[ شهروند] بهره‌گیری از ماه مبارک رمضان به ویژه درک واقعی فضای روحانی و معنوی لیالی‌قدر ازجمله مهم‌ترین ضرورت‌ها در تقویت خودسازی فردی و اجتماعی و ازجمله شاخصه‌های کلیدی در حصول تقوا به شمار می‌آید. بنابراین ورود عالمانه به فضای معنوی شب‌های قدر و دریافت حقایق موجود در این شب ارزشمند از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران حقیقت شب‌قدر و فضیلت این لیالی ارزشمند را در سخن و نوشته برخی از مراجع عظام و سفارش آنان در مورد این شب‌ها در گزارشی منتشر کرده است. بخش‌هایی از این سخنان را گزینش کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
اهمیت شب بیست‌وسوم ماه رمضان
آیت‌الله صافی گلپایگانی
قرآن، شب قدر را «لیلة مبارکة» خوانده و در شأن آن یک سوره نازل شده و شرافت آن شب، از هزار ماه بیشتر است. هر چند در تعیین شب قدر اختلاف است، ولی قول معتمد و محقّق ـ که از روایات معتبره گرفته شده ـ این است که از شب «نوزدهم» و «بیست‌ویکم» و «بیست‌وسوّم» ماه رمضان بیرون نیست و به احتمال قوی ـ که برخی از احادیث هم مثل «روایت جهنی» مؤید آن است ـ شب قدر، شبِ بیست‌وسوم است و از برخی اخبار دیگر استفاده می‌شود که هر یک از این سه شب «شب قدر» است. به هر حال اگر به طور یقین، شب قدر معلوم نشود، نهان بودن آن متضمّن حکمت و مصلحتی بوده و ممکن است آن مصلحت این باشد که مسلمانان تمام شب‌های این ماه، یا لااقل این سه شب را در عبادت و پرستش خدای تعالی و تلاوت قرآن و آموختن معارف، حقایق و تعالیم آن، بیشتر اهتمام نمایند و سراسر ماه را «ماه قرآن» قرار دهند و در شب‌های «نوزدهم» و «بیست‌ویکم» و «بیست‌وسوّم»، در توبه و استغفار و اصلاح احوال و خواندن قرآن و دعا، جدّ و جحد بلیغ نمایند و تا صبح بیدار باشند. نکته دیگری که در پنهان‌ماندن شب قدر به نظر میرسد، این است که اگر این شب با این همه قدر و منزلت، مشخّص و شناخته شود، بسیاری از مردم به عبادت در آن اکتفا کرده و از فیض توجّه و دعا در سایر شب‌ها باز میمانند و بسا که سبب غرور یا عجز بعضی شود؛ در حالی که چون پنهان و نامشخّص است، مؤمنان در تمام شب‌هایی که طرفِ احتمال است به ذکر الهی و توبه اشتغال می‌ورزند و از برکات و ثوابهای بیشتری مستفیض شده و به‌واسطه تمرین زیادتر، ملکات فاضله در آنها راسختر می‌شود.
چرا شب‌زنده‌داری مهم است؟
آیت‌الله جوادی آملی
بخش مهمّی از فیوضات معنوی و الهی، طبق بیان قرآن کریم، در شب افاضه شده است. تنزّل قرآن در شب پربرکت و مبارک قدر است؛ «إنا أنزلناه فی لیلة القدر»، «إنا أنزلناه فی لیلة مبارکة». ،إسراء و معراج انسان کامل نیز در شب است: «سبحان‌الذی أسری بعبده لیلاً من المسجدالحرام إلی المسْجدالأقصی الذی بارکنا حوْله». موسای کلیم (ع) نیز شبانه در محضر خداوند به ضیافت و میهمانی میرود: «و واعدنا موسی ثلاثین لیلة وأتممناها بعشْرٍ فتمّ میقات ربه أربعین لیلة»؛ چهل شب، میهمان خداوند بود و از فیوضات الهی بهرهمند گردید که تورات نیز از آن جمله است. گرچه انسان در روز، هم در محضر خداست ولی فیض شب، بهره خاصّی است که نصیب انسان می‌شود. حضور، توجّه و تمرکز انسان در شب زیاد است و همین سبب قوّت و ازدیاد فیض می‌شود. نشئه زندهداری، مناجات، دعا و خضوع شب، نشئه خاصّی است که با خضوع، مناجات و ذکر روز فرق دارد؛ «إن ناشئه اللیل هی أشدّ وطأً وأقوم قیلاً». و به همین جهت است که خداوند به رسول خود فرمود: «و من اللیل فتهجد بهنافلةلَکَ عسی أنْ یبْعثک ربک مقاماً محموداً»: سحرخیز باش و شب را از دست مده؛ زیرا که نافله شب، خضوع و حضور شب، بعثت تازهای است برای تو و اگر میخواهی که به مقامی والا و محمود مبعوث شوی، شب را رها نکن.
توصیه به خواندن سوره روم و عنکبوت
آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی
اهمیت شب قدر بیشتر از هزاران ماه است، لذا یکی از اعمال شب قدر خواندن دو سوره عنکبوت و روم است، زیرا مطالب مربوط به توحید و توبه به سوی خدا در سراسر این دو سوره وجود دارد و اگر برنامه‌های این دو سوره را در زندگی پیاده کنیم، برای عمر ما کافی است. باید از فرصت شب‌های قدر استفاده کنیم و از گناهان کوچک و بزرگ خود توبه نماییم. در آیات سوره قدر با صراحت این معنى آمده است که قرآن در شب قدر نازل شده و چه پرمعنى است این سخن؟ شبى که مقدرات بندگان و مواهب و روزی‌هاى آنها تقدیر مىشود در چنین شبى قرآن بر قلب پاک پیامبر (ص) نازل مىگردد، آیا این سخن بدان معنى نیست که مقدرات و سرنوشت شما با محتواى این کتابِ آسمانى پیوند و رابطه نزدیک دارد؟! آیا مفهوم این کلام آن نیست که نه تنها حیات معنوى شما که حیات مادى شما نیز با آن رابطه ناگسستنى دارد؟ پیروزى شما بر دشمنان، سربلندى، آزادى و استقلال شما، آبادى و عمران شهرهاى شما همه با آن گره خورده است.
راه توبه در این شب گشوده است
آیت‌الله حسین مظاهری
در شب قدر، جبرئیل همراه با ملائکه مقرب خدا که تعداد آنها معیّن نشده و شاید چندین میلیون باشند، نازل می‌شود و مقدّرات انسان‌ها را به خدمت امام معصوم (ع) که در زمان پیامبر (ص) به خدمت آن حضرت و در زمان امیرالمؤمنین (ع) به خدمت آن بزرگوار و اکنون به خدمت قطب عالم امکان حضرت ولی‌عصر(ارواحنا فداه) تقدیم می‌دارند. به عبارت دیگر، در شب قدر است که انسان می‌تواند مقدّرات خویش را در یک پرونده درخشان برای سال آینده خود تهیه کند و نام خود را در طومار سعادتمندان و در طومار ارادتمندان حضرت ولی‌عصر(عج) به عنوان یک شیعه ثبت نماید. «تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فیها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ» بیان‌کننده چنین مفهومی است. تعیین مقدّرات هر انسانی به دست خود او است. اگر کسی طالب سعادت باشد، می‌تواند به آن دست یابد و چنانچه خواهان شقاوت باشد نیز به همان خواهد رسید. «یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّما بَغْیُکُمْ عَلی أَنْفُسِکُمْ»؛ ای مردم بی‌تردید ستم‌های شما به زیان خودتان است. در شب قدر اگر کسی به راستی توبه کند و یک شرمندگی درونی و حالت خجالت‌زدگی برای او پیش آید و بعد هم از خداوند خیر دنیا و آخرت را بخواهد، پرونده درخشانی که پس از توبه گشوده می‌شود، زمینه سعادت وی را فراهم می‌آورد و امام زمان (ارواحنا فداه) این تقدیر را تأیید می‌نمایند.
نزول قرآن در شب قدر
آیت‌الله جعفر سبحانی
آیت‌الله جعفر سبحانی، در جلسه تفسیری خود در مدرسه حجتیه قم، در تفسیر سوره قدر، گفته: «مفسران در پاسخ به این سؤال نزول قرآن گفته‌اند قرآن دو نوع نزول دارد؛ یک بار در شب قدر به صورت دفعی و بعد هم به صورت تدریجی و در طول زمان بر پیامبر(ص) و مانعی ندارد که قرآن دارای دو نوع نزول باشد. نزول دفعی برای این بوده که پیامبر اکرم(ص) با تمامی معارف آشنا شود و نزول تدریجی برای این است که رابطه ایشان با خدا و عالم وحی قطع نشود و پیوسته دارای ارتباط باشد. علامه طباطبایی در تفسیر المیزان این نظریه را پذیرفته و دلیل آورده که کلمه «انزلنا» در قرآن با نزول دفعی و کلمه «نزلنا» با نزول تدریجی قرآن ارتباط دارد.» آیت‌الله سبحانی با بیان اینکه از ظاهر قرآن استفاده می‌شود که قرآن در شب قدر نازل شده است، به شبهه نزول قرآن در زمان بعثت پیامبر(ص) که 27 رجب بوده، اشاره کرد و اظهار داشت: «فرق است میان نزول قرآن و بعثت پیامبر و رسالت ایشان ملازم با نزول قرآن نیست و این فاصله از بعثت تا رمضان برای نزول قرآن اشکالی ندارد.» او در ادامه با بیان اینکه زمان و مکان فی‌نفسه دارای ارزش و مقام نیستند، اما خداوند در این سوره می‌فرماید؛ شب قدر بالاتر از هزار ماه است، خاطرنشان کرده: «زمان و مکان به اعتبار حوادث دارای مقام و ارزش می‌شوند، مانند شب قدر که به خاطر نزول قرآن و سرزمین کربلا که به خاطر وجود امام حسین(ع) دارای اهمیت شده‌اند.»