[ مهدی جابری] رعایت اخلاق در تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری و حتی خلق و ارائه مدلی شایسته از اخلاق انتخاباتی در جمهوری اسلامی ایران موضوعی است که هم جامعه و افکار عمومی بر آن تاکید می‌کنند و هم کارشناسان و صاحب‌نظران بر این نکته به عنوان یک ضرورت، اتفاق نظر دارند. چراکه جامعه ما به واسطه آموزه‌های دینی و همچنین منش ملی، بیش از جوامع دیگر بر اصول اخلاقی تاکید می‌کند.
بنابراین جامعه از نامزدهای انتخابات انتظار دارد که الگویی برای رعایت اخلاق انتخاباتی به داخل و خارج از کشور ارائه دهند و به یک معنا، خلق‌کننده اخلاق شایسته انتخاباتی باشند. در این باره با مهدی فضائلی و حجت‌الاسلام رحمت‌الله بیگدلی به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید.
پایبندی نامزدها به اخلاق بهتر از قبل است اما نمره کامل نمی‌دهیم
مهدی فضائلی، فعال سیاسی و رسانه‌ای در مصاحبه با «شهروند» درباره ضرورت پایبندی نامزدهای انتخابات به اصول اخلاقی، اظهار می‌دارد: «رعایت نکات و ملاحظات اخلاقی در همه برنامه‌های تبلیغاتی نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری، به‌خصوص در مناظره‌ها، بسیار مهم است. مردم نیز می‌توانند با همین معیار، نامزدهای انتخاباتی را ارزیابی کنند تا از میزان پایبندی او به اصول اخلاقی آگاه شوند و بدانند که هر نامزد برای رسیدن به این مسئولیت چه قدر مایل به رعایت چهارچوب‌های اخلاقی است.»
وی می‌افزاید: «به اعتقاد من، نامزدهایی که در مرحله تبلیغات نشان می‌دهند که پایبند به اصول و چهارچوب‌های اخلاقی نیستند، حتی اگر به مسئولیت برسند، این روند نامناسب توسط آنها شدت می‌یابد.»
نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری نقش الگو دارند
فضائلی ادامه می‌دهد: «نکته دیگر این است که نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری نقش الگو دارند و در فعالیت‌های تبلیغاتی ازجمله مناظره‌ها، طبیعتا توسط مردم زیرنظر هستند و نوع رفتار و گفتار آنها می‌تواند در جامعه ترویج شود. لذا ابعاد منفی این فعالیت‌ها در جامعه تاثیر منفی می‌گذارد و از طرفی، اگر نامزدها پایبندی خود را به اصول اخلاقی نشان دهند، آثار مثبت آن در جامعه ترویج می‌شود و قابل مشاهده خواهد بود.»
تصویر بیرونی مناظره‌ها و تبلیغات
به اعتقاد فضائلی «از سوی دیگر، این مناظره‌ها و تبلیغات و میزان رعایت اخلاق در آنها، یک تصویر بیرونی از نظام ما به افرادی که از خارج از کشور مشغول رصد تحولات و اتفاقات هستند، ارائه می‌دهد. بنابراین، میزان پایبندی به اصول اخلاقی می‌تواند پیام‌هایی برای آنها داشته باشد و آثاری را برجا بگذارد. طبیعتا آنچه این روزها از سوی نامزدهای انتخابات و اطرافیان آنها اتفاق می‌افتد، یک تصویر از نوع رقابت انتخاباتی در ایران و تفاوت آن با رقابت‌های انتخاباتی مشابه در کشورهای دیگر، به خارج ارائه می‌دهد.» وی تصریح می‌کند: «ما در رقابت‌های انتخاباتی آمریکا و مناظره‌های آنها شاهد بودیم و هستیم که نامزدهای انتخاباتی چه رفتاری با هم دارند و چه تعابیر و مسائلی را در مورد همدیگر مطرح می‌کنند. طبیعتا نامزدهای ما باید مراقب باشند که به آنها تاسی نکنند.»
توجه به توصیه امیرالمومنین(ع)
این فعال سیاسی و رسانه‌ای در ادامه به توصیه‌ای اخلاقی از امام علی(ع) اشاره و اظهار می‌کند: «نکته دیگر، توصیه و تذکر امیرالمومنین حضرت علی(ع) به همه ماست و نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری نیز باید به این نکته توجه کنند. حضرت علی(ع) توصیه می‌کنند که با دیگران آن‌طور رفتار کنید که دوست دارید با شما رفتار شود. بنابراین نامزدها باید مدنظر داشته باشند و از خودشان بپرسند که اگر رقبایشان چه رفتاری کنند، آنها ناراحت می‌شوند؟ طبیعتا نباید با رقبای خودشان آن‌طور رفتار کنند. از طرف دیگر باید از خود بپرسند که سر زدن چه رفتاری از رقبا باعث خشنودی‌‌شان می‌شود؟ بنابراین باید خودشان نیز با رقبا همانطور مواجه شوند.»
فضائلی تاکید می‌کند: «نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری با رعایت چنین چارچوب‌هایی می‌توانند نقدها را به صورت محترمانه و منصفانه مطرح و حتی نقدهای جدی را در همین چهارچوب به برنامه‌های یکدیگر وارد کنند. در این صورت مفهوم رقابت نیز شکل می‌گیرد تا مردم بتوانند مسائل را تفکیک کنند و تفاوت‌های نامزدها را تشخیص دهند.»
رعایت اخلاق خوب است، اما نمره کامل نمی‌دهیم
وی در پاسخ به این سوال که «از زمان آغاز تبلیغات این دوره از انتخابات ریاست‌جمهوری، چه نمره‌ای از نظر رعایت اصول اخلاقی به نامزدها می‌دهد»، اظهار می‌دارد: «تا اینجا در مقایسه با برخی دوره‌های دیگر، شرایط بهتری را از نظر رعایت اصول اخلاقی شاهد هستیم، اما نمی‌توانیم نمره 100 بدهیم و متاسفانه شاهد برخی بی‌اخلاقی‌‌ها بوده‌ایم.»
تلاش برخی نامزدها و اطرافیان آنها برای ایجاد دوقطبی‌های کاذب
فضائلی در بخش دیگری از اظهارات خود، می‌گوید: «نکته دیگری که در کنار بحث اخلاق باید مطرح کنم این است که ما شاهد هستیم مجددا دوقطبی‌های کاذبی در حال شکلگیری است. بعضی نامزدها تلاش می‌کنند دوقطبی‌هایی که وجود خارجی ندارد را به مردم القا کنند و از این طریق برای خود رای جمع کنند. به طور مثال، بعضی نامزدها تلاش می‌کنند که رقیب یا رقبای خود را طرفدار تحریم جلوه دهند. مشخص است که در این کشور کسی طرفدار تحریم نیست. رهبر انقلاب نیز سال‌ها قبل تحریم‌ها را رفتارهای خباثت‌آمیز و جنایتکارانه آمریکا و دشمنان در قبال مردم ایران معرفی کردند. بنابراین قطعا کسی در کشور طرفدار تحریم نیست و از جنایت و خباثت دشمن علیه مردم ایران دفاع نمی‌کند.»
وی ادامه می‌دهد: «مثال دیگر درباره تلاش برای دوقطبی‌سازی این است که برخی افراد مردم را از جنگ می‌ترسانند که مثلا اگر فلان اتفاق بیفتد، جنگ می‌شود.»
اخلال در مجاری فهم درست مردم در انتخابات، تعدی به حق‌الناس است
رحمت‌الله بیگدلی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب، در پاسخ به سؤال «شهروند» مبنی بر اینکه «اخلاق انتخاباتی در تبلیغات و اظهارات نامزدها باید چه جایگاهی داشته باشد و حد و حدود آن چیست؟» می‌گوید: «در تبلیغات انتخاباتی باید از ایراد هرگونه دروغ و تهمت و بیان هر مطلبی که به منافع ملی آسیب می‌زند اجتناب شود. هم خود کاندیداها باید اخلاق اسلامی و انسانی را در انتخابات رعایت کنند و هم حامیان و هواداران کاندیدا باید مواظب باشند که به‌خاطر دنیای دیگران، آخرت خود را تباه نکنند. ما که مسلمان هستیم باید بدانیم که خدای متعال این جهان را بی‌حساب و کتاب خلق نکرده است و بی‌حساب و کتاب تدبیر نمی‌کند.»
بیگدلی می‌افزاید: «از یک‌سو، باید بدانیم که آبرو و ضرورت شناخت درست مردم حق‌الناس است و هرگونه دروغ و تهمت و اخلال در مجاری فهم درست مردم در عرصه انتخابات تعدی به حق‌الناس است و ما را مدیون میلیون‌ها نفر می‌کند.»
وی درباره چالش‌های پیش روی رئیس‌جمهور آینده معتقد است: «مشکلات فراراه دولت آینده بسیار زیاد است. اصول برنامه‌های دولت آینده برای عبور از وضعیت ناگوار فعلی باید عبارت باشد از:
1. تعامل سازنده با جهان و ارتقای روابط حسنه با دنیا، بالاخص همسایگان و کشورهای منطقه.
2. تلاش برای احیای آرمان‌های بنیادین انقلاب اسلامی اعم از استقلال، آزادی، جمهوریت و اسلامیت، فقرزدایی، تبعیض‌زدایی، حاکمیت قانون و تساوی همگان در برابر قانون، ریشه‌کن کردن فساد و اختلاس، رانت‌خواری و ارتشاء.
3. حمایت از اقشار آسیب‌پذیر و محروم جامعه از طریق توانمندسازی آنان.
4. برچیدن بساط تحصیلات طبقاتی با توانمندسازی مدارس و دانشگاه‌های دولتی و ممانعت از به تیول گرفتن رشته‌های خوب توسط طبقات ثروتمند.
5. حمایت جدی از آموزش و پرورش و در اولویت قراردادن آموزش و پرورش در قانون بودجه به‌طوری که هیچ‌گاه کسری بودجه نداشته باشد تا آموزگاران عزیز بتوانند با فراغ‌بال به وظیفه خود در آموزش و پرورش نسل آینده عمل کنند.
6. تلاش برای حل مشکلات بهداشت و درمان و حمایت از خانواده بزرگ بهداشت و درمان اعم از پزشکان، پرستاران و کادر درمان و تأمین دارو و نیازهای درمانی و بهداشتی.
7. حمایت از سرمایه‌گذاران و ارائه تسهیلات به آنان و رفع موانع تولید و صادرات و واردات با رعایت منافع ملی.
8. حمایت از بازنشستگان عزیز اعم از کشوری و تأمین اجتماعی.
9. حفاظت از میراث فرهنگی و حمایت از صنعت گردشگری و صنایع‌دستی.
10. ارتقای امنیت ملی از طریق اعتلای مؤلفه‌های امنیت و حمایت از نیروهای مسلح.
11. حمایت از تحزب و تشکیل احزاب گسترده و فراگیر و تلاش برای حزبی کردن انتخابات به‌منظور پاسخگو کردن حاکمیت در قبال ناکارآمدی‌ها و فسادهای احتمالی.»
وی درباره اینکه «سطح توقعات مردم و وعده‌های نامزدها تا چه میزان می‌تواند واقعی باشد؟ و چه الزاماتی برای واقعی بودن این توقعات و وعده‌ها قائل هستید؟» اظهار می‌کند: «مَثَل معروفی هست که می‌گوید: دروغگو طمع‌کار را فریب می‌دهد. بر همین اساس، یکی از معضلات جامعه ما دادن وعده‌های متوهمانه توسط کاندیداها در انتخابات‌های مختلف و دمیدن بر تنور مطالبات فضایی است. انتخابات به شکل فعلی یک مقوله غربی است که الزامات خاص خود را دارد» به‌گفته این این فعال سیاسی، «ما این مقوله خوب را که بنیاد دموکراسی است از غرب گرفته‌ایم بدون اینکه بستر و لوازم آن را فراهم آوریم. ازجمله لوازم انتخابات این است که مطالبات مردم واقعی و ممکن و وعده‌های کاندیداها نیز واقعی و ممکن باشد. اگر انتخابات حزبی و کاندیداها و احزاب در قبال وعده‌هایی که می‌دهند پاسخگو باشند، این پاسخگویی مانع دادن وعده‌های فضایی توسط کاندیداها می‌شود و به‌تدریج مطالبات مردم نیز از مطالبات فضایی فاصله می‌گیرد.»