[لیلامهداد ]طبق آخرین آمارها تعداد مبتلایان تب دنگی در کشور بین 146تا 149نفر اعلام شده است. براساس اعلام وزارت بهداشت یک نفر هم بر اثر این بیماری فوت کرده است. مبتلایان به تب دِنگی با علائمی همچون تب بالا، تهوع، درد مفاصل، سردرد و ضایعات پوستی دست‌به‌گریبان هستند. هم‌اکنون نیز استان‌هایی چون هرمزگان، سیستان‌وبلوچستان، بوشهر و گیلان درگیر تب دِنگی هستند. مازندران و گلستان هم در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند، البته به گفته متخصصا این حوزه فصل همه‌گیری آن در شهریور و مهر ماه است.
آئدس می‌تواند تب دِنگی، چیکونگونیا، تب زیکا، ویروس‌های مایار و تب زرد را گسترش دهد
پشه آئدس، ریشه در آفریقا دارد و در سال‌های دور از طریق تجارت بَرده به سایر نقاط دنیا به‌ویژه مناطقی از آسیا و جنوب‌شرقی آسیا گسترش یافت. هم‌اکنون این پشه در مناطق گرمسیری، نیمه‌گرمسیری و معتدل در سراسر جهان یافت می‌شود. پراکندگی این پشه طی دو، سه دهه گذشته در سراسر جهان افزایش یافته و یکی از گسترده‌ترین گونه‌های پشه به‌حساب می‌آید. پشه آئدس یا ببر آسیایی، پشه‌ای است که می‌تواند تب دِنگی، چیکونگونیا، تب زیکا، ویروس‌های مایار و تب زرد و سایر عوامل بیماری را گسترش دهد. این پشه را می‌توان با علامت‌های سیاه و سفید روی پا‌ها و علامتی به شکل لیر در بالای قفسه سینه تشخیص داد.
این پشه تا ۴۰۰متر پرواز می‌کند
آئدس در مناطق پرجمعیت بدون منابع آب قابل اعتماد، مدیریت صحیح زباله و بهداشت نامناسب رشد می‌کند. ظروف آب مصنوعی یا طبیعی، ظروف ذخیره آب، گلدان‌های گل، لاستیک‌های دور ریخته شده، بشقاب‌های زیر گیاهان گلدانی، گلدان‌های گورستان، گلدان‌های گل، سطل، قوطی‌های حلبی، محل گرفتگی ناودان‌های مخصوص جمع‌آوری آب باران، فواره‌های زینتی و کاسه‌های آب برای حیوانات خانگی که در داخل یا نزدیک مکان‌هایی که انسان‌ها در آن زندگی می‌کنند، برای زندگی تولیدمثل و تخم‌گذاری این پشه‌ها ایده‌آل هستند. در سطح محلی هم این پشه معمولا در نزدیکی محل سکونت انسان باقی می‌ماند و در اوایل صبح و عصر پیش از غروب، پرواز کرده و خونخواری انجام می‌دهد. این پشه تا ۴۰۰متر پرواز می‌کند و به‌دنبال ظروف پر از آب و مخازن مصنوعی آب برای تخم‌گذاری است، برخلاف پشه‌های بومی روزگرد و روزگز هستند.
146بیمار تب دِنگی؛ از ابتدای سال تا 17تیر
به‌گفته شهنام عرشی، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، براساس گزارش‌های نظام مراقبت سندرمیک جاری در کشور، از ابتدای سال 1403تا 17تیرماه، 146مورد مثبت تب دِنگی تشخیص داده شده است. بنابرنظر عرشی، طبق بررسی اپیدمیولوژیکی انجام شده برای بیماران، اکثریت موارد تشخیص داده شده، سابقه سفر به امارات متحده عربی داشته‌اند و در این کشور به بیماری مبتلا شده‌اند. او با اشاره به اینکه 7مورد از بیماران هم سابقه سفر به پاکستان، عمان و بنین (غرب آفریقا) را داشته‌اند، می‌گوید: «از بین 146بیمار تب دِنگی، 11بیمار بدون سابقه سفر به خارج از کشور هستند که در شهرستان بندرلنگه استان هرمزگان تشخیص داده شده‌اند و انتقال محلی محسوب می‌شوند.»
128کشور درگیر این بیماری شده‌اند
بنابر گفته‌های عرشی هم‌اکنون 128کشور درگیر بیماری تب دِنگی شده‌اند. عرشی با اشاره به اینکه 40تا 50درصد جمعیت کره‌زمین در مواجهه با پشه آئدس هستند که البته این رقم سال به سال به‌دلیل تغییرات آب‌وهوایی، افزایش میانگین دما و آمار سفرها افزایش هم می‌یابد، می‌گوید: «سالانه 400میلیون نفر به تب دنِگی مبتلا می‌شوند.» سال گذشته میلادی، بیشترین موارد گزارش شده این بیماری در دنیا به ثبت رسید و اپیدمی فراگیر در آمریکای‌جنوبی وسعت زیادی داشت. گرچه براساس گزارش ها، آسیای جنوب شرقی، منشأ اصلی این پشه و بیماری است اما در کشورهای اروپایی هم پشه ناقل اصلی این بیماری وجود دارد. به طوری که طبق مقایسه نقشه سال 2011با نقشه سال گذشته شاهد گسترش بیشتر این بیماری در کشورهایی همچون آمریکای جنوبی، چین و استرالیا هستیم. برخی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس هم نسبت به ثبت این بیماری اقدام نکرده‌اند که این موضوع نگران‌کننده است.
واکسن تب دِنگی در مرحله مطالعات بالینی است
به‌گفته رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، واکسن تب دِنگی در جنوب‌شرقی آسیا و آمریکا، مراحل مطالعات بالینی را سپری می‌کند. عرشی با اشاره به اینکه واکسن تب دِنگی برای شرایط کنونی کشور مناسب نیست؛ چراکه واکسن باید با خصوصیات پشه متناسب باشد، می‌گوید: «این موضوع فقط مختص ایران نیست و واکسن تب دِنگی در دسترس تمام کشورها نیست و برخی کشورها مطالعات بالینی آن را سپری می‌کنند.»
احتمال انتقال پشه به همه استان‌ها وجود دارد
حسین فرشیدی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، با اشاره به اینکه نخستین مورد ابتلا به تب دِنگی اواخر اردیبهشت در ایران شناسایی شده است، می‌گوید: «پشه آئدس از طریق رفت‌وآمد به کشورهای همسایه وارد کشور شده است.» بنابرنظر فرشیدی، استان‌های سیستان‌وبلوچستان، هرمزگان، بوشهر و گیلان درگیر این پشه شده‌اند.» او می گوید: «18تیر هم یک مورد پشه در مازندران صید شده است و با توجه به شرایط جغرافیایی احتمالا این پشه در گلستان و خوزستان هم وجود داشته باشد. اگر مسائل بهداشتی رعایت نشود، امکان آلوده شدن سایر استان‌ها نیز وجود دارد. معاون بهداشت وزارت بهداشت با اشاره به اینکه در استان‌های آلوده اطلاع‌رسانی خوبی صورت گرفته و تشخیص زودهنگام افراد آلوده هم در کنترل انتقال بیماری کمک کرده، ادامه می‌دهد: «افراد مبتلابه بیماری‌های زمینه‌ای، افراد مسن و زنان باردار در معرض خطر ابتلا به شکل حاد بیماری هستند. زنان باردار در زمان ابتلا احتمال دارد ویروس را به نوزاد منتقل کنند.» او ادامه می‌دهد: «این بیماری در گروه‌های پُرخطر 0.5تا یک درصد احتمال فوت دارد.» به‌گفته او سال گذشته 5هزار فوتی بر اثر تب دِنگی در دنیا گزارش شده است.»
در کمتر از 24ساعت بیشتر از 10نفر را می‌گزد
فرشیدی با اشاره به اینکه توصیه ما به افراد مبتلا این است که هفته اول را از خانه بیرون نیایند و در محل زندگی‌شان هم هیچ پشه‌ای نباشد تا گزش دوباره صورت نگیرد، می‌گوید: «افرادی هم که در بیمارستان بستری می‌شوند با پشه‌بند استتار می‌شوند تا گزش دوباره صورت نگیرد.» او با اشاره به اینکه انتقال این ویروس از طریق انسان به انسان نیست و پشه، عامل اصلی انتقال است، ادامه می‌دهد: «پشه آئدس در کمتر از 24ساعت بیشتر از 10نفر را می‌گزد و در زمان گزش، بزاقش را وارد بدن فرد می‌کند که همان ویروس است.»
همه‌گیری که مدنظر عموم جامعه است، پیش نخواهد آمد
بنابر گفته‌های پیام طبرسی، رئیس بخش عفونی بیمارستان مسیح دانشوری، درخصوص تب دنِگی همه‌گیری‌ای که مدنظر عموم جامعه است، پیش نخواهد آمد. طبرسی می‌گوید: «درصورت رعایت نکردن مسائل بهداشتی، بی‌شک آمار ابتلا بیشتر خواهد شد.» او با اشاره به اینکه تب دِنگی متأسفانه نه واکسن دارد و نه دارو، ادامه می‌دهد: «درمان تب دِنگی علامتی است. یعنی 95درصد مبتلایان خودبه‌خود خوب می‌شوند، اما 5درصد مابقی نیاز به بستری شدن پیدا می‌کنند. این گروه با سرم‌تراپی و نظارت، روند بهبودشان را طی می‌کنند.»
رئیس بخش عفونی بیمارستان مسیح دانشوری با تأکید بر این مسئله که افراد مسن، کودکان و افرادی که نقص ایمنی دارند، بیشتر در معرض خطر هستند، می‌گوید: «البته باید توجه داشت گاهی اوقات، بیماری در افرادی غیر از این گروه‌ها هم شدت می‌گیرد. شدت بیماری به سیستم ایمنی افراد و ژنتیک‌شان بستگی دارد.» طبرسی ادامه می‌دهد: «در تب دِنگی، یک‌درصد احتمال فوت افراد گروه‌های پرخطر وجود دارد.»
غربالگری در مرزها به‌صرفه نیست
رئیس بخش عفونی بیمارستان مسیح دانشوری با بیان اینکه ابتلای محلی در ایران تنها 10مورد بوده است؛ اضافه می کند: «بارندگی‌های شدید در دوبی و ماندن آب در سطح محلات این منطقه، سبب انتشار پشه آئدس و بیماری تب دِنگی در این کشور شد، افرادی که به امارات رفت‌وآمد داشتند باعث شیوع این تب در برخی مناطق کشور شده‌اند.» طبرسی ادامه می‌دهد: «شرایط به‌گونه‌ای نیست که غربالگری در مرزها صورت بگیرد، البته غربالگری هم به‌صرفه نیست و تاکنون به اطلاع‌رسانی در استان‌های درگیر اکتفا شده است.»
با روند افزایشی ارتباطات و تجارت‌های جهانی، سرعت پخش و احتمال انتقال این پشه افزایش می‌یابد
به‌گفته راضیه اشعثی، مدرس دانشگاه محیط‌زیست بوشهر، پراکندگی زیستگاه پشه آئدس در منطقه حاره و جنب حاره، حول مدار صفر استوای زمین تا عرض‌های جغرافیایی 23/5درجه شمال و جنوب استوا در فاصله مدارهای رأس‌سرطان و رأس‌الجدی گسترش یافته است. اشعثی با اشاره به اینکه نکته مهم در پراکنش و انتشار گونه از قلب زیستگاه، این است که یک پدیده در محدوده زیستگاه خود باقی نمی‌ماند و دائما در حال سازگاری با مرز ناحیه مجاور است، می‌گوید: «پشه آئدس از این قاعده زیستگاهی مستثنی نیست، با وجود روند افزایشی ارتباطات و تجارت‌های جهانی، سرعت پخش و احتمال انتقال این پشه به مناطق پیرامونش نیز افزایش می‌یابد.»
این مدرس دانشگاه با تأکید بر این مسئله که در سال‌های اخیر تغییرات اقلیمی و جابه‌جایی کمربندهای آب‌وهوایی، دامنه زیستگاه گونه‌ها را متحول کرده است، ادامه می‌دهد: «براساس اطلاعات سازمان جهانی بهداشت، تب دِنگی از منطقه استوایی به مدیترانه شرقی و کشورهای جنوب شرق آسیا نظیر هند، مالزی، پاکستان و... با آب و هوای موسمی به کشورهای جنوب‌غرب آسیا با اقلیم جنب حاره‌ای انتشار یافته است.»
روغن دفع پشه آئدس فاقد شواهد علمی مستند است
روغن دفع پشه آئدس 178هزار تومان؛ سودجویان این‌بار تب دِنگی را بهانه کاسبی‌شان قرار داده‌اند. با انتشار اخباری از استان‌های جنوبی کشور، فضای مجازی پُر شده از تبلیغ روغن‌هایی که به‌گفته کاسبان‌شان برای دفع پشه آئدس ثمربخش هستند. هرچند مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، استفاده از روغن‌های مختلف روی پوست را برای دور کردن پشه آئدس فاقد شواهد علمی مستند دانسته است. البته سازمان غذا و دارو هم هرگونه ادعای فاقد مستندات علمی برای مقابله با بیماری تب دِنگی و محافظت در برابر نیش پشه آئدس را رد کرده است.
بنابر اعلام سازمان غذا و دارو، بهترین روش برای جلوگیری از کاهش خطر ابتلا به تب دنگی محافظت از خود در برابر نیش پشه آلوده با روش‌های استفاده از لباس‌های پوشیده، مجهز کردن پنجره‌ها به توری است. بنابر گفته‌های سازمان غذا و دارو، هم‌اکنون محصولات دفع حشرات در اشکال اسپری، استیک، لوسیون با ماده مؤثره deet در داروخانه‌ها و مراکز معتبر در دسترس هستند. البته با توجه به شرایط کنونی براساس هماهنگی‌های انجام شده با کارخانجات تولیدکننده، به زودی محصولات جدیدی در این زمینه وارد بازار خواهد شد.