[ ملیحه محمودخواه] روند خروج پول از بازار سهام سرعت گرفته است. آخرین گزارش‌ها نشان می‌دهد که در هفته گذشته میانگین خروج پول حقیقی از بازار سهام بیشتر از هفته پیش از آن بود و ۹ درصد افزایش یافت، به‌طوری که در مجموع کل هفته گذشته ۲ هزار و یک میلیارد تومان پول حقیقی از بورس خارج شد و به طور میانگین روزانه خروج پول حقیقی ۵۰۰ میلیارد تومان بود.
کاهش ارزش معاملات، خروج گسترده سرمایه‌ها و افت شاخص‌های اصلی بورس همگی نشان‌دهنده شرایط بحرانی در این بازار هستند. در این میان، سیاست کاهش دامنه نوسان هم نه‌تنها نتوانسته مانع خروج سرمایه‌ها شود، بلکه به کاهش چشمگیر ارزش معاملات منجر شده است.
مرتضی افقه، اقتصاددان و عضو هیأت علمی دانشگاه چمران اهواز، بر این باور است که بازار سرمایه روزهای بحرانی را پشت سر می‌گذارد و به همین دلیل ، سازمان بورس دامنه نوسان بورس برای هفته آتی را مثبت و منفی یک، تمدید کرد.
افقه توضیح می‌دهد: «هم‌اکنون در دوره گذار قرار داریم ، کابینه دولت چهاردهم هنوز مورد تأیید مجلس قرار نگرفته و سیاست‌ها هم مشخص نیست، بنابراین بورس در یک وضعیت عملا برزخی زمان را سپری می‌کند تا تکلیف مشخص شود.»
مرتضی افقه تأکید می‌کند: «در دولت قبل شرایط سخت بود؛ شرایط سخت یعنی تشدید تحریم‌ها و تضعیف شدید منابع مالی که دولت را تحت فشار قرار می‌داد. اکنون در شرایطی قرار گرفته‌ایم که بازار سرمایه دچار بحران است و امید اصلی در شرایط فعلی این است که آقای پزشکیان با نوع دیدگاهی که دارند بتوانند با آغاز دور جدید مذاکرات، تحریم‌ها را تا حدودی رفع کنند. شاید اثر روانی مذاکره‌ها بتواند تأثیر مثبتی بر بازارهای داخل کشور داشته باشد، اما همزمان تحولات آمریکا را هم باید مدنظر داشت، چرا که بازار سرمایه از تحولات سیاسی و اقتصادی جهان جدا نیست.»
وی معتقد است که اعتماد سرمایه‌گذاران مهمترین مولفه در بازار سرمایه است اما متأسفانه این اعتماد به بازار برنگشته است.
این استاد دانشگاه با اشاره به صحبت‌هایی در مورد واریز مبالغی از صندوق ملی توسعه به بورس اضافه می‌کند: «این موضوع نوعی حمایت است که باید استمرار داشته باشد، در بحث حمایت، رفع همه مشکلات در کنار حمایت مالی نیز اهمیت دارد.»
این اقتصاددان در ادامه می‌گوید: «با تشکیل یک تیم اجرایی قدرتمند می‌توان امیدوار بود که بازار سرمایه شاهد تحولاتی باشد. همه اینها به همکاری مجلس و نهادهای ذیربط نیز وابسته است.»
بازار سرمایه نیاز به امید دارد
حمید میرمعینی، کارشناس بازار سرمایه، معتقد است که مشکلات متعددی در بازار سرمایه وجود دارد که از مشکلات سیاسی و اجتماعی کشور نشأت می‌گیرد.
به اعتقاد او، بازار سرمایه، تافته جدابافته از بقیه بازار و شرایط اقتصادی کشور نیست و در واقع یکی از اجزای اقتصاد به شمار می‌رود که به تبع تغییر شرایط سیاسی و اقتصادی، بازار سرمایه نیز دستخوش تغییرات می‌شود؛ این تغییرات می‌تواند در جهت مثبت یا منفی باشد و نمی‌توان بازار سرمایه را جدای از شرایط اقتصادی کشور تحلیل کرد.»
میرمعینی می‌گوید: «هم‌اکنون حال و روز بازار سرمایه خوب نیست. هر اتفاقی که در اقتصاد ما می‌افتد، قطعا آثار و مزایای آن به نفع بازار سرمایه هم خواهد بود و این بازار منتفع خواهد شد.»
این کارشناس بورس تأکید می‌کند: «آنچه مشخص است، این است که ما درگیر شرایط خاصی هستیم و بحران‌هایی را تجربه می‌کنیم که پیش از این نداشته‌ایم و در بخش‌های مختلف مشکلاتی داریم. در حال حاضر، درگیر ناترازی مالی، ناترازی بودجه‌ای، ناترازی انرژی و ناترازی زیست‌محیطی هستیم که باید مورد بررسی قرار گیرند و سیاستگذاری و برنامه‌ریزی برای رفع آنها انجام و اجرا شود تا بتوانیم از بحران، خارج شویم. تا زمانی هم که برنامه‌ای به‌صورت جامع وجود نداشته باشد که با پشتوانه همه ارکان نظام اجرایی شود ما از این وضعیت خارج نخواهیم شد.»
او بر این باور است که بازارهای مالی تابع شرایط حاکم بر اقتصاد و سیاست‌های جهانی و اقتصاد داخلی است.
این کارشناس حوزه بورس به این موضوع اشاره می‌کند که هم‌اکنون روزبه‌روز افت شاخص را تجربه می‌کنیم و افت حجم معاملات به اکثر نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه ضربه وارد می‌کند. اگر بازار سرمایه همین روند را طی کند، نهادهای مالی مانند کارگزاری‌ها، شرکت‌های سبدگردان، شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری یا حتی شرکت‌های تامین سرمایه با خطر ورشکستی روبه‌رو هستند. بنابراین لازم است به سرعت برنامه‌ریزی برای این بازار صورت گیرد.»
میرمعینی معتقد است که تزریق امید، بسیار اهمیت دارد. بروز نشانه‌هایی از تغییرات مثبت می‌تواند امیدبخش باشد و می‌تواند دغدغه‌ها را نه به سرعت اما به‌تدریج از بین ببرد و سبب تزریق جریان نقدینگی به سمت بازار سرمایه شود. بنابراین باید گفت امید مهمترین عاملی است که برای بازار سرمایه لازم است و این امید در واقع همان برنامه‌های مؤثر و قابل اجرا در حوزه اقتصاد است. این برنامه‌ها باید شامل تغییر و تحول در سیاستگذاری اقتصادی دولت باشد.
میر معینی با اشاره به اینکه برخی کارکردهای اشتباه باعث شد بازار سرمایه به این سمت تغییر مسیر دهد، می‌گوید: «قیمت‌گذاری‌های دستوری در صنایع مختلف، تغییرات در سیاست‌های ارزی و قیمت‌گذاری نرخ ارز، حرکت به سمت تک‌نرخی کردن ارز و تغییرات در ارائه مشوق‌ها به تولید‌کنندگان ازجمله مواردی است که ما را به اینجا رسانده است.»
او با اشاره به اینکه تعیین نرخ سود بانکی، بسیار اهمیت داشته و مهم است، ادامه می‌دهد: « دو ماه دیگر وارد تنظیم بودجه برای سال 1404خواهیم شد. این نشان‌دهنده رویکرد آینده تحول در اقتصاد خواهد بود. تنظیم بودجه در دولت جدید اهمیت پیدا خواهد کرد. جلوگیری از ریخت و پاش‌ها و بی‌انضباطی مالی در تعیین ردیف بودجه بسیار اهمیت دارد چرا که
این ماجرا سبب بروز تورم در کشور شده است. بنابراین واقعی کردن بخش درآمدی بودجه اهمیت دارد.»
میر معینی به این موضوع اشاره می‌کند که بازار سرمایه همیشه چشم به انتظارات و عواید آتی دارد و اصول بازار سرمایه ارزشگذاری و نفع بردن از شرایط آتی است که به این بازار ارزش می‌دهد. هرچقدر این انتظارات از منافعی که در آینده ایجاد می‌شود بالاتر رفته و بهبود پیدا کند بازار سرمایه بهبود خواهد یافت.
او براین نکته تأکید می‌کند: «برنامه‌های آینده اقتصادی که دولت خواهد داد و همینطور نحوه اجرای این برنامه‌ها بسیار اهمیت دارد. هم‌اکنون نمی‌توان آینده بازار را به درستی پیش‌بینی کرد اما اگر برنامه مناسبی در این بخش اقتصاد کشور داشته باشیم، حتما بازار سرمایه برای جذب بهره بهترین بازار خواهد بود و برای کسب بازدهی و جهت‌گیری‌های اقتصادی هم می‌توان به بازار سرمایه چشم داشت.»
امید به بهبود شرایط داریم
حمید رضاپور، کارشناس سهام نیز با بیان اینکه بازار سرمایه ایران در سال‌های اخیر نوسانات شدیدی را تجربه کرده است به «شهروند» می‌گوید: «عوامل متعددی ازجمله تحریم‌ها، نوسانات نرخ ارز، تورم و سیاست‌های اقتصادی دولت بر روند بازار تأثیرگذار بوده‌اند.»
او ادامه می‌دهد: «عوامل مؤثری بر بازار سرمایه تأثیرگذارند که مهمترین آنهاعبارتند از تصمیمات دولت در حوزه بودجه، پولی و مالیاتی. این عوامل به‌طور مستقیم بر عملکرد شرکت‌ها و جذابیت سرمایه‌گذاری در بورس تأثیر می‌گذارد.»او با اشاره به اینکه نوسانات نرخ ارز بر قیمت تمام‌شده کالاها و خدمات، سودآوری شرکت‌ها و قدرت خرید مردم تأثیرگذار است، ادامه می‌دهد: «افزایش تورم باعث کاهش ارزش پول ملی و کاهش قدرت خرید مردم می‌شود و در نتیجه بر تقاضا برای کالاها و خدمات و سودآوری شرکت‌ها تأثیر می‌گذارد.از سوی دیگر، تحریم‌های اقتصادی بر دسترسی شرکت‌ها به منابع مالی خارجی، فناوری و بازارهای جهانی تأثیرگذار است و بر عملکرد آنها تأثیر می‌گذارد و در کنار آن تحولات اقتصادی و سیاسی در سطح جهانی نیز بر بازار سرمایه ایران تأثیرگذار است.»
او ادامه می‌دهد: «در ماه‌های اخیر، بازار سرمایه ایران با چالش‌های متعددی روبه‌رو بوده است. کاهش ارزش معاملات، خروج سرمایه‌های حقیقی و نوسانات شدید شاخص‌ها ازجمله این چالش‌ها بوده‌اند.»
رضانژاد با اشاره به اینکه افزایش نرخ بهره بانک مرکزی باعث کاهش جذابیت سرمایه‌گذاری در بورس شده است ادامه می‌دهد: «عدم‌اطمینان سرمایه‌گذاران نسبت به آینده اقتصاد و سیاست‌های دولت باعث شده است که آنها به‌دنبال سرمایه‌گذاری‌های امن‌تر باشند. کاهش سودآوری شرکت‌ها به‌دلیل مشکلات اقتصادی و افزایش هزینه‌های تولید، بر جذابیت سهام آنها تأثیر گذاشته است.»
این کارشناس سهام با تأکید بر اینکه پیش‌بینی آینده بازار سرمایه با توجه به عوامل متعدد و پیچیده‌ای که بر آن تأثیر می‌گذارند، بسیار دشوار است، ادامه می‌دهد: «با این حال، می‌توان برخی از سناریوهای محتمل را بررسی کرد. یکی از آنها سناریوی بهبود است. در صورت بهبود شرایط اقتصادی، کاهش نرخ تورم، کاهش نرخ بهره و رفع برخی از تحریم‌ها، می‌توان انتظار داشت که بازار سرمایه ایران بهبود یابد و جذابیت بیشتری برای سرمایه‌گذاران پیدا کند.»
او به سناریوی رکود نیز اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: « درصورت ادامه مشکلات اقتصادی، افزایش نرخ تورم و عدم‌اطمینان سرمایه‌گذاران، می‌توان انتظار داشت که بازار سرمایه ایران در رکود باقی بماند.»
سناریوی نوسانی نیز مورد دیگری بود که رضانژاد بر آن تأکید کرده و ادامه می‌دهد: «درصورت عدم‌قطعیت در مورد آینده اقتصاد و سیاست‌های دولت، می‌توان انتظار داشت که بازار سرمایه ایران نوسانات شدیدی را تجربه کند.»
او به سهامداران قبل از هرگونه سرمایه‌گذاری توصیه می‌کند: «به‌صورت دقیق در مورد شرکت‌ها، صنایع و کل بازار تحقیق و تحلیل کنید. برای کاهش ریسک، سبد سرمایه‌گذاری خود را متنوع کنید و در صنایع مختلف سرمایه‌گذاری کنید تا بتوانید با تعیین حد ضرر و حد سود، ریسک سرمایه‌گذاری خود را مدیریت کنید.»