[ ملیحه محمودخواه ] بیشترین بخش آب مصرفی دنیا به بخش کشاورزی اختصاص دارد و با رشد جهانی جمعیت، میزان تولید جهانی غذا و به دنبال آن تولیدات در بخش کشاورزی افزایش یافته است. بسیار مناطق روستایی در دنیا در فقر هستند، جایی که کشاورزی پایه اصلی تأمین معیشت آنها است. استفاده مجدد از فاضلاب‌ها (با تصفیه مطمئن) منجر به بازیابی مواد مغذی می‌شود و مزایای حیاتی برای سلامت انسان و محیط‌زیست به همراه دارد.
به گفته کارشناسان مصرف جهانی آب از سال ۱۹۲۰ تا اکنون ۶ برابر افزایش یافته است و نبود تناسب بین سرعت مصرف آب و رشد جهانی جمعیت از عمده دلایل این افزایش است به‌طوری‌که از سال ۱۹۸۰، رشد مصرف آب با نرخ یک درصد افزایش یافته است. بیشترین بخش مصرفی آب دنیا به بخش کشاورزی اختصاص دارد و عمده این استفاده برای آبیاری بعد دامداری و پرورش جانوران آبزی است. بعد از کشاورزی بیشترین مصرف متعلق به بخش صنعت و به دنبال آن موارد خانگی است.
در کشور ایران سهم مصرف آب بخش کشاورزی در حدود ۹۰ درصد، شرب ۸ درصد و صنعت و معدن ۲ درصد است. این در حالی که در کشورهای پیشرفته سهم مصرف آب در بخش کشاورزی ۳۰ درصد است. شرب و بهداشت ۱۱ درصد مصرف آب را دارد و سهم بخش صنعت و معدن ۵۹ درصد است. طبق این آمار، مصرف آب در بخش کشاورزی، بیشترین میزان مصرف را در بخش آب دارد.
ضرورت اجرای سیاستگذاری اصولی در بخش آب کشاورزی
محمد رضا اصیلیان کارشناس حوزه آب و خاک می گوید: به دلیل اثرگذاری گسترده بخش آب بر سایر بخش های اقتصادی و زیربنایی کشور، سیاستگذاری اصولی و صحیح در این بخش می تواند، تأثیر مهمی بر موضوع جهش تولید داشته باشد. جهت نیل به این امر در ابتدا باید شناخت صحیح از چالش های بخش آب داشت.
او توضیح می دهد از چالش های مهم و کلان بخش آب می توان به بهره برداری از منابع آب بیش از ظرفیت برد آنها، تشدید پدیده های حدی هیدرولوژیکی مثل خشکسالی و سیل، به دلیل تغییرات اقلیم، عدم وجود سیستم پایش و بیلان قابل اطمینان منابع آب، بهره وری نازل در تمام بخش های مصرف کننده با تأکید بر بخش کشاورزی، وجود طرح های نیمه تمام متعدد بخش آب به خصوص طرح های مرزی با عنایت به مشکلات تأمین اعتبارات و تشدید مناقشات آبی محلی و منطقه ای اشاره کرد. او معتقد است باید توجه داشت که چالش های حوزه آب کشاورزی، مورد توجه سیاستگذاران این بخش بوده و برای رفع و چاره اندیشی در ارتباط با این چالش ها می توان راهکارهای کلان را ارائه کرد. اصیلیان ادامه می دهد: باید توجه داشت که به دلیل شرایط حاکم بر بخش آب، حصول نتایج در این بخش عمدتاً بلندمدت و میان مدت است و از راهکارهای رفع ان می توان به بازتخصیص منابع آب در بخش های مختلف مصرف با توجه به ظرفیت برد و آب قابل برنامه ریزی،احداث، تجهیز و توسعه سیستم های پایش منابع آب و احصای بیلان آب قابل اطمینان، ارتقای بهره وری کیفی (توسعه عمودی) به جای توسعه کمّی (توسعه افقی) در کلیه بخش های مصرف آب با تأکید بر بخش کشاورزی، اصلاح و تنقیح قوانین موجود در بخش آب و تصویب قوانین مورد نیاز بخش آب با توجه به نیازها و چالش های روز اشاره کرد.
به اعتقاد او حکمرانی آب با تأکید بر حسابداری و بازار آب (اقتصاد آب)، تسهیل و رفع موانع ورود بخش خصوصی به طرح های نیمه تمام و جدید بخش آب، استفاده از مزیت های سرزمینی در آمایش آبی سرزمین با تأکید بر نقش دریااز جمله موارد دیگری است که می تواند در آن تاثیر گذار باشد.
کشاورزی مهمترین منبع آب
عیسی بزرگزاده سخنگوی صنعت آب در گفت وگو با شهروند با اشاره به اینکه بخش کشاورزی اصلی ترین مصرف کننده آب کشوررا دارد و هیچ شکی در آن وجود ندارد می گوید: بر اساس سند ملی امنیت غذایی که بر اساس سند ملی دانش بنیان امنیت غذایی تدوین شده است، آب اختصاص پیدا کرده به بخش کشاورزی ۸۱ میلیارد متر مکعب بوده اما بر اساس آمارهای وزارت جهاد کشاورزی این میزان آب ۷۰ میلیارد متر مکعب است و دلیل این تفاوت این است که وزارت نیرو آبی که از مبدا
رها می‌کند را حساب کرده و وزارت جهاد کشاورزی آب در مزرعه را معیار قرار می دهد.
او تاکید می کند : بنابراین اصلی ترین مصرف کننده آب در کشور بخش کشاورزی بوده و بیشترین مصرف را این بخش دارد که با محاسبات ما بیش از 86 درصد از آب موجود در کشور را به خود اختصاص می دهد .
او معتقد است که نقش وزارت کشاورزی به عنوان متولی این بخش بسیار اهمیت دارد و می تواند با تصحیح روش های کشت در کشور میزان این مصرف را کاهش دهد.
او به سند دانش بنیان و سند ملی امنیت غذایی اشاره کرده و می گوید: بر اساس این سند باید میزان مصرف آب کشاورزی کاهش پیدا کرده و به ۵۱ میلیارد متر مکعب برسد. این سند یک سند ملی است که همه دستگاه ها باید برنامه های خود را بر اساس این سند تدوین و تنظیم کنند و برنامه هایی مانند اصلاح الگوی کشت در برنامه های اصلی حوزه کشاورزی قرار گیرد. او تاکید می کند: دو قانون مهم داریم تعاونی شدن تولید و قانون ممانعت از خشک شدن اراضی .این دو قانون هم در واقع باید در جهت حل مشکل آب در حوزه کشاورزی اجرایی شوند.
اتخاذ تصمیم برای بهینه مصرف کردن آب
صفدر نیازی شهرکی، معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی نیز می گوید: با توجه به این که ایران در منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک واقع شده، لذا مهمترین عامل و از طرفی تنگنا برای توسعه کشاورزی، ماده حیاتی آب است؛ بنابراین اتخاذ سیاست‌های بهینه کردن مصرف آب، ضمن کاهش میزان بهره‌برداری از منابع آبی باعث افزایش بهره‌وری آب در بخش کشاورزی می‌شود.
وی تاکید می کند:محدودیت منابع آب تجدید شونده در سطح کشور و نیازهای روزافزون برای مصرف آب در بخش کشاورزی و سایر بخش‌ها، وزارت جهاد کشاورزی را در برنامه هفتم توسعه اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی کشور مکلف ساخته تا بهره‌وری آب کشاورزی را افزایش دهد، موضوع مهمی که رهبر معظم انقلاب نیز بارها به آن اشاره فرموده‌اند. نیازی شهرکی بر این باور است که با توجه به این ضرورت، معاونت آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی با استفاده از ظرفیت‌های شرکت‌های تولید کننده و خدمات فنی و مهندسی داخل کشور و شرکت‌های دانش‌بنیان و با نگاهی به سند دانش‌بنیان امنیت غذایی کشور همواره ضمن اجرای فناوری‌های نوین برای بالا بردن میزان بهره‌وری آب و حفظ منابع پایه آب و خاک، درصدد است تا زیرساخت مناسبی برای افزایش تولید محصولات کشاورزی در راستای دستیابی به امنیت غذایی کشور را فراهم کند.
به اعتقاد او اجرای طرح های مهمی مثل توسعه سامانه‌های نوین آبیاری، هوشمندسازی آبیاری، اجرای طرح‌های شبکه‌ه‍ای آبیاری و زهکشی، انتقال آب با لوله، تجهیز و نوسازی اراضی و احیای قنوات از جمله پروژه‌هایی است که معاونت آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی در جهت مصرف بهینه آب در دست اقدام دارد.