از افراد جامعه و به صورت پیوسته انجام شود قطعا نتایج مثبتی در پی خواهد داشت.
آموزش به دانش آموزان
محمد رضا، ۳۶ ساله که دبیر زبان انگلیسی پایه دهم، یازدهم و دوازدهم است هم در کلاس‌های مدرسه پس از پایان درس و هم در فضای مجازی تلاش می‌کند به صورت عملی و با نشان دادن عکس و فیلم، روش‌های مختلف پسماند و بازیافت را آموزش دهد. او از اینکه درس محیط زیست فقط در مقطع دبیرستان، آن هم صرفا به صورت تئوری تدریس می شود گله مند است و اعتقاد دارد: « تا وقتی این آموزش‌های گام به گام به صورت عملی و از دوره ابتدایی به دانش آموزان آموزش داده نشود و تصویر سازی صورت نگیرد، تاثیرگذار نخواهد بود و دانش‌آموزان رغبتی به حفظ و نگهداری محیط زیست نخواهند داشت. برخی از دانش آموزان نسبت به تفکیک زباله انگیزه درونی دارند اما برای برخی که بهانه تراشی می‌کنند، این موضوع را به عنوان پروژه کلاسی مطرح می‌کنم و حتی تا دو نمره برای آن در نظر می‌گیرم تا تشویق شوند و زباله‌ها را در خانه تفکیک کنند. دانش‌آموزان در این چند سال از این پروژه بسیار استقبال کرده‌اند.»
زمینی پاک را به نسل های بعدی هدیه دهیم
او در رابطه با روش‌های خانگی تولید خشکاله به «شهروند» می‌گوید: «من کارهای خیلی عملی و بسیار ساده‌ای که انجام آن در هر خانه ای ممکن است را انجام داده ام.» او این روش خانگی خشکاله خانگی و تولید پسماند را خاص نمی‌داند اما از یک جهت خاص است؛ آن هم انرژی و اراده‌ای است که آقای معلم برای تولید خشکاله خانگی دارد.
سبزواری می‌گوید:«ساده‌ترین کاری که ما با زباله‌های اطراف‌مان انجام می‌دهیم این است که مستقیم داخل سطل آشغال می‌اندازیم. اما می‌توان کارهای بهتری انجام داد که نسل‌های بعد هم زمینی پاک و محیط زیستی به دور از آلودگی داشته باشند. من در خانه زباله‌های کاغذی، پلاستیک‌های قابل بازیافت و پلاستیک‌های غیر بازیافتی و فلز را جدا نگه می‌دارم. قطعه فلزی یا فنر موجود در فوم دستشویی و شیشه شورها، قوطی‌های فلزی خالی واکس، فندک‌‌های آشپزخانه که دیگر کار نمی‌کنند، حتی سوزن‌های منگنه را هم دور نمی‌اندازم و همه را نگه می‌دارم و
بازیافت می‌کنم.»
جلوگیری از تولید شیرآبه
او علاوه بر نگهداری پلاستیک، کاغذ و فلز، از تولید شیرآبه هم در خانه جلوگیری می‌کند و پوست میوه و سبزیجات را دور نمی‌ریزد. همه را در بالکن خانه‌اش روی یک سینی پلاستیکی و چندین شانه تخم مرغ خشک می‌کند که به فضای خیلی کوچکی نیاز دارد. « من همیشه از بوی تعفنی که در سطل زباله به خاطر شیرآبه تولید می‌شود و دیدن سایر شهروندان که کیسه های زباله پر از شیرآبه را به سطل زباله محل منتقل می کنند، متنفر بودم به همین خاطر تحقیق کردم چگونه می‌توانم تولید شیرآبه را در خانه به صفر برسانم. ما در طبقه چهارم آپارتمانی زندگی می‌کنیم. روش‌های مختلفی وجود دارد اما باید روشی را پیدا می‌کردم که فضای کوچکی را اِشغال کند. تصمیم گرفتم تا باقی‌مانده میوه و سبزیجات را داخل سطل زباله نریزم. پسماند این میوه و سبزیجات را داخل سینی پلاستیکی و شانه تخم مرغ می‌گذارم و در بالکن قرار می‌دهم. نه فضای زیادی را می‌گیرد و نه بوی تعفنی ایجاد می‌کند. تنها پیاز در میان سبزیجات و میوه‌ها بوی بدی دارد که این را هم پس از اینکه به قطعات کوچک‌تر برش داده و روی پشت بام خانه می‌گذارم تا به مرور زمان خشک شود. زمانی که کاملاً خشک شدند و آب این میوه و سبزیجات تبخیر شد، خشکاله‌ها را داخل کیسه دیگری انتقال می‌دهم و پس از اینکه به میزان قابل توجهی رسید، در اختیار دامداری‌ها می‌گذارم تا غذای دام‌ها شوند.»
تولید ۲۰۰ کیلو خشکاله در ۴ سال
این معلم زبان انگلیسی در مدت ۴ سال حدود ۲۰۰ کیلو خشکاله تولید کرده و در اختیار دامداری‌ها گذاشته است. او پوست تخم مرغ را هم جدا نگه می‌دار‌د تا دامداری‌ها با ترکیب پوست تخم مرغ که سرشار از کلسیم است و سایر مواد لازم مانند جو، سویا وذرت، خوراکی مقوی برای دام تهیه می کنند. «با پسماند میوه و سبزی جات کمپوست هم درست می‌کنند اما این کار شاید از عهده هر کسی بر نیاید و امکاناتش موجود نباشد اما خشک‌کردن پوست میوه و سبزیجات را در هر خانه و آپارتمانی می‌توان انجام داد.»
او این روش خشکاله خانگی و بازیافت فلز و کاغذ را به همسایه‌ها نیز آموزش داده است.«پسماند کاغذ و فلز را هم به همراه همسایه‌های آپارتمانمان جمع‌آوری می‌کنیم و در راه پله طبقه آخر می‌گذاریم. وقتی این پسماند زیاد شد به ضایعاتی می‌فروشیم و پول دریافتی را صرف هزینه‌های ساختمان می‌کنیم. پول زیادی در ازای فروش این پسماند به دست نمی‌آید، ما تنها این کار را به دلیل وظیفه‌ای که در قبال طبیعت داریم، انجام می‌دهیم.»
موضوعات مربوط به محیط زیست، باید فرهنگ سازی شود
سبزواری در رابطه با بازیافت زباله‌ها به نکات مهمی اشاره می‌کند که در مسیر حفظ محیط زیست اهمیت ویژه‌ای دارند:«حفظ و نگهداری از محیط زیست هیچ وقت دغدعه پدران و مادران ما و نسل‌های گذشته نبوده است. چرا که در رابطه با تغییرات اقلیم، ریشه ها و پیامدهای آن، اطلاعات و پس زمینه ای نداشتند اما ما وضعیت نابسامان طبیعت را می بینیم. ما نسل آگاهی هستیم باید تحقیق کنیم، کار درست را انجام دهیم و در این مسیر اصلا نباید خجالت بکشیم. در مهمانی‌ها و دورهمی‌ها با استفاده از روش‌های بازیافت آگاهی اطرافیان را نسبت به حفظ محیط زیست افزایش و کار تفکیک زباله را انجام دهیم. همچنین حتما نباید منتظر بمانیم تا مسئولان کاری انجام دهند. هر کدام از ما به سهم خود برای حفظ محیط زیست و تحویل به نسل بعدی باید وظیفه مان را درست انجام دهیم و تا می‌توانیم تاثیرگذار باشیم.
نکته سوم اینکه در این مسیر باید صبور بود. اوایل، اطرافیان گاهی ایراد می‌گرفتند که چرا این کار را انجام می‌دهم اما در حال حاضر دید مثبتی به این امر دارند و همراهی می کنند. حتی دو دخترم زینب ۱۱ ساله و زیبا ۶ ساله با آموزش‌‌هایی که دیده‌اند، در هر شرایطی زباله‌ها را تفکیک می‌کنند.
شاید در ابتدا، روزی ۲۰ دقیقه وقت می‌گذاشتیم اما پس از مدتی، تنها در ۵ دقیقه به سرعت زباله‌ها را تفکیک می‌کنیم. ما نباید در زمینه حفظ طبیعت از روش‌های قدیمی که از پدران و مادران ما به ارث مانده، پیروی کنیم. در گذشته هیچ دغدغه‌ای وجود نداشته است. نباید این سرلوحه کار ما باشد. ما در شرایطی هستیم که اگر در حال حاضر به فکر نباشیم به طور حتم نسل‌های بعدی شرایط بسیار سختی برای زندگی خواهند داشت.
نکته دیگری که سبزواری به آن اشاره می‌کند در رابطه با آموزش است:« هر کسی با هر سن و هر جایگاه اجتماعی که دارد ممکن است در برخی مسائل نیاز به آموزش داشته باشد. حفظ و نگهداری از محیط زیست و طبیعت، مقوله تفکیک زباله و بازیافت، مواردی است که باید به افراد آموزش داده بشود. البته بسیاری معتقد هستند که این موضوعات مربوط به محیط زیست، باید فرهنگ سازی شود.
اما این فرهنگ را چه کسانی به وجود می‌آورند؟ اگر ما انجام بدهیم و به دیگران منتقل کنیم قطعاً این فرهنگ اصلاح می‌شود. من با هرکسی که ارتباط دارم درباره نحوه تفکیک بازیافت آموزش می‌دهم. شاید در میان راه با تمسخر و رفتارهای نامناسب مواجه شویم اما باید سعی کنیم تا با رضایت، آموزش‌ها صورت گیرد، نباید نارضایتی ایجاد کنیم. با کلمات درست و صبوری، آموزش‌ها را باید انتقال بدهیم.»