[شهروند]سئوال این است که آیا نمودارها و بازی با اعداد و ارقام میتواند راهگشایی برای تبیین واقعیات باشد و آیا ارائه آن در میزگردها و مناظرات انتخاباتی میتواند توسط یک بیننده صحتسنجی شود؟ اگر نمودارها اشتباه باشند یا ناقص، چه کسی پیگیری خواهد کرد؟ آیا دادن آدرسهای غلط یا درست به بینندگان نباید مورد نظارت و تردید و کار کارشناسی قرار گیرد، آن هم در رسانهای که از آن نمایش داده میشوند ؟ نکات گفتهشده مربوط به اتفاقی است که در روزهای پیش افتاده است و بازتابهای متعددی داشته است. از آنجا که این روند میتواند در همین ابتدای راه مناظرات و میزگردها متوقف و اصلاح شود، گوشزد و آسیبشناسی آن امری است واجب.
چرا نمودار رشد و درآمد نفت ۱۴۰۰ به بعد سانسور شد
در گفتوگوی سیاسی آقای پزشکیان، به همراه محمدجواد ظریف، از سه نمودار اقتصادی برای توجیه وضعیت شاخصهای اقتصادی در دوره برجام و چالشهای بهوجود آمده بعد از آن استفاده شد که حواشی را در فضای مجازی و افکار عمومی به همراه داشته است.اولین نکتهای که در نمودارهای وزیرامور خارجه دولت یازدهم و دوازدهم نهفته بود، حذف آمار سالهای 1400به بعد بود. بهعنوان مثال، در نموداری که محمدجواد ظریف درخصوص فروش نفت نشان داد، میزان فروش نفت از سالهای 2006تا سال 2020در نمودار وجود داشت. این در حالی است که طبق آمار رسمی در سالهای 2020(1400) به بعد و در دولت سیزدهم میزان فروش نفت چه از لحاظ وزنی و چه از لحاظ ارزی رکوردهای کمنظیری را از خود ثبت کرد که بهنظر میرسد تعمدا از آوردن این آمارها در نمودار خودداری شده است.لازم به ذکر است، در شرایطی در سه سال اخیر فروش نفت ایران افزایش بسیار چشمگیری داشته که به اعتقاد برخی از صاحبنظران، فروش نفت در این دوره حتی از سالهای برجامی نیز فراتر رفته است. این در حالی است که بهگفته خود ظریف، از حجم تحریمها در سالهای اخیر نهتنها کاسته نشده، بلکه به آنها افزوده نیز شده است.
سانسور آمارهای رشد اقتصادی دولت سیزدهم در نمودارهای ظریف
دیگر نکتهای که در نمودارهای مورد استناد محمدجواد ظریف در گفتوگوی سیاسی روز گذشته وجود داشت، حذف آمارهای رشد اقتصادی سالهای 1400به بعد (دولت سیزدهم) بود. رشد اقتصادی کشور در سالهای 1400تا 1402، بهترتیب 4.7، 3.8و 5.7بوده و این در حالی است که در نمودارهای ارائه شده در روز گذشته توسط ظریف، جای خالی این اعداد کاملا مشهود بود.
بهنظر میرسد اگر نمودارهای مورد استناد ظریف در گفتوگوی سیاسی، نمودارهای کاملتری بود، طبیعتا برداشتهای دیگری از آنها صورت میگرفت که اتفاقا نشاندهنده امکان تحقق رشدهای اقتصادی قابل توجه، بدون وجود برجام است. ادعایی که دقیقا وزیر اسبق امور خارجه سعی در وارونه نشان دادن آن بود.
کاهش تورم برآمده از انتظارات بود یا بهبود بخش حقیقی اقتصاد؟
اما سومین نکتهای که در نمودارهای مورد استناد ظریف در روز گذشته وجود دارد، دلیل علت کاهش تورم در سالهای 95-96و پایداری آن است. در علم اقتصاد یکی از عواملی که میتواند منجر به پایین آمدن تورم در کوتاهمدت و بهطور موقت شود، انتظارات تورمی است. مشخصا برخی اقدامات سیاستگذار میتواند با تأثیر بر انتظارت تورمی جامعه، در کوتاهمدت و بهطور موقت موجب کاهش تورم شود اما نکتهای که در اینجا از اهمیت برخوردار است، این است که این کاهش انتظارات اگر با بهبود در متغیرهایی که عوامل اصلی ایجاد تورم هستند، همراه نشود در کوارتر بعدی منجر به تورمی فزایندهتر از قبل خواهد شد. دقیقا اتفاقی که بعد از سال 96برای اقتصاد ایران رخ داد از همین جنس بود.لازم به ذکر است، اگرچه تورم در سالهای 95-96صرفا به واسطه کاهش انتظارات، روندی نزولی بهخود گرفت اما این پدیده چون با تغییر در متغیرهای کلان بخش حقیقی اقتصاد، همچون رشد تولید، افزایش سرمایهگذاری، کاهش روند رشد نقدینگی، کنترل اجزای پایه پولی و.... همراه نشد، در سالهای بعد و به واسطه شوک خروج آمریکا از برجام منجر به تورمی بسیار بیشتر از سطوح گذشته شد.
واقعیات اقتصادی ایران تحریف نشود
سید احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد، در حاشیه جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران، اظهار داشت: با توجه به اینکه در جریان مباحث سیاسی و انتخاباتی، نکاتی از عملکرد اقتصادی در سالهای اخیر مطرح شد، لازم است روشنگری دقیقی را با جزئیات بیان کنیم تا واقعیات اقتصادی ایران مورد تحریف قرار نگیرد و صداقت خود را با مردم در عمل نشان دهیم.
خروج از رکود دهه ۹۰ در دولت سیزدهم
وزیر اقتصاد ادامه داد: عملکرد سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ حکایت میکند اقتصاد ایران از نوسانها به رشد اقتصادی پایدار رسید که نرخ رشد اقتصادی بالاتر از عملکرد متوسط بود. این واقعیتی است که گزارش اردیبهشتماه بانک جهانی، رشد تابآور را تایید کرده است.وی با اشاره به خروج از رکود دهه ۹۰ در دولت سیزدهم، گفت: رکود گریبان اقتصاد کشور را گرفته بود، به گونهای که عوامل بلندمدت اقتصاد هم تغییر مسیر داد و سرمایهگذاری در دهه ۹۰ در ساختمان و ماشینآلات در کشور منفی بوده است که از بزرگترین نرخهای منفی در اقتصاد ایران محسوب میشود.خاندوزی عنوان کرد: در سالهای ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ تشکیل سرمایه در ساختمان و ماشینآلات و نرخ سرمایهگذاری رشد ۱۱.۷ درصد داشته که نشان میدهد در دولت سیزدهم اقتصاد ایران وارد رشد با ثبات و سرمایهگذاری بیشتر شده است.سخنگوی اقتصادی دولت با بیان اینکه با عملکرد سالهای ۹۵ و ۹۶ نمیتوان عکس یادگاری دوساله گرفت، گفت: تمام مسیرهای بلندمدتی که موجب تخریب رشد اقتصادی و سرمایهگذاری شد را نمیتوان به فراموشی سپرد.
دولت سیزدهم رکورددار بیشترین صادرات غیرنفتی
وی تاکید کرد: در سالهای ۹۵ و ۹۶ عملکردها با ادعاها فرق دارد، آمارهای رسمی کشور حاکی است که در سال ۱۳۹۵ میزان سرمایهگذاری خارجی کمتر از ۲ میلیارد دلار محقق شد و در سال ۱۳۹۶، ۲.۶ میلیارد دلار رخ داد، ولی در دولت رئیسی فقط در سال گذشته، ۵.۵ میلیارد دلار سرمایهگذاری خارجی رخ داده است.وزیر امور اقتصادی و دارایی با بیان اینکه در سالهای ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ ارزش صادرات غیرنفتی به حد سال ۱۴۰۱ نرسیده است، گفت: بانک مرکزی نرخ رشد دورههای مختلف را در اختیار ما قرار داده است و دولت سیزدهم رکورددار بیشترین صادرات غیرنفتی است.خاندوزی خاطرنشان کرد: متوسط نرخ رشد اقتصادی در دولت نهم از ۶ ماه دوم سال ۱۳۸۴ تا پایان آن دولت ۳.۷ درصد، دولت دهم یک درصد، دولت یازدهم از نیمه دوم سال ۱۳۹۲ تا پایان آن دولت ۲.۶ درصد، دولت دوازدهم ۰.۳ درصد و دولت سیزدهم از نیمه سال ۱۴۰۰ تا پایان ۱۴۰۲، ۴.۵ درصد است.
تجربه تلخ دهه ۹۰ از صفحه اقتصاد پاک نخواهد شد
وی با بیان اینکه اقتصاد ایران با وجود همه فشارها، تحریمها و تهدیدهایی که از سال ۱۴۰۰ تا به امروز برقرار است، توانست با سیاستهای سه سال اخیر از دام رکود و نرخهای پایین سرمایهگذاری منفی خارج شود، گفت: تجربه تلخ دهه ۹۰ از صفحه اقتصاد ما پاک نخواهد شد.وزیر اقتصاد عنوان کرد: حرفهای احساسی که با واقعیتها، اعداد و ارقام مراجع رسمی فاصله دارد را باید ذکر کرد که کشورداری با حرفهای رمانتیک شدنی نیست. این تجربه عملی و محقق شده است که در سابقه عملکردی دولتها باقی خواهد ماند.