[ ملیحه محمودخواه ] بازار سرمایه در سال های اخیر دوران خوبی را سپری نکرده و روزهای پرافت و خیزی داشته است. این در حالی است که در یکی دو ماه اخیر این بازار شرایط بدتری را تجربه کرده است که علت آن هم بی ربط به شرایط سیاسی منطقه نیست . رئیس جمهور یکشنیه شب دستور داد اقداماتی برای بهبود اوضاع در بازار سرمایه انجام شود. شهروند در گفتگو با کارشناسان روزهای آتی بورس را جویا شده است.
به عقیده بسیاری از کارشناسان، بازار سرمایه به‌رغم اینکه تمایل و پتانسیل رشد را داشت، به‌علت وجود تنش‌های سیاسی اخیر، وارد فاز و مرحله رکودی شده و به‌اصطلاح، اصلاح را در پیش گرفته است. با این حال، با کاهش تنش‌ها و به مرور زمان وضعیت نوسان روبه پایین شاخص‌ها در بازار سرمایه به حالت قبل بازمی‌گردد.
جلسه مسئولان اقتصادی با رئیس‌جمهور برای حل مشکل بورس
جلسه ستاد اقتصادی دولت با حضور رئیس‌جمهور، معاون اول رئیس‌جمهور، وزیر امور اقتصادی و دارایی، رئیس‌کل بانک مرکزی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار و سایر اعضای ستاد اقتصادی دولت برگزار شد. حجت اله صیدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، طی گزارشی چالش‌های پیش رو، انتظارات موجود، پیشنهادها و برنامه‌های سازمان بورس را در حوزه اصلاح روندهای بازار سرمایه به این ستاد ارائه داد.
صیدی در این جلسه، با برشمردن برخی مشکلات موجود در بازار سرمایه، پیشنهادهای هفت‌گانه‌ای ازجمله توقف اختلال در بازارها و قیمت‌گذاری دستوری، نزدیک‌شدن تدریجی قیمت ارز نیمایی و نرخ ارز در بازار آزاد، ایجاد هماهنگی کامل بین سیاست‌های پولی و مالی و بازار سرمایه، به‌ویژه در حوزه نرخ سود سپرده‌ها را مطرح کرد. در ادامه این جلسه، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری، نیز پس از شنیدن گزارش و راهکارهای ارائه‌شده از سوی سازمان بورس، دستورات لازم را به دستگاه‌های مختلف برای بهبود وضعیت بازار سرمایه، صادر کرد.
با توجه به دستورات یکشنبه شب رئیس‌جمهوری برای بهبود وضعیت بازار سرمایه و طبق نظر بسیاری از کارشناسان، با کاهش تنش‌ها، روند نوسانات منفی موجود در بازار سرمایه به‌تدریج اصلاح می‌شود و به حالت ثبات بازمی‌گردد.
چرخش پول از بورس
با نگاهی به آنچه در بازار سهام در ماه مهر گذشته، می‌توان دریافت که سه متغیر اثرگذار چرخش نقدینگی از تالار سهام به سمت بازارهای موازی را رقم زده‌اند. در گام نخست آنچه بر سرعت ریزش بورس اثرگذار بوده پیشروی بحران در وضعیت سیاست خارجی کشور و در گام بعدی محقق نشدن وعده‌های سیاستگذار اقتصادی بوده که سرنوشت بازارها را تغییر داد؛ به‌طوری‌که همه بازارها تغییر ریل دادند. اما براساس اظهارات برخی از کارشناسان، بی‌عملی سازمان بورس طی مدت مذکور سومین عاملی است که بر سرعت خروج پول افزوده است. برخی کارشناسان می‌گویند سیاستگذار بورسی می‌توانست با برخی تدابیر «ریزش حداکثری بورس» را سد کند. روند معاملات بورس تهران در هفته‌های اخیر و همزمان با آغاز تنش‌های سیاسی کاملا بر بی‌میلی معامله‌گران در سمت خرید تأکید دارد.این موضوع از آن جهت مهم محسوب می‌شود که عوامل بنیادی توانایی حمایت از بازار را داشتند. تزریق نقدینگی ازجمله مواردی است که در زمان مناسب تا حدود زیادی می‌توانست در کانون توجه فعالان بازار قرار گیرد. اما در این میان باید دو نکته مهم را درنظر گرفت. اول آنکه آیا با وجود تشدید ریسک‌های بیرونی، تزریق پول منطقی به‌نظر می‌رسد؟
در این مورد دو اظهار‌نظر متضاد وجود دارد. گروهی بر این باورند که سیاستگذار بورسی با «اولویت قرار دادن منافع سهامداران» و «به‌طور کلی منافع بازار سهام» آنچه را در چنته تدابیر خود ذخیره کرده، باید به مرحله اجرا در‌می‌آورد تا به این طریق اعتماد رخت‌بسته از بورس مجددا احیا شود. اما از طرفی مخالفان این سناریو معتقدند شدت ریسک‌های سیاسی به اندازه‌ای است که سیاستگذار بورسی عبور از ریسک‌های کنونی را در اولویت قرار داده است. به این ترتیب، متولیان بازار سهام جز کاهش دامنه نوسان دخالت دیگری در بازار سهام نکرده‌اند. یکی از موضوعاتی که در روزهای اخیر نقل محافل بورس‌‌بازان بوده، این است که آیا روند صعودی بازارهای رقیب می‌تواند بورس را در نهایت وارد فاز رشد کند؟ مطالعه الگوهای تاریخی نشان می‌دهد در سیکل‌های تورمی، توالی قله زدن قیمتی در بازارهای مختلف به‌ترتیب در بازار ارز و طلا و مسکن و در نهایت با یک فاز تأخیر در بورس اتفاق افتاده است.
بورس تهران از ابتدای ماه جاری تحت‌تأثیر وقایع عالم سیاست قرار گرفت تا با افت ۲.۶۷ درصدی شاخص کل بورس، فضای بازار در یک چرخش ناگهانی به سمت تسریع خروج پول و نزول شاخص حرکت کند. این روند در هفته‌های اول مهر با کاهش دامنه نوسان به یک‌درصد و کنترل شاخص کل تا حدی کنترل شد، اما همزمان با افزایش دامنه نوسان از یک به سه‌درصد در شنبه هفته گذشته، بار دیگر با تشدید عرضه‌ها، مسیر نزولی شتاب بیشتری گرفت.
خروج از وضعیت نزولی بورس در مدت کوتاه وجود ندارد
حمید میرمعینی، کارشناس حوزه بورس، به شهروند توضیح می‌دهد: واقعیت این است که دستورات کلی داده شده، اما جزئیات هنوز منتشر نشده است؛اما احتمالا تامین بودجه از منابع دیگر برای آنکه به بازار بورس فشار نیاید از تصمیماتی است که اتخاذ شده است.
او می‌گوید: با توجه به شرایط بازار بورس انتظار نمی‌رود که شرایط این بازار به این زودی از شرایط نزولی خارج شود چرا که به رقم تمامی بخشنامه‌ها و دستورات، خروج از این شرایط کمی سخت به‌نظر می‌رسد. اما این دستورات شاید در کوتاه‌مدت اثر داشته باشد اما در درازمدت نمی‌تواند تأثیر زیادی بر بازار داشته باشد.او بر این باور است که بزرگ‌ترین عاملی که بازار سرمایه را تحت‌تأثیر خود قرار داده، بحث تنش‌های سیاسی منطقه است. در سایه این موضوع رو به وخامت رفتن سایر بازارها، رکود اقتصادی، نرخ ارز، کسری بودجه و ناترازی احتمالی در بحث گاز در آینده نزدیک خبر از بدتر شدن اوضاع بورس می‌دهد. متأسفانه نقدینگی به سمت بازار سرمایه نمی‌رود و هم‌اکنون شاهد خروج نقدینگی از بازار بورس هستیم. این کارشناس بازار بورس بر این باور است که برخی از عوامل که بازار بورس را تا حدودی دچار مشکل کرده‌اند، خارج از توان و کنترل است و هم‌اکنون تنش‌های سیاسی که در منطقه حکمفرما است به راحتی قابل تغییر نخواهد بود و در واقع تأثیر آن بر بازار سرمایه موضوعی طبیعی است. میرمعینی به این موضوع تأکید می‌کند که ابتدا باید اوضاع و احوال سیاسی منطقه آرام بگیرد تا مشکلات اقتصادی در یک مدت معینی به سمت بهبود حرکت و بازار سرمایه رشد مناسبی را پیدا کند.او بر این باور است که برخی راهکارهایی که مطرح می‌شود مانند افزایش نرخ نیمایی یا افزایش قیمت بنزین نیز هم‌اکنون قابل اجرا نیست چرا که تأثیر مستقیمی بر بخش‌های مختلف معیشتی و اقتصادی خواهد داشت.
عقبگرد در بازار بورس
محمد رضاپور، تحلیلگر بازار بورس و مدرس دانشگاه، نیز بر این موضوع تأکید می‌کند که بازار سهام در حالی با عبور از روز میانی هفته پا به آبان‌ماه می‌گذارد که با عقبگرد ماهانه شاخص‌های اصلی مواجه شده و حجم و ارزش معاملات خرد بسیار اندکی را تجربه کرده است. او معتقد است که شاخص کل بورس در نخستین ماه پاییز عقبگرد ماهانه 4.2درصدی را ثبت کرد. نماگر بورس درحالی‌که در نخستین روز معاملاتی مهر روی عدد دو میلیون و 97هزار واحد قرار داشت، نخستین ماه پاییز را در سطح دو میلیون و هفت هزار واحدی به پایان رساند.رضاپور توضیح می‌دهد: طی یک ماهه مهرماه، حجم و ارزش معاملات خرد به شدت کاهش یافت و خروج پول ادامه یافت. طی این ماه بورس تهران تحت‌تأثیر تنش‌های سیاسی منطقه قرار گرفت و عملکرد خوبی نداشت.او معتقد است که با وجود جلسات مسئولان اقتصادی در کشور، بازار سهام همچنان تحت‌تأثیر ریسک‌های سیاسی و نظامی است. در این میان، قیمت دلار در حال افزایش ارتفاع است و بازار طلا و سکه را با خود افزایشی کرده است. این روند رو به رشد در بازارهای طلا و ارز بسیاری از صاحبان نقدینگی را به سمت خود جذب و از بورس ناامید کرده است. همچنین خبر عرضه دوباره اوراق دولتی، توجه سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز را به‌خود جلب کرده است.
راه‌حل‌هایی که نتیجه نداد
علی جبل‌عاملی، کارشناس بورس، نیز به شهروند می‌گوید: بازار سهام مشابه روزهای گذشته، با فشار عرضه آغاز به‌کار کرد و هرچه به ساعات انتهایی بازار نزدیک شدیم، رفته رفته بر میزان عرضه‌ها افزوده شد. گفتنی است اگرچه گمان می‌شد، سیاست نزدیک‌سازی نرخ نیما به نرخ ارز در بازار غیررسمی، یکی از تغییر رویکردهایی است که می‌تواند اثرات مثبتی در بازار سرمایه داشته باشد، اما تا‌کنون نتوانسته روند بازار سرمایه را عوض کند.
او معتقد است یکی از اقدامات نسنجیده سازمان بورس که به‌نظر می‌رسد در تشدید وضعیت بحرانی بورس بی‌تأثیر نبود، افزایش دامنه نوسان به 3درصد است. اقداماتی که با توجه به عدم‌تزریق نقدینگی به بازار نه‌تنها منجر به بازیابی نقدشوندگی بازار نشد، بلکه زیان سهامداران را بیش از گذشته کرد.
او بر این باور است که از طرفی به اعتقاد برخی از کارشناسان اگرچه وجود ریسک‌های سیاسی در وضعیت بازار سرمایه قطعاً بی‌تأثیر نیست، اما وجود سیاست‌های ضدونقیض و از طرفی فقدان نگاه واحد در دولت چهاردهم درخصوص وضعیت بازار سرمایه نیز در وضعیت نابسامان این بازار بی‌تأثیر نبوده است.