[شهروند] دفاع مقدس، وجوه گوناگونی داشت که یکی از این وجوه، حضور نخبگان در صحنه‌های نبرد و دفاع از کشور بود. نخبگانی که با وجود تحصیل در مدارج علمی بالا حتی لحظه‌ای برای شرکت در جبهه حق علیه باطل تردید نکردند. در واقع این نگاه والا نسبت به تحصیلات عالیه، تأثیرات بی‌مانندش را در کالبد نقشه‌های راهبردی و عملیات‌های درخشان طول جنگ نشان داد. ایثارگرانی که تحصیلات در مدارج بالاتر را مانعی برای حضور در جبهه نمی‌دانستند و تا آخرین لحظه برای دفاع از کشور با جان، مال و علم خود کوشیدند. در گزارش امروز «شهروند» نگاهی داریم بر هشت نخبه شهید جنگ تحمیلی. این روایات مستند است به خبرگزاری‌های «تسنیم»، «مهر» و «فارس».
دکتری رشته الکترونیک و فیزیک پلاسما
شهید دکتر مصطفی چمران
دكتر مصطفی چمران در سال 1311 در تهران متولد شد. او تحصیلات خود را در مدرسه‌ای نزدیك پامنار، آغاز كرد و در دارالفنون و البرز، دوران متوسطه را گذراند. بعد با کسب رتبه 15 در دانشكده فنی دانشگاه تهران ادامه تحصیل داد و در سال 1336 در رشته الكترومكانیك فارغ‌التحصیل شد. چمران یك سال به تدریس در دانشكده فنی پرداخت. او در همه دوران تحصیل، شاگرد اول بود. در سال 1337 با استفاده از بورس تحصیلی شاگردان ممتاز به آمریكا اعزام شد و پس از تحقیقات علمی در جمع معروف‌ترین دانشمندان جهان در كالیفرنیا و معتبرترین دانشگاه آمریكا (بركلی) با درجه علمی ممتاز، موفق به اخذ مدرك دكترای الكترونیك و فیزیك پلاسما گردید. همزمان با فتح ارتفاعات اللّه‌اکبر، چمران طرح تسخیر دِهْلاویه را به کمک رزمندگان ستاد جنگ‌های نامنظم به مرحله اجرا درآورد و در ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ بر اثر اصابت ترکش دشمن به شهادت رسید.
رتبه نخست کنکور سراسری
شهید احمدرضا احدی
شهید احمد رضا احدی در بیست و پنجم آبان ماه سال 1345 در اهواز به دنیا آمد. در شش سالگی وارد دبستان شد و مراحل تحصیل ابتدایی را با موفقیت کامل و احراز رتبه‌های اول طی کرد. دوره راهنمایی را هم با معدل‌های 19 و 20 گذراند. در این هنگام با شروع جنگ تحمیلی همراه خانواده به زادگاه پدر و مادر خویش (ملایر) بازگشت و تحصیلات متوسطه را در رشته علوم تجربی در دبیرستان دکتر شریعتی پی گرفت و سرانجام در سال 63 موفق به کسب دیپلم شد. سال 64 در کنکور سراسری دانشگاه‌ها، رتبه نخست را در کل کشور و در همه رشته‌های انتخابی به دست آورد و در رشته پزشکی دانشگاه شهید بهشتی تهران به ادامه تحصیل پرداخت. شهید احدی پس از شرکت فعال در عملیات کربلای ۵، در شب دوازدهم اسفندماه سال ۱۳۶۵ همراه چند نفر از همرزمانش به شهادت رسید و پس از ۱۵ روز که پیکر خونینش میهمان آفتاب بود، در گلزار شهدای عاشورای ملایر به خاک سپرده شد.
رتبه اول شیمی دانشگاه صنعتی شریف
شهید محسن وزوایی
شهید محسن وزوایی، در پنجم مرداد ماه سال ۱۳۳۹ در محله نظام‌آباد تهران به دنیا آمد. پس از گرفتن دیپلم، با کسب رتبه اول در کنکور در رشته شیمی دانشگاه صنعتی شریف، مشغول به تحصیل شد. محسن وزوایی از نخستین دانشجویان پیرو خط امام بود که در جریان راهپیمایی بر ضد سیاست‌های مداخله‌گرایانه آمریکا در ایران، در سالروز کشتار دانش‌آموزان به دست رژیم پهلوی و سالگرد تبعید امام خمینی رحمه الله عهده‌دار حرکتی شد که رهبر انقلاب، از آن با تعبیر بدیع «انقلابی بزرگ‌تر از انقلاب اول» یاد کردند. به این ترتیب، شهید وزوایی از جمله «علمداران گمنام انقلاب دوم» شد. او پس از ۱۳ آبان ۱۳۵۸، به علت معلومات فراوان عقیدتی و سیاسی، بهره هوشی وافر و نیز تسلط بر زبان و ادبیات انگلیسی، مسئولیت سخنگویی دانشجویان مسلمان پیرو خط امام را در کنفرانس‌های پیاپی و مصاحبه با گزارشگران رسانه‌های خارجی برعهده گرفت. هر از چند گاهی سیمای پرصلابت و مصمم او، در تمامی رسانه‌های ارتباط جمعی غرب، به عنوان سخنگوی جوانان طرفدار امام خمینی (ره) منعکس می‌شد. شهید وزوایی، دهم اردیبهشت 1361 در عملیات بیت‌المقدس (آزادسازی خرمشهر) به شهادت رسید.
رتبه 4 پزشکی دانشگاه شیراز
شهید مهدی زین‌الدین
شهید مهدی زین‌الدین در سال ۱۳۳۸ در تهران متولد شد. پدر او کتابفروشی داشت و بیشتر اوقات فراغت خود را در دوران نوجوانی به فروش کتاب و کار در کتابفروشی می‌گذراند. در این دوره شهید زین‌الدین به همراه خانواده‌اش در شهر خرم‌آباد ساکن بودند که به دلیل فعالیت سیاسی پدرش، به شهر سقز تبعید شدند. در این شهر نیز فعالیت‌های سیاسی او باعث شد که از دبیرستان اخراج شود. پس از اخراج از دبیرستان، با تغییر رشته از ریاضی به علوم تجربی، مدرک دیپلم تجربی را دریافت کرد. شهید زین الدین در سال ۱۳۵۶ در کنکور سراسری دانشگاه‌ها شرکت کرد و موفق شد رتبه چهارم را در میان پذیرفته‌شدگان در دانشگاه شیراز، به دست آورد، اما همزمان با قبولی او در دانشگاه، پدرش بار دیگر از خرم‌آباد به سقز تبعید شد. این امر باعث شد که زین‌الدین از ادامه تحصیل انصراف دهد. پس از مدتی پدرش این بار از سقز به اقلید تبعید شد و در این فرصت خانواده‌اش نیز از خرم‌آباد به قم مهاجرت کردند و او نیز کنار خانواده ماند. مهدی زین‌الدین در حالی که تنها ۲۵ سال داشت، ۲۷ آبان ۱۳۶۳ خورشیدی به همراه برادرش مجید (که مسئول اطلاعات و عملیات تیپ ۲ لشکر علی بن ابیطالب (ع) بود) جهت شناسایی منطقه عملیاتی از باختران به سمت سردشت رفت و هنگام شناسایی، به درجه رفیع شهادت
نائل شد.
رتبه 104 حقوق قضایی دانشگاه تهران
شهیدحسن باقری
شهید «غلامحسین افشردی» معروف به «حسن باقری»، ۲۵ اسفند سال ۱۳۳۴ در تهران چشم به جهان گشود. او سال ۱۳۵۴ پس از اخذ دیپلم ریاضی، در رشته دامپروری دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه تحصیلات عالی خود را آغاز کرد اما در دانشگاه به‌عنوان یکی از عناصر مذهبی فعال، خشم مسئولان و گارد دانشگاه را برانگیخت. در نهایت هم به دلیل این فعالیت‌ها پس از یک سال و نیم تحصیل، از دانشگاه اخراج شد. شهید حسن باقری، اسفند سال ۱۳۵۶ به خدمت سربازی اعزام و پس از طی دوره آموزشی در پادگان جلدیان نقده، به ایلام منتقل شد اما به فرمان امام خمینی (ره) مبنی بر ترک خدمت سربازان، از سربازی فرار کرد و هنگام بازگشت بنیان‌گذار کبیر انقلاب اسلامی به میهن اسلامی، در کمیته استقبال از ایشان به فعالیتی چشمگیری پرداخت. او که بعدها مغز متفکر جنگ شد، در سال 58، در کنکور سراسری پس از انقلاب رتبه 104 را کسب کرد و در رشته حقوق قضایی دانشگاه تهران پذیرفته شد و تحصیل کرد. حسن باقری نهم بهمن ماه ۱۳۶۱ برای شناسایی و آماده‌سازی عملیات والفجر مقدماتی در خطوط مقدم چنانه (منطقه فکه) در سنگر دیده‌بانی قرار داشت. او در سنگر مورد هدف گلوله خمپاره دشمن قرار گرفت و به شهادت رسید.
از مهندسی شیمی تا پزشکی دانشگاه اهواز
شهید مجید بقایی
مجید بقایی در بهمن‌ماه سال ۱۳۳۷ در شهر بهبهان به دنیا آمد. او از همان کودکی چنان برای ذکر مصائب اهل بیت (ع) اهمیت قائل بود که می‌گفت: «همین مراسم روضه‌خوانی ما را نگه داشته است.» هوش سرشار و استعدادش هم باعث شد تا تحصیلات کلاس پنجم و ششم (نظام قدیم) را در عرض یک سال در یکی از مدارس بهبهان بگذراند و سپس رشته ریاضی را برای ادامه تحصیل در دبیرستان انتخاب کند. پس از سپری کردن تحصیلات دبیرستان و گذراندن کنکور، در رشته مهندسی شیمی دانشگاه اهواز پذیرفته شد اما این رشته نظرش را تأمین نکرد و گفت: «من باید کاری را به عهده بگیرم که واقعاً بتوانم به مردم خدمت بکنم.» به همین دلیل سال آخر دبیرستان را مجددا گذراند و دیپلم رشته طبیعی گرفت و این بار پس از شرکت در کنکور، در رشته پزشکی دانشگاه اهواز قبول شد. سرانجام مجید بقایی در تاریخ 19 بهمن 1361 در فکه به شهادت رسید.
مهندسی صنایع دانشگاه علم و صنعت
شهید محمود شهبازی دستجردی
شهید محمود شهبازی دستجردی در سال ۱۳۳۷ در شهر اصفهان به دنیا آمد. پدرش کشاورز بود و محمود از بدو کودکی، طعم فقر و محرومیت را چشید اما تحصیلات را ادامه داد و وارد دبیرستان احمدیه حکیم سنایی اصفهان شد. در سال ۱۳۵۶ هم در کنکور شرکت کرد و در رشته مهندسی صنایع دانشگاه علم و صنعت پذیرفته شد. شهبازی پیش از پیروزی انقلاب و در زمان تحصیل در دانشگاه به همراه دوستانش در انجمن اسلامی دانشجویان که به صورت مخفیانه فعالیت داشت، پیام‌ها و اعلامیه‌های امام خمینی را میان دانشجویان پخش می‌کرد. او در نخستین راهپیمایی شهر اصفهان نقش فعالی ایفا نمود و پس از مدتی، برنامه تحصن در منزل آیت‌الله خادمی را سازماندهی کرد. با ورود امام خمینی (ره) به ایران هم مسئولیت امنیت بهشت زهرا (س) را بر عهده گرفت. شهید محمود شهبازی با شروع جنگ در حالی که دانشجوی دانشگاه علم و صنعت بود و رشته صنایع می‌خواند، به سوی جبهه‌های جنگ شتافت. او به جبهه چپ سر پل ذهاب رفت و تا اواخر بهمن ۵۹ هدایت اطلاعاتی امور آن جبهه را به عهده داشت. سرانجام در دوم خرداد 1361 در خرمشهر به شهادت رسید.
تحصیل در دانشکده انرژی اتمی
شهید غلامعلی پیچک
شهید غلامعلی پیچک پاییز ۱۳۳۸ در تهران به دنیا آمد. مادر این فرمانده شهید کودکی او را این طور روایت می‌کند: «این پسر از بس هوش زیادی داشت، من و پدرش مجبور شدیم که از همان سن چهارسالگی او را به دبستان بفرستیم. مدرسه‌ای را سراغ داشتیم به اسم دبستان «آهنگ سخن» که اولین بار غلامعلی را در چهارسالگی به آن مدرسه بردیم تا به صورت مستمع آزاد، در کلاس اول بنشیند. منتها وقتی در آخر سال، معلمین از غلامعلی امتحان گرفتند، در همه درس‌ها نمره بیست گرفته بود. به همین خاطر، او در سن هفت سالگی تحصیلاتش تا مقطع سوم دبستان را با بهترین معدل پشت سر گذاشت.» شهید غلامعلی پیچک پس از اخذ مدرک دیپلم، خرداد ۱۳۵۶ در کنکور سراسری شرکت کرد و در دانشکده انرژی اتمی- وابسته به سازمان انرژی اتمی ایران- قبول شد. او از اوایل زمستان ۱۳۵۶ با پیوستن به جمع گروه چریکی مخفی به نام «صف»، به رهبری شهید محمد بروجردی دامنه فعالیت‌هایش علیه رژیم شاه را وسعت بیشتری داد. شهید پیچک 20 آذر سال 60 در درگیری تن به تن در عملیات مطلع‌الفجر به شهادت رسید.