[فرشته کیانی] درست زمانی که گوشی‌های هوشمند و شبکه‌های اجتماعی در دهه 2010 سربرآوردند، سلامت روان هم تنزل را آغاز کرد. مطالعات نشان داد کودکانی که زمان بیشتری را در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانند، سلامت روانی ضعیف‌تری دارند. به گزارش «اکونومیست»، «سهم نوجوانان آمریکایی از مشکلات سلامت روان از سال 2010 تاکنون بیش از 150 درصد رشد کرده است.» به گزارش «گاردین»، «در دهه منتهی به سال 2020، مراجعه به اورژانس به دلیل خودآزاری میان دختران و پسران نوجوان آمریکایی به‌ترتیب 188 و 48 درصد افزایش یافت. خودکشی در نوجوانان نیز بالا رفت، 167 درصد میان دختران و 92 درصد بین پسران؛ روندی مشابه در بریتانیا و بسیاری از کشورهای دیگر غربی هم مشاهده شد. این در حالی است که تحقیقات می‌گوید 97 درصد از کودکان بریتانیایی تا 12سالگی گوشی هوشمند دارند.» با توجه به این آسیب‌ها، همواره با آغاز سال تحصیلی جدید بحث ممنوعیت گوشی‌های هوشمند در مدارس، از اروپا گرفته تا آمریکا، داغ می‌شود. با استناد به گزارش‌هایی از اندیشکده «بنیاد خانواده کایزر»، «واشینگتن‌پست»، «ایندیپندنت»، «گاردین»، «آسوشیتدپرس» و «سازمان بهداشت جهانی» به این موضوع پرداخته‌ایم.
«بنیاد خانواده کایزر» (KFF) آمریکا با اشاره به اینکه ممنوعیت تلفن همراه در مدارس آمریکا از دهه‌ها پیش به دلیل نگرانی‌ها در مورد معاملات مواد مخدر در بین دانش‌آموزان از طریق تلفن‌های همراه آغاز شد و از آن زمان تاکنون نوسان داشته، نوشت: «نوجوانان اغلب از تلفن همراه برای دسترسی به شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند و شبکه‌های اجتماعی با سلامت روانی ضعیف مرتبطند. استفاده نوجوانان از شبکه‌های اجتماعی با میزان بالاتری از اضطراب، افسردگی، قرار گرفتن در معرض محتوای مضر، نارضایتی از بدن و اختلالات خوردن همراه است. اعتیاد به این شبکه‌ها با مشکلات خواب مرتبط است که منجر به آثار منفی عصبی می‌شود.»
قلدری سایبری در 9 مدرسه از هر 10 مدرسه در آمریکا
این اندیشکده ادامه داد: «تقریبا 9 مدرسه از هر 10 مدرسه دولتی در آمریکا آزار و اذیت سایبری -نوعی قلدری از طریق دستگاه‌های تکنولوژیکی، از جمله تلفن‌های همراه- را در بین دانش‌آموزان گزارش می‌کنند. آزار و اذیت سایبری با ناتوانی‌ها و مشکلات اجتماعی و عاطفی، افسردگی و افکار خودکشی در میان جوانان و بیشتر میان دختران مرتبط است. ابزارهای فناوری همچنین برای ایجاد و انتشار محتوای پورنوگرافی تغییریافته دیجیتالی بدون رضایت استفاده می‌شوند، عملی که عمدتا دختران را هدف قرار می‌دهد و بر سلامت روان آنان تأثیر منفی می‌گذارد. علاوه بر این، استفاده از تلفن همراه در میان کودکان و نوجوانان با افزایش تجارب آزار و اذیت سایبری مرتبط است. استفاده بیش از حد از تلفن همراه معاشرت حضوری را به حاشیه می‌برد و با احساس تنهایی در میان نوجوانان همراه است. این در حالی است که ایجاد روابط با همسالان برای نوجوانان مفید است و در ناملایمات تأثیر محافظتی بر آنان دارد.»
اختلال یادگیری دانش‌آموزانِ گوشی به‌دست در 40 درصد مدارس
اندیشکده کایزر نوشت: «تقریبا 40 درصد از مدارس دولتی وقتی دانش‌آموزان بدون اجازه از وسایل الکترونیکی خود استفاده می‌کنند، از آثار منفیِ متوسط تا شدید بر یادگیری دانش‌آموزان، روحیه معلمان و کارکنان گزارش می‌دهند. تلفن‌های هوشمند ممکن است توانایی شناختی را کاهش دهند، به‌ویژه در کسانی که به‌شدت به آن معتادند. علاوه بر این، ارتباط منفی بین زمان صرف‌شده برای تلفن‌های هوشمند و عملکرد تحصیلی وجود دارد. با این‌حال، ممنوعیت تلفن همراه در مدارس تنها راه حل برای آسیب‌های ناشی از فناوری به جوانان نیست و رویکردهای دیگری نظیر بهبود ایمنی آنلاین برای کودکان لازم است.»
دیدن دانش‌آموزانی که به‌جای تعامل، به گوشی‌هایشان خیره‌اند، دلخراش است
«واشینگتن‌پست» نیز در گزارشی از گسترش ممنوعیت تلفن همراه در مدارس آمریکا، در میان نگرانی‌های روزافزون درباره سلامت روان، نوشت: «در آمریکا لابی برای «مدارس بدون تلفن همراه» افزایش یافته است. با شروع سال تحصیلی 2025-2024، در تعداد روزافزونی از ایالت‌ها محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های کامل استفاده از تلفن همراه اعمال شده است. معلمان و والدین تلفن‌های همراه را عاملی برای حواس‌پرتی، مانع یادگیری و آسیب دائمی بر سلامت روان دانش‌آموزان می‌دانند. جدیدترین نظرسنجی فدرال، در سال 2021، نشان داد که 43 درصد از دبیرستان‌ها و 77 درصد از مدارس راهنمایی استفاده غیر آکادمیک از تلفن‌های هوشمند را در ساعات مدرسه ممنوع کردند. کارشناسان می‌گویند این آمار اکنون افزایش یافته است. آلبرتو کاروالیو، ناظر مدارس در لس‌آنجلس، می‌گوید: «وقتی وارد اتاق‌های ناهار می‌شوم، اغلب میزهایی با چهار یا پنج دانش‌آموز را می‌بینم که همه به جای تعامل با یکدیگر، به تلفن‌هایشان خیره شده‌اند؛ این، دلخراش است. سال 2023، ویوک مورتی، جراح کل آمریکا، هشدار داد که شبکه‌های اجتماعی تهدیدی مستقیم برای سلامت روان کودکان‌اند و به والدین پیشنهاد ایجاد مناطق «بدون فناوری» را داد که در آن کودکان به گوشی دسترسی نداشته باشند. یونسکو، سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد، هم به محدودیت استفاده از تلفن همراه در مدارس جهان توصیه کرده است.
72 درصد معلمان: حواس‌پرتی دانش‌آموزان با تلفن همراه مشکلی بزرگ است
به گزارش «واشینگتن‌پست»، مطالعه‌ای در سال 2022 نشان داد با حذف تلفن‌های همراه یادگیری افزایش می‌یابد. در این تحقیق کلاس‌های مختلف دانشجویان موسسه فناوری نیویورک 6 هفته با تلفن همراه و بدون آن برگزار شد. ملیسا هیوی، استاد روانشناسی، گفت: «متوجه شدیم افراد بدون گوشی، اضطراب‌شان کمتر و درک مطالب‌شان بالاتر بود. نتایجی که میان دانشجویان مشاهده شد، درباره دانش‌آموزان چشمگیرتر خواهد بود.» بر اساس نظرسنجی مرکز «پیو» در واشنگتن، سال 2023 میلادی، 72 درصد معلمان دبیرستان گزارش کردند که حواس‌پرتی دانش‌آموزان با تلفن همراه مشکلی بزرگ در کلاس‌های درس است. انجمن ملی آموزش، بزرگ‌ترین اتحادیه معلمان آمریکا، از استیصال گسترده معلمان در مواجهه با دانش‌آموزان گوشی به‌دست گزارش می‌دهد. شاری اوبرنسکی، رئیس اتحادیه معلمان کلیولند گفت: «دانش‌آموزان دبیرستانی از گوشی‌ها برای برنامه‌ریزی دعوا، ضبط آن و ارسال ویدیو در شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کردند که باعث هرج‌ومرج و خشونت در مدارس می‌شد.»
«شیاطین دیجیتالی» در مدارس انگلیس/ «مکث دیجیتال» در فرانسه
به گزارش روزنامه انگلیسی «ایندیپندنت»، ماه فوریه وزارت آموزش‌وپرورش انگلیس دستورالعمل‌هایی را برای ممنوعیت تلفن همراه در مدارس ارائه کرد. جیلیان کیگان، وزیر آموزش‌وپرورش، گفت که این راهکارها به مدیران قدرت می‌دهد تا این «شیاطین دیجیتالی» را از بین ببرند و پیامی روشن درباره ثبات ارسال کنند. «گاردین» نیز نوشت: فرانسه ممنوعیت تلفن همراه در مدارس را برای دانش‌آموزان تا سن 15 سال آزمایش می‌کند تا به کودکان «مکث دیجیتال» دهد و در صورت موفقیت، از ژانویه در سراسر کشور اجرا می‌شود. این ممنوعیت فرای قانون سال 2018 است که تلفن در اختیار دانش‌آموزان قرار داشت، اما استفاده از آن در کلاس ممنوع بود. در بیانیه کمیسیونی دولتی ابراز نگرانی شد که استفاده بیش از حد کودکان از گوشی‌های هوشمند و سایر فناوری‌های دیجیتال تأثیری مخرب بر سلامت و رشد آنان دارد و نه تنها برای کودکان، بلکه برای «جامعه و تمدن» نیز بد است.
موج ممنوعیت تلفن همراه در سایر کشورها
«گاردین» نوشت که در آلمان محدودیت رسمی وجود ندارد، اما بیشتر مدارس استفاده از تلفن همراه را در کلاس‌ها به‌جز برای اهداف آموزشی ممنوع کرده‌اند. شبه‌ممنوعیتی در دبیرستان‌های هلند از ابتدای سال 2024 اعمال و از سال تحصیلی جدید برای مدارس ابتدایی نیز انجام شده است. ایتالیا ممنوعیت تلفن همراه را در مدارس از سال 2007 آغاز کرد و از سال 2022 برای همه گروه‌های سنی آن را شدت بخشید. در پرتغال، اسپانیا، مجارستان و یونان هم ممنوعیت تلفن همراه در مدارس اعمال می‌شود. سال 2024 مطالعه‌ای در نروژ نشان داد که مدارس با ممنوعیت تلفن، افزایش یادگیری را به‌ویژه میان دختران تجربه کردند و این تأثیر در مدارس با ممنوعیت شدیدتر، بیشتر بود. همچنین به گزارش شبکه «سی‌بی‌سی نیوز»، چندین استان کانادا ممنوعیت تلفن همراه را برای سال تحصیلی 2025-2024 اعمال کرده‌اند. در استرالیا هم تلفن همراه در تمام مدارس دولتی ممنوع است.
رواج تیراندازی در مدارس آمریکا مانع تلاش‌ها برای ممنوعیت تلفن همراه
«آسوشیتدپرس» با بیان اینکه بدترین کابوس هر والدینی در آمریکا تیراندازی در مدارس است، نوشت: «در آستانه سال تحصیلی جدید این کابوس ۴ سپتامبر (۱۴ شهریور) یک‌بار دیگر تکرار شد، وقتی نوجوانی 14ساله همکلاسی‌ها و معلمان خود را در دبیرستان آپالاچی ایالت جورجیا به گلوله بست، 4 دانش‌آموز و معلم را کشت و 9 تن دیگر را زخمی کرد. تیراندازی‌ها تلاش‌های قانون‌گذاران را برای ممنوعیت تلفن همراه در مدارس مشکل کرده و مخالفان این ممنوعیت‌ها می‌گویند راه آگاهی والدین را از وضعیت فرزندان‌شان هنگام تیراندازی در مدرسه مسدود می‌کند! کری رودریگز، رئیس اتحادیه ملی والدین، گفت: «در واقع والدین نمی‌توانند برای برقراری ارتباط با ما در مواقع اضطراری به مدارس تکیه کنند و این بارها اتفاق افتاده است. دلایل بسیاری وجود دارد که چرا والدین به‌شدت نگران اطلاع به‌موقع از ایمنی فرزندان‌شان هستند.» دانش‌آموزان در تیراندازی‌های جمعی در مدارس از تلفن همراه برای هشدار به مقامات یا والدین استفاده کرده‌اند؛ از جمله در همین تیراندازی اخیر. به‌عنوان نمونه‌ای دیگر، در تیراندازی سال 2022 در دبستان راب در تگزاس که باعث کشته‌شدن 21 نفر شد، دانش‌آموزان در تماس با 911 کمک خواستند.
نگرانی‌های جدی درباره تاثیر فناوری دیجیتال بر سلامت روان نوجوانان اروپایی
نتایج تحقیق بزرگ بین‌المللی «سازمان بهداشت جهانی» پس از بررسی تقریبا 280 هزار کودک و نوجوان 11، 13 و 15 ساله در 44 کشور که به‌تازگی انجام شده، نشان از افزایش شدید استفاده «مشکل‌ساز» از شبکه‌های اجتماعی از بعد از پاندمی کرونا میان نوجوانان اروپایی دارد. مطالعه رفتار دانش‌آموزان نشان داد به‌طور متوسط 11 درصد از پاسخ‌دهندگان در سال 2022 به شیوه‌ای مشکل‌ساز با شبکه‌های اجتماعی درگیر شده‌اند، در مقایسه با 7 درصد در سال 2018. انگلیس، اسکاتلند و ولز همگی آماری بالاتر از این میانگین را ثبت کردند. این یافته‌ها باعث نگرانی جدی درباره تاثیر فناوری دیجیتال بر سلامت روان نوجوانان اروپایی شده است. هانس هنری پی کلوگه، مدیر منطقه‌ای سازمان بهداشت جهانی در اروپا، گفت که باید «آموزش سواد دیجیتالی» بیشتری برای کمک به نوجوانان وجود داشته باشد و دولت‌ها، معلمان و والدین باید نقش‌آفرینی کنند. اقدام فوری نیاز است تا نوجوانان استفاده بالقوه مضر از شبکه‌های اجتماعی را تغییر دهند که ثابت شده باعث افسردگی، قلدری، اضطراب و عملکرد تحصیلی ضعیف می‌شود.