[شهروند] اصولا تاکنون رسم بر این بوده که کارنامه دولتهای مختلف در هفتههای پایانی دوران کاری آن دولتها ارزیابی شود. اما دولت سیزدهم- مانند موانع و مرزهایی که در عمر سهسالهاش سعی کرد پشت سر بگذارد- در این زمینه هم یک دولت خاص بود و بهخاطر حادثهای که در آخرین روز اردیبهشتماه برای آقای رئیسجمهور و همراهانش رخ داد، تنها بعد از گذشت هزار روز به بوته محک و ارزیابی مردم و کارشناسان حوزههای مختلف گذاشته میشود.
مطلبی که در پی میآید، به این بهانه تنظیم شده است که شمایی کلی از دستاوردهای فرهنگی دولت سیزدهم را بهدست دهد؛ دولتی که از آغازین روز با شعار «عدالت فرهنگی» وارد ساختمان پاستور شد و در تمام هزار روزی هم که بر سر کار بود، تلاش کرد این کلیدواژه را سرلوحه و سرمشق تمام اهداف و فعالیتهایش قرار دهد. با این حال، اینکه آیا این هدف بهطور کامل محقق شده یا نه؛ و البته اینکه میزان موفقیت در حصول به این هدف در چه اندازهای بوده؛ حکایتی دیگر است- که این مطلب میکوشد بر زوایایی از آن بهطور گذرا نوری تابانده و روشنش سازد. با اینکه هر تحلیلی با هر دیدگاهی در این زمینه قادر به کتمان این پیشفرض نخواهد بود که آیندگان، دولت ابراهیم رئیسی را از نظر فرهنگی با کلیدواژه «عدالت فرهنگی» به یاد خواهند آورد؛ رویکردی که او در دولت هزار و چند روزهاش از همان ابتدا وعده داد، دنبال کرد و در نهایت به مثابه میراثی وزین برای تمام دولتهای پس از خود به یادگار گذاشت تا نقشه راهی ابدی در حوزه فرهنگ و هنر و رسانه حاصل آمده باشد.
در حدود 10 روزی که از شهادت سیدابراهیم رئیسی و یارانش میگذرد، بیراه نیست اگر بگوییم که تقریبا تمام خبرگزاریهایی که کارنامه دولت سیزدهم را در حوزه فرهنگ و هنر به ارزیابی نشستهاند، بیشترین اشاره و تأکیدشان بر ترکیب «عدالت فرهنگی» بوده- که از ابتدای فعالیت دولت سیزدهم سرلوحه اقدامات و فعالیتهای دولتمردان بوده است. رویکردی که جلوهاش را در سه سال اخیر در اموری چون گسترش آموزشهای رایگان، حمایت از تولیدات ارزشمند در تمامی بخشهای فرهنگی و هنری، توزیع میزبانی رویدادها و جشنوارههای فرهنگی در استانهای مختلف و استفاده از ظرفیتهای خاص مناطق مختلف در برگزاری رخدادهای گوناگون، احیای نمایشگاه مطبوعات و تغییرات و تحولاتی که در جشنوارههای فجر بهوجود آمده به وضوح دیدهایم و همه اینها در کنار هم موجب شدهاند تصویر رئیسجمهوری صادقالوعد از شهید رئیسی در اذهان و افکار جامعه فرهنگی ایران شکل بگیرد.
کمبود دیرینه
سالهای سال بود که فعالان حوزه فرهنگ و هنر با خلأ عظیم کمبود امکانات فرهنگی و هنری دست به گریبان بودند- که راه علاجش همان ادبیات مدیریتی حوزه فرهنگ و هنر، «عدالت فرهنگی» میتوانست باشد؛ کمبودی دیرینه که حالا بعد از گذشت حدود هزار روز از آغاز فعالیتهای دولت سیزدهم میتوان گفت که به واسطه رویکرد و راهبرد اصولی وزارت ارشاد دولت شهید رئیسی جبران شده- و عدالت فرهنگی که سالهای سال یک واژه ناملموس و یک آرزوی دستنایافتنی برای اهالی فرهنگ و هنر بود، تنها در سه سال در حد قابلقبولی حاصل آمده است. در حقیقت، دولتی که بهرغم عمر کوتاهش کارنامهای پربار در زمینههایی چون حمایت از تولیدات ارزشمند، به رسمیت شناختن فناوریهای نوین، چابک کردن وزارت ارشاد، استفاده از ظرفیتها و تواناییهای فرهنگی اقوام، تقویت حوزه محتوایی و نظارت، رشد در حوزه فرهنگ عمومی کشور، بازتعریف آرایش رسانهای کشور و رسیدن از موضع پدافندی در مقابل رسانههای معاند به موضع آفندی و تصحیح هدفمندسازی یارانهها در حوزه فرهنگ دارد، اما بیش و پیش از هر کدام از این دستاوردها با کلیدواژههای عدالت فرهنگی و گسترش آموزشهای رایگان در نقاط مختلف کشور شناخته میشود. این همان چیزی است که باعث شد ابراهیم رئیسی نه فقط در حوزه معیشت و اقتصاد بلکه در عرصه فرهنگ و هنر نیز سیدمحرومان لقب گیرد...
تمرکززدایی از فعالیتهای هنری
عدالت فرهنگی در دولت سیزدهم نه فقط یک شعار تزیینی بلکه گفتمانی غالب در تمام حوزهها بوده- که یکی از مصادیق بارز آن را در تمرکززدایی از رویدادهای سینمایی و برگزاری آنها در استانهای مختلف کشور میتوان به مشاهده نشست. اکران همزمان فیلمها در پایتخت و مناطق کمبرخوردار- از شمال تا جنوب و از غرب تا شرق کشور- یکی دیگر از جلوههای این رویکرد است. تجهیز زیرساختهای سینما و افزایش سالنهای اکران را نیز در این راستا میتوان ارزیابی کرد. این دستاورد را به نوعی دیگر در کنسرتهای موسیقی نیز میتوان دید- که یکی دیگر از بخشهای مهم حوزه فرهنگ و هنر است که دولت شهید رئیسی تلاش کرده به مناطق مختلف کشور ببرد، بهگونهای که در دو سال اخیر شاهد رونق شگفتانگیزی در این حوزه بودهایم.
قرارگاه محرومیتزدایی
گسترش جدی فرهنگ و هنر یکی از اولویتهای اصلی دولت در سه سال اخیر بوده- که قرارگاه محرومیتزدایی نیز در مسیر رسیدن به همین هدف بود که در وزارت فرهنگ تشکیل شد. در واقع، دولت انقلابی از همان ابتدا بنا داشت عدالت فرهنگی را به نحو کامل و جامع در سطح کشور پیاده کند که یکی از مهمترین مصادیق آن را در آموزش رایگان ۴۰ هزار هنرآموز در ۵۰ رشته مختلف در ۷۲ شهر میتوان دید. دولت این رویکرد را بهدلیل افزایش هزینههای آموزش و بهدنبال آن هم وجود موانع پرشمار در مسیر ورود استعدادهای جوان به عرصههای هنری در قالب تصویب انواع و اقسام یارانههای حمایتی برای آموزش رایگان در دستور کار قرار داد.
کتابخانههای مناطق محروم
عدالت فرهنگی همچنین از طریق افزایش تعداد کتابخانههای سیار دنبال شد- که قرار است تا دو سال آینده ۵۰۰ کتابخانه سیار دیگر نیز تجهیز و راهاندازی شود. دیدار با هنرمندان و اهالی فضل و فرهنگ هم- برای دیده شدن هنرمندان ممتازی که کمتر مورد توجه قرار گرفتهاند- یکی دیگر از عوامل تحقق عدالت فرهنگی بود. دیدارهای صمیمی رئیسجمهور شهید با هنرمندان در سه سال گذشته باعث شد تا مسائل و مشکلات مختلفی چون تقویت اقتصاد هنر، مشکل بیمه و اجارهخانه هنرمندان پیشکسوت، کمتوجهی به هنرهای سنتی و موسیقی نواحی و سایر مسائل از این دست مورد بررسی قرار گیرند.
مسکن هنرمندان
یکی دیگر از اتفاقهای مهم در دولت مردمی، افزایش تعداد اعضای صندوق اعتباری هنر به ۱۰۳ هزار نفر است که هماکنون از تعداد کل اعضای صندوق ۱۱ هزار و ۷۹۵ نفر را هنرمندان سینمایی، ۱۹هزار و ۳۳۳ نفر فعالان حوزه موسیقی، ۱۶ هزار و ۷۲۶ نفر هنرمندان نمایشی، ۱۵ هزار و ۱۶۹ نفر از گروه نویسندگان، ۹ هزار و ۷۱۵ نفر فعالان حوزه قرآن و عترت، ۹ هزار و ۸۸۰ نفر روزنامهنگاران، ۲۰ هزار و ۴۳۵ نفر هنرمندان حوزه تجسمی و ۵۱۷ نفر را فعالان فرهنگی تشکیل میدهند که از این تعداد بیشترین فراوانی بهترتیب به رشتههای تجسمی، موسیقی و نمایشی مربوط میشود.پیگیری مسکن هنرمندان یکی دیگر از اقدامات بارز دولت مردمی بود که به خوبی پیش رفته و حتی ساخت این واحدها نیز آغاز شده است. صندوق اعتباری هنر امسال برای نخستین مرحله برای مسکن اهالی هنر و رسانه تفاهمنامهای را با وزارت راه منعقد کرد و به همه اعضا اعلام کرد برای مسکن در سایت مربوطه ثبتنام کنند- که از این تعداد بیش از پنجهزار نفر ثبتنام کردند. قرار است مرحله دوم ثبتنام مسکن هنرمندان هم بهزودی اعلام شود.
جشنوارهها و نمایشگاههای جدید
در سالجاری دو جشنواره جدید به تقویم رویدادهای فرهنگی و هنری کشور اضافه شده؛ یکی جشنواره بینالمللی فیلم دینی رضوان و دیگری جشنواره هنر معماری فجر است که بهترتیب در آبان و بهمنماه سالجاری نخستن دوره خود را تجربه خواهند کرد. جشنواره بینالمللی فیلم دینی رضوان که از دل جشنواره بینالمللی فرهنگی- هنری امام رضا(ع)، متولد شده و برای نخستین بار آیین پایانی آن در آبان ۱۴۰۳ برگزار میشود. جشنواره هنر معماری ایران هم به سبد جشنوارههای فجر اضافه شده که قرار است دور نخست آن بهصورت ملی برگزار شود تا با تجربههای حاصل از این دور، شاهد برگزاری بینالمللی آن در سالها و دورههای پیشرو باشیم. اتفاق مهم دیگری نیز که در حوزه فرهنگ رقم خورد، احیای نمایشگاه رسانههای ایران آن هم پس از شش سال بود که با حضور حداکثری اهالی رسانه برگزار شد.
تولیدات مشترک سینمایی
با توجه به فرهنگ و تاریخ مشترک میان ایران و کشورهای همسایه توسعه دیپلماسی فرهنگی با همسایگان و کشورهای واقع در قلمرو فرهنگی جمهوری اسلامی ایران بهعنوان یکی دیگر از اولویتهای حوزه فرهنگ و هنر در دولت سیزدهم دنبال شد، تا این قلمرو بزرگ خارج از جغرافیای سیاسی همچنان به دوام و بقای خود ادامه دهد. ساخت تولیدات مشترک سینمایی یکی از وعدههای مهم وزیر ارشاد دولت بود که ساخت فیلم سینمایی «اقبال لاهوری» با مشارکت ایران و پاکستان و فیلم سینمایی «حکیم نظامی» با همکاری ایران و جمهوری آذربایجان نمونه بارز تحقق این هدف است.
حمایت از تولیدات فاخر
در کنار همه وعدهها حمایت از تولیدات ارزشمند و فاخر جزو رویکردهای کلان دولت مردمی بوده- که بارها به صراحت اعلام شده است. آثاری که در جشنوارههای فجر سه سال گذشته روی پردههای سینما، سالنهای تئاتر و کنسرتهای موسیقی رفته و منجر به استقبال کمنظیر مردم- بهرغم شرایط اقتصادی و روانی حاصل از شیوع کرونا- شدند، نشان از همین رویکرد دارد. رکوردشکنیهای مختلف در عرصه اقتصاد هنر نیز جلوه دیگری از این رویکرد است که خود را در سه سال اخیر در دستاوردهایی چون فروش هزار و چند میلیارد تومانی سینما و استقبال چند ده میلیاردی از تئاترهای روی صحنه به منصه ظهور رسانده است. اینها همه میراث ماندگار دولت جوان ابراهیم رئیسی در عمر سهسالهاش بوده که میتواند روشنگر مسیر دولتهای آینده برای حفاظت از میراث این شهید باشد.