[ ملیحه محمودخواه ] درحالی بازار ارز طی روزهای گذشته و همزمان با تشدید تحولات منطقه با ثبات نسبی همراه بوده است که پیش از این با کوچک‌ترین تلاطمی فوراً قیمت ارز افزایش می‌یافت. بر این اساس، به‌نظر می‌رسد فعالان بازار با هوشمندی مانع ماهیگیری سوداگران شده‌اند.قیمت ارز در هفته‌های گذشته و مخصوصاً روزهای اخیر و همزمان با تحولاتی که در کشورهای منطقه به‌خصوص در لبنان و فلسطین اشغالی رخ می‌دهد با ثبات نسبی همراه بود و به‌خلاف دفعات قبل که هنگام بروز تنش‌های سیاسی نخستین و سریع‌ترین واکنش در بازار ارز به ثبت می‌رسید، خبری از افزایش قیمت‌ها نیست.البته هر زمان التهابات سیاسی به درون کشور می‌رسد بازار در حد چند روز متلاطم می‌شود، ولی نکته مهم اینجاست که این تلاطم خیلی طول نمی‌کشد و فوراً وضعیت به ثبات اولیه باز‌می‌گردد.
در زمان شهادت اسماعیل هنیه در تهران نیز این اتفاق افتاد؛ قیمت دلار همزمان با شهادت اسماعیل هنیه در بازار تهران به 62هزار تومان رسید، اما طی چند روز با عقب‌نشینی همراه شد و به کانال‌های 58ــ59هزار تومان برگشت، در روزهای اخیر نیز قیمت دلار با وجود تشدید تنش‌های منطقه‌ای در کانال 59هزار تومان در نوسان است که البته فعالان بازار پیش‌بینی می‌کنند درصورت اعلام خبرهای مثبت این نرخ به کانال‌های پایین‌تر هم می‌رسد.
ثبات بازار ارز را می‌توان براساس رویکرد متغیرهای بنیادی و انتظاری بررسی کرد. در متغیرهای بنیادی چند اتفاق افتاده که به برقراری ثبات در بازار ارز کمک بسیاری کرده است. ازجمله این متغیرها می‌توان به افزایش حدود 9درصدی عرضه ارز برای واردات نسبت به سال گذشته اشاره کرد.
این افزایش عرضه هم در کالاهای اساسی، دارو و تجهیزات پزشکی دیده می‌شود و هم در بازگشت ارز صادراتی و نیمایی. بنابراین «رشد عرضه» یکی از دلایل مهم ثبات در بازار ارز طی ماه‌های اخیر به‌حساب می‌آید. در عین حال، مدیریت تقاضا که با همکاری بانک مرکزی، وزارت صمت و جهادکشاورزی انجام شده باعث ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا در بازار شده است. بر همین اساس، تعادل نسبی بین عرضه و تقاضا باعث شد بازار غیررسمی نیز به تعادل برسد، چرا که مازاد تقاضا راهی این بخش نمی‌شود.
در حوزه تورم نیز سیاست‌های سیاستگذار پولی در کنترل رشد نقدینگی موجب کاهش تورم در شهریورماه شد؛ آمار اخیر مرکز آمار از تورم نیز این موضوع را تأیید می‌کند. طبق اعلام مرکز آمار، نرخ تورم در شهریورماه به 34.2درصد رسیده که نسبت به ماه قبل 0.6واحد درصد کاهش یافته است.
در متغیرهای بنیادی اثرگذار در بازار ارز، دو عامل ذکرشده در بالا از اهمیت آشکاری برای برقراری ثبات در این بازار برخوردارند.
تعادل در عرضه بازار سکه و طلا
علاوه بر ثبات نسبی در بازار ارز، در ماه‌های اخیر شاهد تعادلی در عرضه و تقاضا در بازار طلا و سکه نیز هستیم. برای تحلیل وضعیت این بازار نمی‌توان از تأثیر حراج سکه و شمش از طریق مرکز مبادله چشم‌پوشی کرد چرا که اطمینان خاطر ایجادشده در بازار برای عرضه سکه و طلا موجب شده است مدیریت بازار طلا هم به‌درستی انجام شود و تعادلی در این بخش صورت بگیرد؛ پیش از این بازار طلا و سکه به‌صورت آنی از نوسانات قیمت ارز و طلای جهانی تأثیر می‌پذیرفت اما می‌توان گفت که حراج‌های سکه و شمش در مرکز مبادله موجب شده است به‌رغم رشد 20درصدی اونس طلا از ابتدای سال تاکنون شاهد نوسان متعادلی در بازار طلا باشیم. به‌رغم رشد 20درصدی اونس طلا، افزایش قیمت کمتری نسبت به بازارهای جهانی در بازار داخلی طلا و سکه داشتیم. افزایش اخیر قیمت طلا و سکه نیز ارتباط مستقیم با افزایش قیمت جهانی طلا دارد و نوسانات ارزی سهمی در آن ندارند.
در حوزه انتظارات نیز می‌توان گفت که بازار به این جمع‌بندی رسیده است که رویکرد دولت جدید تعامل‌محور است و همین موضوع موجب خوش‌بینی بازار به آینده شده است و انتظارات مثبتی در بازار شکل گرفته است. به‌اذعان فعالان بازار ارز، دیگر تقاضاهای سوداگری و سفته‌بازاری که پیش از این بازار ارز را به هم می‌ریختند در بازار وجود ندارد.در مناقشات منطقه‌ای نیز تعادلی ایجاد شده است که نشان می‌دهد جامعه به این درک رسیده است که ایران با تدبیر و دوراندیشی عمل می‌کند و به‌درستی مسائل را مدیریت می‌کند. در زمان‌های مشابه فوراً مناقشات به بازار ارز می‌رسید و در قیمت دلار تخلیه می‌شد اما الآن جامعه به این درک رسیده است که جمهوری اسلامی ایران سنجیده عمل می‌کند و وارد بازی‌های سیاسی دشمنان نمی‌شود.
البته نباید از سهم و نقش فعالان بازار ارز ایران در ثبات ایجادشده در این بخش غافل شد چرا که عملکرد فعالان اصلی بازار در این مدت نشان داده است آنها با درایت و هوشمندی، فریب افرادی را که می‌خواهند از آب گل‌آلود ماهی بگیرند و با تنش در بازار سودهای کلان به جیب بزنند، نخوردند؛ فعالین بازار به‌درستی تشخیص دادند که مسیر پیش‌رو مثبت است و بنابراین با هوشمندی این افراد بازار به ثبات رسیده است.
اکثر کارشناسان اقتصادی اذعان دارند که بازاری‌ها دیگر فریب جوسازی‌های دلال‌ها و سوداگران را نمی‌خورند، این موضوع در روزهای اخیر نیز به اثبات رسید؛ از عصر دیروز با تشدید تنش‌های نظامی و درگیری و حملات اسرائیل به لبنان در فضای مجازی عده‌ای در تلاش بودند که نرخ دلار را افزایش دهند و قیمت دلار را نسبت به چند روز قبل بالاتر بردند، اما هیچ معامله‌ای از سوی فعالین بازار ارز در زمان افزایش قیمت انجام نشده است و این نشان می‌دهد با وجود تنش‌ها فعالان بازار به ادامه ثبات و حتی کاهش قیمت‌ها در بازار امیدوارند چرا که این روزها چشم بازار و فعالان اقتصادی علاوه بر منطقه، به نیویورک هم هست.
فروش نفت و تثبیت قیمت دلار
حسین مقدسی، کارشناس مهندسی مالی و استاد دانشگاه، در گفت‌وگو با شهروند درخصوص وضعیت ثبات در بازار ارز می‌گوید: فروش نفت در دو سال گذشته و افزایش درآمدهای نفتی توانسته بخش قابل توجهی از خزانه را پر کند. در واقع دولت توانسته این مبالغ را به‌صورت دلار و ارز و طلا تحویل بگیرد.
او بر این باور است که وقتی دولت از نظر مالی دستش باز باشد، می‌تواند به بازار ارز تزریق کند و به همین دلیل نرخ افزایشی قیمت را سرکوب کند.
او معتقد است که تزریق یک میلیارد دلار ارز برای واردات خودرو صحه بر این ماجرا می‌گذارد که وضعیت در بازار بهتر شده و دولت ابتکار عمل نشان داده است.مقدسی توضیح می‌دهد که وقتی دست دولت خالی باشد و نتواند هزینه‌ها را تامین کند بر نرخ ارز فشار وارد می‌کند. او می‌گوید با وجود تحرکات زیاد صهیونیست‌ها و جنگ‌های زیادی که این رژیم غاصب در منطقه به راه انداخته باز هم دولت توانسته این شرایط را کنترل کند.
نرخ بهره و تأثیر آن بر بازار
مقدسی توضیح می‌دهد که نرخ بهره هم در این میان بسیار اهمیت دارد؛ هم‌اکنون نرخ اخذا 28درصد و نرخ بهره در حدود 23درصد است، صندوق‌ها هم درآمد ثابت می‌دهند و اینها سبب می‌شود که پول در بازار نباشد؛ همین موضوع سبب می‌شود رکود بر بازارها حاکم شده و میل به جهش وجود نداشته باشد.
او متذکر می شود که البته نباید ناگفته بماند که این وضعیت مسکن است و در کوتاه‌مدت می‌تواند بازار را با ثبات نگه دارد چرا که هنوز تورم بالای 30درصد است.
اما با وجود این او بر این موضوع تأکید می‌کند که اگر دولت نقدینگی را مهار و نرخ بهره را کاهش دهد و به وعده‌های اقتصادی عمل کند ما این ثبات را درآینده هم خواهیم داشت؛ اما اگر مشکلات ساختاری همچنان ادامه پیدا کند، قیمت ارز و دلار می‌تواند مانند فنر عمل کند و یکباره بالا رود. در این میان همه‌‌چیز به عملکرد دولت و برنامه‌هایی که در آینده برای اقتصاد پی ریزی کرده است بر می‌گردد.
امیدورای در بخش اقتصاد
حمید رضاپور، کارشناس بازار ارز، نیز به شهروند درخصوص شرایط ثبات در بازار ارز می‌گوید: امید‌های اقتصادی در بین مردم ریشه دوانده و سیاست‌های پیش‌روی وزارت اقتصاد و بانک مرکزی سبب شده که مردم نسبت به آینده امیدوار‌تر شوند.
او ادامه می‌دهد: در ابتدای سال ۱۴۰۲ نرخ ارز در بازار غیررسمی ۵۰ هزار و ۷۰۰ تومان بود و در طول حدود یک سال و نیم اخیر با تنها ۱۶.۸ درصد افزایش به ۵۹۲۵۰ تومان در هشتم شهریورماه ۱۴۰۳ رسیده است. او ادامه می‌دهد: نوسان ۱۶.۸ درصدی نرخ ارز در طول حدود یک سال و شش ماه در حالی است که نوسان انس طلای جهانی در این مدت ۲۷.۲ درصد بوده و آخرین آمارها نشان‌دهنده تورم سالانه ۳۴.۸ درصدی اقتصاد ایران است.اجرای سیاست تثبیت اقتصادی منجر شد که نرخ رشد نقدینگی از ۳۳.۱ درصد در فروردین ماه ۱۴۰۲ به ۲۵.۱ درصد در پایان اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ و نرخ رشد پایه پولی نیز از ۴۵ درصد در فروردین ماه ۱۴۰۲ به ۲۱.۱ درصد در پایان اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ برسد.
او ادامه می‌دهد: ایجاد ثبات در بازار ارز و پیش‌بینی‌پذیر کردن آن یکی از مهم‌ترین اهداف سیاست تثبیت اقتصادی بود. بررسی روند تغییرات نرخ ارز بازار غیررسمی در سال ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که این هدف مهم محقق شده است.
ثبات بازار ارز تا پایان سال ادامه می‌یابد
حسین طوسی، عضو کمیسیون پول و سرمایه اتاق بازرگانی ایران، می‌گوید: می‌توان حداقل تا پایان سال به تداوم و استمرار ثبات در بازار ارز همچنان امیدوار باشیم.او با تأکید بر لزوم افزایش اختیارات و استقلال عمل بانک مرکزی و تأثیر آن بر مدیریت بازار ارز می‌گوید: قطعا بانک مرکزی برای پیاده‌سازی و اجرای برنامه‌های خود ازجمله سیاست‌های تثبیت بازار، نیازمند توان کافی مدیریتی و عملیاتی است و این موضوع تنها با افزایش اختیارات و استقلال اصلی‌ترین نهاد پولی و ارزی کشور تحقق می‌یابد. او اضافه می‌کند: در نتیجه می‌توان امیدوار بود که تأثیر سیاست‌های بانک مرکزی طبق قانون جدید در جهت مدیریت بازار، بسیار بهتر و جامع‌تر از گذشته عمل خواهد کرد.طوسی بر این باور است که بیش از هشت ماه از سال‌جاری گذشته و ما برخلاف سال‌های گذشته شاهد ثبات قابل‌قبول قیمت دلار در بازار بودیم و این مسئله یکی از دستاوردهای مثبت و مهم سیاست‌های تثبیت بانک مرکزی است.عضو کمیسیون پول و سرمایه اتاق بازرگانی ایران بیان می‌کند: همین موضوع دلیل محکمی برای لزوم افزایش اختیارات و استقلال بانک مرکزی است و حالا با توجه به قانون جدید می‌توان حداقل تا پایان سال به تداوم و استمرار ثبات در بازار ارز همچنان امیدوار باشیم. رونق اقتصاد ایران نیازمند تقویت بخش مولد، تسهیل روند واردات و صادرات و تجارت جهانی و کاهش فشار حاصل از مشکلات ارزی و تورم است که خوشبختانه قانون جدید بانک مرکزی و افزایش اختیارات و استقلال آن می‌تواند نویدبخش اتفاقات مهم و آینده‌ای روشن‌تر در رسیدن به این اهداف باشد.
بازار ارز مثل قبل دستخوش هیجانات نمی‌شود
نادر بذرافشان، رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران، معتقد است که بازار ارز التهاب و نوسانات قیمتی را پشت سر گذاشته و دیگر مثل گذشته دستخوش هیجانات بلندمدت نخواهد شد.
او با اشاره به شوک‌های سیاسی و امنیتی یک سال اخیر در ایران و منطقه و تأثیر آن بر بازار ارز می‌گوید: با توجه به ثبات بازار ارز طی ماه‌های اخیر که قیمت‌ها در یک کانال مشخص و ثابت، کنترل و مدیریت شد، بعید است که دوباره شاهد التهاب دیگری در بازار ارز باشیم.
وی با بیان اینکه در سالیان گذشته با هر اتفاق سیاسی و امنیتی، نرخ دلار افزایش پیدا می‌کرد، اما از سال گذشته تاکنون شاهد نوسانات بلندمدت و افزایش پایدار قیمت ارز نبوده‌ایم، می‌گوید: تجربه نشان داده با هر تنش و شوک سیاسی در منطقه، قیمت ارز هم با نوسان همراه می‌شد اما در این دوره دیگر اینگونه نیست. به‌عنوان مثال، در اردیبهشت‌ماه امسال پس از تنش‌های مختلف داخلی و منطقه‌ای، قیمت سکه به 45میلیون تومان و دلار به 65هزار تومان رسید که البته این افزایش قیمت، تنها 72ساعت ادامه داشت و دوباره فروکش کرد.
بذرافشان ادامه می‌دهد: اگر بانک مرکزی بتواند همچنان با اجرای سیاست تثبیت ارزی در کنترل نقدینگی و انتظارات تورمی خوب عمل کند، بعید به‌نظر می‌رسد دوباره شاهد التهاب بلندمدت در بازار ارز باشیم. البته این احتمال هم وجود دارد که تنش‌های منطقه‌ای جدید، باعث هیجان و نوسان در بازار ارز و طلا شود که امیدوارم تا پایان سال‌جاری شاهد این موضوع نباشیم.