[شهروند] در شرایطی که با اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری، موج تازه‌ای از امیدواری میان فعالان بازار سرمایه برای خروج بورس از رکود فرسایشی شکل گرفته بود و حتی در اولین روزهای پس از انتخابات، شاخص کل بورس سبزپوش شده بود، با این حال دوباره با بازگشت برخی ریسک‌های سیستماتیک و ابهامات موجود بر سر آینده صندلی مدیریت سازمان بورس،وضعیت بازار دچار تلاطم و نوسان شدید شده است.
نکته نگران کننده درباره اوضاع فعلی بورس، استمرار بی‌اعتمادی سهامداران نسبت به تحولات آتی اقتصادی است؛ ناگفته پیداست که بعد از وقایع تلخ سال 99 و ریزش یک شبه شاخص کل بورس که منجر به مالباخته شدن جمعیت عظیمی از سهامداران شد، به تدریج دیوار ترس و بی‌اعتمادی میان سهامداران و مسئولان بازار سرمایه بالاتر رفت و اوضاع در نهایت به شکلی پیش رفت که همچنان بعد از 4 سال، بازار سرمایه به ندرت روزهای خوش به خود دیده است.
مسئله قابل تامل بعدی، اخذ تصمیماتی است که سهامداران و ذینفعان بازار از آن اطلاعی ندارند؛ در ماجرای تعیین نرخ خوراک پالایشگاه‌ها در اردیبهشت‌ماه سال گذشته، این احساس به سرمایه‌گذاران بورسی دست داد که نمی‌توانند به طور عادلانه و به‌هنگام از اطلاعات مورد نیازشان باخبر شوند.
همچنین عقب‌ماندگی شدید بورس در سوددهی به سهامداران نسبت به سایر بازارهای موازی نظیر مسکن و طلا، عملا به سرخوردگی فعالان بازار منجر شده و آنها توقع دارند اقدامات سیاستگذاران به نحوی باشد که حداقل بتوانند مطابق نرخ تورم، کسب سود کنند. در کنار این موضوع، افزایش ریسک‌های سیاسی و ابهامات پیش روی بازار سهام هم یک معضل بزرگ است. در سالجاری و پس حادثه تلخ سقوط بالگرد شهید رئیسی و همراهان، اقداماتی نظیر تعطیلی بازار و کاهش دامنه نوسان انجام شد که حالا به نظر می‌رسد مجددا از این جنس تصمیمات برای بازگرداندن بورس به شرایط عادی بعد از حادثه ترور شهید اسماعیل هنیه در حال اتخاذ است.
براین اساس، در روزهای گذشته در پی شهادت رئیس دفتر سیاسی مقاومت اسلامی حماس در تهران و نگرانی فعالان بازار سرمایه پس از این حادثه؛ محمدرضا عارف معاون اول رئیس جمهور، دستور تزریق منابع صندوق توسعه ملی و شبکه بانکی به بازار سهام را برای برطرف شدن نگرانی سهامداران صادر کرد. لازم به تذکر است، در 3 سال اخیر بیش از 14.3 همت به حساب صندوق تثبیت بازار سرمایه واریز شده و با این مبلغ واریزی جدید 600 میلیارد تومانی، مجموع این عدد به حدود 15 همت خواهد رسید.با این وجود اما بازار نسبت به این سیاست واکنش مثبت و قابل توجهی نشان نداد و با شروع هفته جاری، شاخص کل بورس ریزش سنگینی را به ثبت رساند که باعث شد ارزش دلاری بازار به کمترین میزان خود برسد؛ مسئله‌ای که نشان می‌دهد بازار سرمایه بیش از آنکه به تصمیمات مقطعی نیاز داشته باشد، چشم‌انتظار اصلاح اساسی دستورالعمل‌ها و سیاست‌های ناظر به فعالیت شرکت‌های بورسی است ؛ ضمن اینکه باید توجه کرد اگر میانگین معاملات روزانه بورس تنها 3 همت هم فرض شود، تزریق مبالغی در حد 600 میلیارد تومان به هیچ عنوان نمیتواند شوک مثبتی به بورس در جهت تغییر شرایط وارد کند.
کارشناسان معتقدند که بازار سرمایه در رکود و بلاتکلیفی قرار گرفته است و پس از پایان انتخابات ریاست‌جمهوری، جز یک مقطع کوتاه، تحرک مثبتی در روند معاملات مشاهده نشده است. بروز ریسک‌های متوالی سیستماتیک و غیرسیستماتیک، ناترازی برق و کاهش فعالیت برخی صنایع و عدم تغییر نرخ بهره بدون ریسک از مقصران اصلی وضعیت آشفته فعلی بورس هستند. در عین حال، افزایش نرخ دلار نیما و لغو مصوبه نرخ خوراک هم نتوانسته کلاف سردرگم بورس را باز کند.
تغییر دامنه نوسان معاملات بورس به مثبت و منفی یک درصد
مجید عشقی ، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار شنبه شب هفته جاری در ادامه دومینوی تصمیمات کوتاه‌مدت، به جلسه هیات مدیره سازمان بورس برای کاهش نوسانات حاکم بر بازار سرمایه اشاره کرد و گفت: بازار سرمایه در حال گذر از روزهای سخت است، سهامداران از ابتدای سال با ریسک‌های متعدد سیاسی و امنیتی مواجه بودند که این امر بعضا باعث ایجاد فضای هیجانی در معاملات بازار شد.وی افزود: با توجه به رسالتی که سازمان بورس و اوراق بهادار برای حفظ حقوق سهامداران بر عهده دارد، سازمان به این موضوع ورود کرد و به پیشنهاد شرکت بورس تهران و فرابورس برای کاهش هیجانات حاکم بر بازار به ایجاد محدودیت در دامنه نوسان اقدام کرد.رئیس سازمان بورس خاطر نشان کرد: اتخاذ تصمیمات اصلاحی مهم از سوی دولت در ۲ ماه گذشته و نیز اعلام رویکردهای جدید دولت چهاردهم می‌توانست با تاثیر مثبت بر روند بازار همراه شود اما وجود فضای امنیتی روند بازار را تغییر داد و به هیجان در روند معاملات بازار منجر شد.رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به تحولات و تغییرات رخ داده در شاخص کل بورس طی روزهای گذشته، از تغییر دامنه نوسان معاملات بورس و فرابورس خبر داد و گفت: از روز یک شنبه ۱۴ مرداد دامنه نوسان معاملات بورس به مثبت و منفی یک درصد تغییر می‌کند.
بر این اساس،در اولین روز از اجرای این اقدام سازمان بورس، شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران با کاهش ۰.۰۵ درصد ۱۰۸۵ واحد افت کرد و در عدد دو میلیون و ۵۶۰۸ واحد ایستاد. البته افت روز گذشته(یکشنبه) به اندازه ریزش روزهای قبل‌تر نبود.روز یکشنبه شاخص هم‌وزن نیز ۸۳۳ واحد کاهش پیدا کرد و به ۶۳۷ هزار و ۳۲ واحد رسید.بنابراین، واضح است که تغییر دامنه نوسان تنها یک مُسکن موقتی است و نمیتواند مشکلات اساسی بورس را حل کند چرا که کارشناسان اعتقاد دارند چنین اقدامی، تنها روند ریزش شاخص کل را فرسایشی می‌کند و آزادی عمل خریداران و فروشندگان را برای معامله از بین می برد.
کارشناسان تاکید می کنند اگر تصمیم‌گیری هدفمندی در بازار وجود نداشته باشد با تغییر دامنه نوسان و حمایت و تزریق‌های مالی از سوی دولت هم اتفاقی رخ نخواهد داد.
شرط ورود «پول هوشمند» به بازار سهام
باید متذکر شد که دولت چهاردهم وظیفه دارد با حساسیت بیشتری تحولات بورس را پیگیری کند و لازم است با تعیین وزرای اقتصادی کابینه، دورنمای مشخصی از آینده بازار در اختیار تحلیلگران و فعالان بازار سرمایه قرار گیرد. هم‌اکنون این نگرانی در بین بخشی از کارشناسان وجود دارد که ممکن است به وضعیت بازار سرمایه در دولت چهاردهم اعتنای قابل ملاحظه‌ای نشود؛ پس ضرورت دارد به سرعت این نگرانی مهم برطرف شود.
همچنین لازم است درباره برخی متغیرهای اثرگذار بر روند بورس هم تصمیم‌گیری صحیحی صورت بگیرد؛ برای مثال تا زمانی که نرخ بهره بالا و بدون زحمت به صاحبان نقدینگی پرداخت شود، نمی‌توان انتظار ورود «پول هوشمند» را به تابلوی معاملات و یک بازار پرریسک را داشت.در مجموع می‌توان امید داشت در روزهای آینده، با عبور از برخی ریسک‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک و روشن شدن سیاست‌های دولت چهاردهم در رابطه با بورس، سهامداران هم از بلاتکلیفی خارج شوند و بتوانند در یک فضای منطقی و به دور از هیجان دست به معامله بزنند، در واقع تغییر زمین بازی بورس به نفع سهامداران و از بین رفتن زمینه‌های کسب سود برای برخی ذینفعان خاص، یک خواسته برحق است.
درخواست سهامداران از رئیس‌جمهور
تداوم وضعیت نامطلوب بازار سرمایه و زیان‌دهی سهامداران باعث شده تا در آستانه برگزاری شانزدهمین نمایشگاه بورس،بانک و بیمه تهران که به رویداد صنعت مالی شهرت یافته، فرصتی برای فعالان بازار سرمایه به منظور رساندن صدای خود به مسئولان و ناظران بازار مالی کشور فراهم شود.بر این اساس،برخی از سهامداران خرد در شرایطی که سازمان بورس و ارکان و به تبعیت از آنها تعدادی از کارگزاری های بورسی در این رویداد مهم همزمان با آغاز فعالیت دولت چهاردهم غایب هستند از مسعود پزشکیان دعوت کرده‌اند تا با حضور در افتتاحیه این نمایشگاه، پیام واضح دولت خود را برای تزریق امید به بازارسرمایه اعلام کند.
دولت تصدی‌گری در اقتصاد را رها کند
فردین آقابزرگی، کارشناس ارشد بازار سرمایه، درباره ریشه‌های ریزش سنگین بورس در روزهای اخیر به «شهروند» گفت:چالش اصلی اقتصاد ایران بزرگ بودن دستگاه دولت و هزینه‌های سنگین آن است. در برنامه پنجم توسعه تاکید شده بود تا پایان 1400 ناترازی مالی دولت به صفر برسد اما همین امسال که به برنامه هفتم توسعه رسیدیم نه تنها چنین امری محقق نشده بلکه پیش‌بینی می‌شود هزینه‌های عمومی دولت در سالجاری به 2700 همت برسد.
وی برهمین اساس افزود:بالغ بر 70 تا 80 درصد بازار سرمایه هم در دست دولت است. در چنین شرایطی که دولت به طور یک‌سویه قانونگذاری می‌کند، بی‌اعتمادی میان سهامداران خرد افزایش پیدا می‌کند و در نهایت پتانسیل تجهیز مالی صنعت و بخش تولید هم دچار اخلال می شود.
آقابزرگی گفت:دولت باید تصدی‌گری را در اقتصاد رها کند،وظیفه دولت تنها نظارت بر امور و ارائه کالاهای عمومی مانند آموزش و بهداشت است.متاسفانه همه دولت‌ها در ایران دست به دخالت گسترده در اقتصاد زده اند؛قیمت گذاری دستوری یکی از مصداق‌های چنین دخالت‌های گسترده و آسیب‌زایی است.
این کارشناس ارشد بازار سرمایه خاطرنشان کرد: شهید رئیسی در زمان حیات خود بارها تاکید کرد که دولت باید از دخالت در اقتصاد پرهیز کند و این بخش خصوصی است که باید به دولت بگوید چه کاری انجام دهد بنابراین باید دولت دست از تصدی‌گری در اقتصاد بردارد و اجازه بدهد بخش خصوصی در یک فضای عادلانه و شفاف فعالیت کند.
وی با بیان اینکه دستوری بودن اقتصاد نتیجه‌ای نخواهد داشت،گفت:اختلاف بین ارز آزاد و نیما یکی از مواردی است که به صادرکنندگان و شرکت‌های بورسی صدمه زده است.ما با دستور نمی توانیم برای عرضه و تقاضای ارز تعیین تکلیف کنیم و حالا هم مشاهده می‌کنیم که ارز 28500 تومانی آقای فرزین در یک مدت زمان کوتاه به بالای 40 هزارتومان در سامانه نیما رسیده است.
آقابزرگی در پایان با تاکید بر اینکه نباید روند بورس را به تحولات سیاسی و نتایج انتخابات آمریکا گره بزنیم، تصریح کرد:شاخص کل از سال 96 با تمامی وقایع سیاسی و بین‌المللی غیرقابل کنترلی که در خارج بازار رخ داده، از 70هزارواحد به بیش از 2 میلیون واحد رسیده است. این موضوع نشان می‌دهد که تحولات سیاسی خارج از بازار، موقتی و گذرا هستند و نمی‌توانند مسیر اصلی بازار را تغییر دهند پس سهامداران نباید دست به اقدامات هیجانی بزنند.