شهروند| لودرها و بیل مکانیکی‌ها در کارند. به حریمش تجاوز شده. تابلوی پروژه می‌گوید، قرار است پارکینگ و سرویس بهداشتی در ساحل غربی‌اش ساخته شود. لودرها آن‌قدر نزدیک به حریمش کار می‌کنند که تصور می‌کنی درحال حمل خاک به داخل رودخانه هستند.
جای نخاله‌های ساختمانی هم در حاشیه‌اش خالی نیست. زیر سایه تابلویی که از ممنوعیت تخلیه هر گونه ضایعات ساختمانی حکایت دارد و می‌گوید که این عمل پیگرد قانونی خواهد داشت، کامیون‌های حامل نخاله‌های ساختمانی، آجر، گچ و ... را با خود به ساحل گرمش آورده‌اند. لوله‌های قطور تخلیه فاضلاب هم در مسیر جریانش دیده می‌شوند. فاضلاب و پساب‌ها بدون هیچ نگرانی خود را به آب گل آلودش می‌رسانند و باری می‌شوند بر آلودگی‌هایش. داستان زوال کارون، داستان جدیدی نیست. سال‌هاست هر بلایی که می‌تواند بر سر هر رودخانه‌ای بیاید بر سر کارون آمده. آبش منتقل می‌شود. زورش به سیراب کردن تالاب‌هایی که چشمشان به کارون دوخته شده، نمی‌رسد. فاضلاب و پساب داخل رودخانه تخلیه می‌شود، نخاله‌های ساختمانی هم که می‌آید.
کاهش 3میلیارد و 200میلیون متر مکعبی نیاز زیستی کارون
نگرانی از آینده کارون، نگرانی سال‌های دور و دراز است. خوزستانی‌ها نگرانند، نگران فعالیت‌هایی که کارشناسی و غیرکارشناسی، عمدی یا سهوی، باعث شده‌اند تا کارون با عظمت گذشته خود فاصله بگیرد و حتی در آینده جز رودی کوچک و باریک چیز زیادی از کارون باقی نماند. این نگرانی را احمدرضا لاهیجان‌زاده مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان خوزستان با عدد و رقم به نمایش می‌گذارد. او در کنفرانس ملی فرصت‌ها و پتانسیل‌های رودخانه کارون در توسعه شهرها و حومه هم‌مسیر می‌گوید: «نیاز زیستی رودخانه
کارون4 مترمکعب آب است که طی 10سال گذشته به 2میلیارد و 900میلیون مترمکعب رسیده و در 6سال اخیر نیز این میزان به یک‌میلیارد و 800میلیون مترمکعب کاهش یافت.» لاهیجان‌زاده با اشاره به اجرای طرح‌های انتقال آب از سرشاخه‌های کارون به فلات مرکزی ایران هم می‌گوید: «سالانه یک‌میلیارد مترمکعب آب از سرشاخه‌های کارون منتقل می‌شود که شورایعالی آب نیز با انتقال یک‌میلیارد مترمکعب از سرشاخه‌های کارون موافقت کرد اما با تلاش مدیران استانی این میزان به 538میلیون متر مکعب کاهش یافت. 22 دلیل علمی و مستند برای متوقف شدن طرح انتقال آب بهشت‌آباد در استان چهارمحال وبختیاری ارایه شده است که ثابت می‌کند طرح انتقال آب کارشناسی نیست.» او در ادامه درباره آلاینده‌های رودخانه کارون هم یادآوری می‌کند که «در مجموع
65 مترمکعب در ثانیه زه آب‌های کشاورزی، 11 مترمکعب فاضلاب شهری و هفت مترمکعب زه آب‌های صنعتی به رودخانه کارون وارد می‌شود.» شوری آب کارون، زیر سایه سد گتوند، به نگرانی
جدی ای برای سرنوشت این رودخانه تبدیل شده است، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خوزستان دراین‌باره هم با اشاره به اهمیت کارون در تأمین نیاز کشاورزی و آب شرب خوزستان می‌گوید: «مدت‌هاست که شوری آب رودخانه به یکی از مشکلات و تهدیدات جدی تبدیل شده که متاسفانه شوری آب کارون رو به افزایش است.»
حل تدریجی 100میلیون تن نمک در آب سد گتوند
او در ادامه با اشاره به این‌که حداقل 100میلیون تن نمک در گنبد نمکی پشت سد گتوند وجود دارد، می‌گوید: «پیش‌بینی می‌شود بیش از 500میلیون مترمکعب از ذخیره آب این سد به علت حل شدن نمک سازند گچساران، شور شده باشد. هدایت الکتریکی (EC) آب در محل خروجی سد تنظیمی سد گتوند از 700 تا 800 میکروموس در‌سال گذشته به یک‌هزار و 400 تا یک‌هزار و 700 میکروموس افزایش یافته است. همچنینEC رودخانه کارون از‌سال 90 تاکنون از یک‌هزار و 700 به بیش از سه‌هزار میکروموس رسیده که بخشی از این شوری به دلیل سد گتوند است.»
لاهیجان‌زاده تأکید می‌کند که «اگر مشکل گنبدهای نمکی در سد گتوند وجود نداشت، این سد می‌توانست به یکی از فرصت‌ها و پتانسیل‌های مهم در استان تبدیل شود.» مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست استان خوزستان، با تأکید بر تکالیف دستگاه‌ها و پروژه‌های گوناگون استان خوزستان، ادامه داد: «باید در طرح جامع کاهش آلودگی رودخانه کارون بازنگری شود. بر همین اساس اجرای پروژه‌های پیشنهادی در طرح جامع کاهش آلودگی رودخانه کارون، بازنگری طرح به شکل مستقیم، غیرمستقیم و پشتیبانی در دست کار است.»
سایه شوری آب کارون بر سر تمامی مشکلات
چند سالی می‌شود، انتقال آب از سرشاخه‌های کارون به اصفهان و سیرآب کردن زاینده رود، به یکی از گله‌های خوزستانی‌ها تبدیل شده است. آنها بسیاری از مشکلاتی را که برای کارون و تالاب‌های خوزستان به وجود آمده، ناشی از انتقال آب و کافی نبودن آبی که به خوزستان می‌آید برای سیراب کردن تالاب‌های استان می‌دانند. این در حالی است که مشاور استاندار خوزستان، معتقد است که انتقال آب، تنها مشکل کارون نیست.
جاسم مرمضی، می‌گوید: «بالا رفتن شوري آب و افزايش EC رودخانه كارون ازجمله مشكلاتي است كه همه مسائل را تحت تأثير قرار داده، بنابراين انتظار ميرفت مسئولاني كه نقش كليدي در تصميمگيري دارند، در اين نشستها شركت كنند. در بحث كارون مشكل تنها انتقال آب يا كاهش آب نيست بلكه
زنجيرهاي از مسائل اقتصادي، اجتماعي و زيست محيطي است كه مشكلات عديدهاي را ايجاد كرده است. ضروري است پس از كنفرانس ملي كارون، آگاهسازي جامعي درباره نتايج آن و مشكلات رودخانه كارون صورت گيرد كه مسئولان نسبت به موضوع حساس شوند تا اين حساسيتها منجر به تصميمگيري‌هاي واقعبينانه مبتني بر نظارت كارشناسي و علمي شود.» مشاور استاندار خوزستان در امور شيلات و محيط‌زيست، ادامه می‌دهد: «بيان مسائل و مشكلات ضروري است و با بيان درست و دقيق مساله، نيمي از مسأله حل ميشود اما در كنار بيان مشكلات بايد
راهحل، راهكارها و پيشنهادات علمي و برنامههاي مبتني بر واقعيت ارايه شود.»
انقراض گونه‌های آبزیان
با سدسازی‌های پی‌درپی
سدهایی که پیاپی روی کارون، کرخه و سرچشمه‌های آنها زده می‌شوند، همچون سدهای خرسان ٣، گاماسیاب، داریان و سیمره، باعث افزایش مشکل کم‌آبی در رودخانه‌های خوزستان و خشکی تالاب‌هایی شده‌اند که به واسطه این رودخانه‌ها سیراب می‌شوند. سدهایی که به گفته مدیرکل شیلات استان خوزستان، باعث انقراض برخی گونه‌های ماهی در خوزستان هم شده‌اند. رحیم مغینمی هم در این همایش با بیان این‌که ساخت سدها در این استان، انقراض برخی گونه‌های ماهی را به همراه داشته، می‌گوید: «ساخت این سدها مانع مهاجرت آزادانه و تخم‌ریزی ماهیان شده است. همچنین برخی ماهیگیران نیز با استفاده از روش‌هایی نظیر شوک الکتریکی، اقدام به صید می‌کنند که با وجود پیگیری‌های محیط‌زیست و شیلات استان این تخلفات ادامه دارد.» او ادامه می‌دهد: «کم شدن میزان آب رودخانه‌ها و تالاب‌های استان یکی از علل انقراض برخی گونه‌های کمیاب آبزیان در استان خوزستان است.»
کارون زیر سایه مجموعه‌ای از اتفاقات ناخوشایندی که برایش افتاده است، حال و روز خوبی ندارد. آبش هر روز شورتر می‌شود، زندگی ساکنانش در خطر است، دیگر نمی‌تواند تالاب‌هایش را سیراب کند، لودرها و بیل‌های مکانیکی حریمش را شکسته‌اند و حالا
زیر سایه مجموعه‌ای از مشکلات، برای سرنوشت کارون، زوال پیش‌بینی می‌شود. سرنوشتی که خوزستانی‌ها نمی‌خواهند هیچ گاه شاهد آن باشند و روزی برسد که این پیش‌بینی واقعیت پیدا کند.