[سیما فراهانی]جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران به خاطر وظایف ذاتی که دارد، همواره، متولی اصلی اقدامات و پیشگیری‌های مربوط به حوادث و سوانح در کشور است و تلاش دارد تا با استفاده از مشارکت‌های مردمی، بشردوستانه و داوطلبانه، میزان خسارات ناشی از حوادث و سوانح را کاهش دهد. این جمعیت بر اساس رسالت و تکلیف قانونی خود، در طول سال‌ها، برنامه و اقداماتی را به منظور کاهش خطرپذیری و افزایش تاب‌آوری مردم در برابر حوادث و سوانح را در دستور کار خود قرار داده است. یکی از مهم‌ترین بحران‌ها، احتمال وقوع زلزله تهران است. زلزله‌ای که در کلانشهر تهران اگر رخ دهد، ممکن است خسارات زیادی برجای بگذارد. جمعیت هلال‌احمر برای این احتمال، مدت‌هاست که در تلاش است تا برنامه‌ای دقیق برای کاهش خطر و خسارت داشته باشد. این برنامه در جمعیت تدوین شده است و رئیس هلال‌احمر کشورمان، چند روز پیش از تدوین برنامه پاسخگویی به زلزله تهران خبر داد. این برنامه تدوین و استان‌های معین تهران برای امدادرسانی مشخص شده‌اند. به دلیل وجود گسل‌های جدی اطراف و داخل کلانشهر تهران، پتانسیل وقوع زلزله‌هایی با توان خسارات جانی و مالی و برای پاسخگویی بهتر به حوادث و بحران‌های احتمالی ناشی از آن، جمعیت هلال‌احمر در کنار دستگاه‌های مسئول و استان‌های معین، آمادگی‌های لازم را به منظور ارائه خدمات امدادی، درمانی و داوطلبانه، در چارچوب شرح وظایف قانونی ایجاد خواهد کرد.
پهنه‌بندی مناطق تهران
مرتضی مرادی‌پور، سرپرست ستاد پدافند غیرعامل هلال‌احمر، در گفتگو با خبرنگار «شهروند» به جزئیاتی از این برنامه مهم در کلانشهر تهران اشاره می‌کند و می‌گوید: «ما همیشه باید، در بحث آمادگی، برنامه‌هایی داشته باشیم. بحث آمادگی در هر شرایطی، باید با شناخت وضع موجود برنامه‌ریزی شود. سازماندهی، تجهیز، آموزش، تمرین و مانور و در نهایت ارزیابی، از استانداردهای فرایند مدیریت آمادگی است. جمعیت هلال‌احمر تاکنون، اقدامات مختلفی در بحث آمادگی در سوانح انجام داده است. در بحث زلزله تهران نیز به صورت خاص و ویژه، با توجه به رویکرد و یک برنامه اختصاصی برای کلانشهر تهران برنامه‌های خود را آماده کردیم. در این زمینه ملاحظاتی وجود داشت که باید مورد توجه قرار می‌گرفت.
البته که امیدواریم هیچوقت چنین اتفاقی رخ ندهد. با این حال، از زمانیکه حضور دکتر کولیوند به عنوان ریاست جمعیت هلال‌احمر بر اساس تاکیدات ایشان، جمع‌بندی یک برنامه اختصاصی برای زلزله تهران کلید خورد. هماهنگی با سازمان مدیریت بحران تهران که راهنمای استان‌های مسئول زلزله و معین تهران است، صورت گرفت. برنامه تعیین استان‌های معین، تهیه و تدوین و پهنه‌بندی‌ها نیز انجام شد. همچنین دستورالعمل‌های سازمان مدیریت بحران و دستورالعمل‌های حوزه‌های داخلی جمعیت مثل امدادونجات و پدافند غیرعامل، برای زلزله کلانشهر تهران تهیه و این دستورالعمل‌ها با یکدیگر انطباق داده شد. ما در این جمع‌بندی، به پنج پهنه شمالی، جنوبی، شرقی، غربی و مرکزی در تهران رسیدیم. مسئولیت هر پهنه را به چند استان واگذار کردیم. از طرف دیگر، استان اصفهان نیز به عنوان جانشین ستاد هلال‌احمر مرکزی در تهران شد. که اگر زمین‌لرزه در تهران به ستاد مرکزی هلال‌احمر آسیب زد، ما ستاد مرکزی دیگری داشته باشیم تا این خلأ پر شود. استان مازندران نیز به عنوان جایگزین دیگر تعیین شده است. در زمان وقوع حادثه، هر استان که سریع‌تر برسد، اقداماتش را انجام می‌دهد.»
در همه مخاطرات با همین ساختار پیش می‌رویم
این برنامه آنقدر دقیق است که حتی زمان حضور و اقدامات هر استانی نیز در آن تعیین شده است. مرادی‌پور توضیح می‌دهد: «مثلا مشخص شده که استان البرز، قم، سمنان و مازندران که به تهران نزدیک هستند، چه زمانی بعد از وقوع زلزله، خود را برسانند. به چه نقطه‌ای بروند و چه اقدامی انجام دهند. تا هرکس با برنامه دقیق، خود را به محل مورد نظر رسانده و نقش خود را به درستی ایفا کند. از طرفی بعد از این سوانح طبیعی قطعا، گره‌های ترافیکی خواهیم داشت. ما برای این مساله نیز برنامه‌ریزی کردیم. پنج پایگاه حسن‌آباد، قم، پاکدشت ورامین، دماوند و نظرآباد کرج، به عنوان نقاط آمادگاهی ما از تجهیزات نگهداری می‌کنند تا دسترسی به تجهیزات با سهولت انجام گیرد. با مدیریت پهنه‌بندی، مثلا مشخص شده که استان فارس و اصفهان مسئول کدام پهنه هستند و با این هماهنگی ها پیش می‌روند. شرح وظایف همه تفیکیک‌بندی شده است. با سازمان مدیریت بحران، اورژانس و آتش‌نشان نیز هماهنگ شدیم و آنها نیز بر اساس همین پهنه‌بندی، پیش خواهند رفت تا دچار چالش نشویم. همچنین سازمان امدادونجات و معاونت درمان ما نیز، نقش‌های خود را مشخص کرده‌اند. همه این برنامه‌ها نیز بر اساس تجربه‌های مختلفی که در سوانح داشتیم، تدوین شده است. این‌ها برای این است که چه در زمین‌لرزه و چه در مخاطرات مختلف در تهران بتوانیم خیلی راحت با کمترین زمان جلو برویم. »
پیش‌بینی برای وضعیت اسکان و خوراکی
همچنین بابک محمودی، رئیس سازمان امدادونجات جمعیت هلال احمر، نیز در گفتگو با خبرنگار «شهروند» درباره بحث آمادگی در برابر زلزله تهران می‌گوید: «در زمین‌لرزه تهران، این تصور نیست که کل شهر ویران می‌شود و به طور کامل از بین می‌رود. آن هم شهری به بزرگی تهران. این زمین‌لرزه احتمالی ممکن است، در محدوده گسل‌ها تاثیر ایجاد کند. که این محل‌ها از قبل مشخص هستند. مابقی جاهایی که کمتر متاثر می‌شوند، وظیفه خود را در خصوص منطقه آسیب‌دیده انجام می‌دهند. در بحث آمادگی‌ها، ما تجهیزات مورد نیاز را در اختیار داریم و در حال تهیه بقیه آنها نیز هستیم. همچنین خودروهای امدادونجات نیز تامین شده و به طور کامل در اختیار استان تهران قرار گرفته است. این خودش یک نوید بزرگی است. درواقع در شهر تهران، طی سال جاری آمادگی‌ها پنج برابر افزایش پیدا کرده و تقویت شده است که بتواند در قبال حوادث به خوبی پاسخگو باشد. استان‌های معین انتخاب شده و نیازمندی‌های هر منطقه بین استان‌های معین مشخص شده است. استان هایی که دارای توانایی بیشتری بودند برای تهران درنظر گرفته شده‌اند. ان شاء الله که این اتفاق نیفتد، اما تمرین میز فرماندهی این کار هم انجام گرفته است. مناطقی که به استانها واگذار شده و نحوه ورود به آن مناطق و مسیرها به طور کامل مشخص و تمرین شده است، پشتیبانی هوایی برای این منظور نیز در نظر گرفته شده است. اینکه کدام مناطق استعداد عملیات هوایی دارد. عملیات هوایی در تهران به شدت ارتقا پیدا کرده است. تجهیزاتی که قبلا وجود نداشت و الان اضافه شده است. حتی پیش‌بینی برای وضعیت اسکان و خوراکی هم صورت گرفته است. در صورت بروز حادثه با این جمعیت انبوه، برنامه غذایی بیست و چهار ساعته برای تامین غذای گرم ایجاد شده است. تجهیزات مناسبی هم برای این کار در اختیار استانها قرار گرفته است. به طور 24 ساعته بی‌وقفه غذای گرم در سطح شهر توزیع می‌شود تا مردم نگران بحث مواد غذایی نباشند. تمرین‌ها برای راستی‌آزمایی این قضیه صورت گرفته و تمام این برنامه‌ها مرتب به روزرسانی می‌شود. امیدواریم شاهد این موضوع نباشیم. قبلاً فقط بالگرد داشتیم، اما امدادگران ما در حال حاضر توانایی بارریزی اسلیم و حتی چتربازی را به صورت حرفه‌ای پیدا کرده‌اند .»
تمرین برای امداد در زلزله
برنامه پاسخ به زلزله احتمالی تهران باحضور روسای ادارات عملیات امدادونجات ۱۲ استان کشور و ۲۵۰ نفر از نیرو های عملیاتی واکنش سریع، با ایجاد کارگاهی چند ساعته تدریس و برگزار شد. در این کارگاه که در روز 20 مهر برگزار شد، تمرین میدانی و تشریح برنامه عملیاتی توسط روئسای ادارت عملیات امدادونجات و نیروهای عملیاتی صورت گرفت که نظرات و دیدگاه های مختلف خود را بیان و مرور کردند. در تداوم این موضوع فراخوان و حضور در مناطق مختلف تهران همچنین پایگاه های اقماری که در اطراف تهران پیش‌بینی شده است هرکدام از این استانها معین این پایگاه ها هستند که دارای پد بالگرد، انبار تجهیزات، قابلیت اسکان با نفرات بالا را دارد. برنامه بعدی سازمان امدادونجات جمعیت هلال احمر کشور این است که استانها با اعلام ساعت صفر با توان عملیاتی و لجستیکی خود در پایگاه های پشتیبانی تهران حاضر و برنامه عملیاتی خود را مرور و مناطق مختلف را مورد بررسی و بازدید قرار دهند.
حمایت دولت
سرپرست ستاد پدافند غیرعامل هلال‌احمر از حمایت های دولت گفت و تاکید کرد : «تا این لحظه از سوی دولت نیز حمایت‌های زیادی در این زمینه صورت گرفته است. اما نباید فراموش کنیم که درباره ابرشهر تهران صحبت می‌کنیم. ما هیچوقت در هلال‌احمر نگران کمبود تجهیزات نبودیم. اما در بحران تهران، با توجه به حجم جمعیت و بلندمرتبه‌ها و آسمان‌خراش‌هایی که ساخته شده، باید تجهیزات خاصی داشته باشیم. ابزار باید خیلی فراتر از این ظرفیت‌های موجود در جمعیت و همه ارگان‌های دیگر باشد. پاسخگویی انقدر سریع باشد که از پس هر حادثه‌ای در تهران برآییم. این مساله یکسری تجهیزات فوق حرفه‌ای را می‌طلبد که در نهایت این تجهیزات، سرعت پاسخگویی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. البته اصلا نگرانی در این زمینه وجود ندارد. این آمادگی ایجاد شده است. هلال‌احمر یکی از کارهای مفیدی که همیشه انجام می‌دهد، این است که مدام در حال تمرینات است تا در مخاطرات مختلف آمادگی برای بحث و پاسخگویی د اشته باشد. زلزله احتمالی تهران نیز، بهانه‌ای است برای اینکه بار دیگر ظرفیت‌هایمان را به خط کنیم و آماده‌تر باشیم.»