[ملیحه محمودخواه] چندی پیش رهبر معظم انقلاب درخصوص اقتصاد دریا تاکید کردند و فرمودند که «استفاده از فرصت دریا و ظرفیت‌های عظیم آن باید به فرهنگ عمومی در کشور تبدیل شود.» همین امرکافی بود که بحث اقتصاد دریا سرلوحه بسیاری از برنامه‌های سازمان‌ها و ارگان‌های مربوطه قرار گیرد، چراکه بدون شک اقتصاد دریامحور و توسعه سواحل دریایی می‌تواند هم در پویایی اقتصاد و هم در بحث ارزآوری در کشور قابل توجه باشد.
تعریف اقتصاد دریامحور که در ادبیات جهانی عموما با عنوان اقتصاد آبی یا Blue Economy از آن یاد می‌شود، استفاده پایدار از ظرفیت منابع و گستره‌های آبی اعم از اقیانوس‌ها، دریاها، دریاچه‌ها و جزایر برای رشد اقتصادی، بهبود وضعیت معیشت و ایجاد اشتغال و درنهایت افزایش تولید ناخالص داخلی تعریف می‌شود که گردشگری دریایی یکی از زیرفاکتورهای اقتصاد دریایی به شمار می‌رود.
ایران بیش از 5هزار و 800 کیلومتر مرز با آب دارد که 40درصد مرزهای کشور را شامل می‌شود و در تعریف بین‌الملل کشور ما، کشوری دریایی به شمار می‌رود. این در حالی است که بیشترین فعالیت در عرصه سواحل کشور مربوط به محدوده‌های شهری و روستایی و تاسیسات بندری و نظامی است که همه اینها حدود ۵درصد از ظرفیت سواحل کشور را به خود اختصاص داده و حدود ۹۵درصد از این ظرفیت مورد توجه قرار نگرفته است و تنها 2 تا 2.5درصد از تولید ناخالص ملی در کشور ما از دریا تامین می‌شود. ایران پتانسیل بالایی برای استفاده از ظرفیت دریا دارد و در میان 184 کشوری که می‌توانند از این قابلیت استفاده کنند، رتبه 40 را از آن خود کرده است. این امر نشان می‌دهد که در ایران هنوز از میزان زیادی از این ظرفیت استفاده نشده و این امکان برای ما وجود دارد که با گسترش این حوزه، اقتصاد پویاتری را در این بخش ایجاد کنیم.
بنادر ایران 35درصد زیرظرفیت
هفت استان کشور شامل گلستان، گیلان، مازندران، خوزستان، بوشهر، هرمزگان و سیستان‌وبلوچستان با برخورداری از 5800 کیلومتر خط ساحلی و ده‌ها بنادر کوچک و بزرگ عمدتا جزو استان‌های کمترتوسعه‌یافته کشور بوده و مزیت‌های همجواری با دریا، بنادر و سواحل آن به توسعه اقتصادی این استان‌ها منجر نشده است. نکته اینجاست که 22درصد از جمعیت کشور یعنی بیش از 18میلیون نفر در این استان‌ها زندگی می‌کنند و این در حالی است که گردشگری دریایی می‌تواند تحول مهمی در اقتصاد مردم در این مناطق ایجاد کند، چراکه ایران در بخش گردشگری دریایی جزو پنج کشور اول دنیاست و دسترسی کشور ما به دریا می‌تواند در جذب گردشگری بسیار تاثیرگذار باشد. دریای خزر، خلیج‌فارس و دریای عمان سه نقطه آبی در این سرزمین به شمار می‌آیند و کمتر کشوری از چنین امکانات طبیعی برخوردار است. این در حالی است که کشوری مانند ترکمنستان که مانند ایران به دریای خزر دسترسی دارد، با ایجاد سایت گردشگری توانسته میزان ارزآوری به کشورش را افزایش دهد. امارات نیز در سواحل جنوبی خلیج‌فارس با ایجاد سایت گردشگری توانسته میزان گردشگر به این منطقه را افزایش دهد. اما این موضوع در کشور ما تا حدودی مغفول مانده است، درحالی که گردشگری دریامحور می‌تواند هم در بخش اقتصادی و هم در بخش فرهنگی بسیار تاثیرگذار باشد و همچنین جاذبه‌هایی مانند جزایر کیش و قشم در کشور ما می‌تواند در افزایش گردشگر موثر باشد.
گردشگری دریایی روی موج حرکت
سیدمحسن قریشی، رئیس اداره فنی و نظارت بر پروژه‌های گردشگری، به «شهروند» می‌گوید: «گردشگری دریایی هم در جذب گردشگر خارجی و هم در شکوفایی گردشگری داخلی اهمیت زیادی دارد و از ابتدای دولت سیزدهم این موضوع در اولویت برنامه‌های دولت قرار داشته است، زیرا بحث اقتصاد دریامحور و توسعه آن در رأس برنامه‌های وزارتخانه‌های مختلف قرار دارد.» او با تاکید بر اینکه ما هم در شمال و هم در جنوب کشور به دریا راه داریم، به ظرفیت بالای آن اشاره کرده و می‌گوید: «مشکلی که در این بخش با آن روبه‌رو هستیم، بحث صدور مجوزهاست که مربوط به یک سازمان یا وزارتخانه نیست و همین موضوع کار را سخت می‌کند و برای آن باید راهکاری اندیشیده شود تا وحدت رویه در کار ایجاد شود.» او با اشاره به اینکه سهم ایران از گردشگری دریایی بسیار پایین است، ادامه می‌دهد: «البته برای ریل‌گذاری این اتفاق اقدامات خوبی تاکنون صورت گرفته، به طور مثال سوخت شناورها یارانه‌ای شده و تورهای دریایی با هماهنگی سازمان بنادر و کشتیرانی به راه افتاده است تا بتواند از این راه بخش گردشگری دریایی را فعال کند. طرح سالم‌سازی دریایی نیز مدتی است با همکاری وزارت میراث فرهنگی و گردشگری به راه افتاده است، اما امید می‌رود با صدور مجوزهای لازم اتفاقات خوبی را در این بخش شاهد باشیم.»
سند گردشگری دریایی تدوین شود
حسن بیک‌محمدلو، کارشناس اقتصاد دریا به «شهروند» می‌گوید: «مهم‌ترین کار در حوزه اقتصاد دریا تدوین سند گردشگری دریایی است که در حال حاضر در کشور چنین سندی نداریم. فارغ از مسائل اقتصادی و زیربنایی ما باید ملاحظاتی را در کشور براساس هویت اسلامی و ایرانی خودمان داشته باشیم و در واقع در این بخش استراتژی مشخص تعیین کنیم که براساس آن و با رعایت آنها گردشگران به کشور ما سفر کنند.» او اضافه می‌کند: «در برآورد اقتصاد دریا از سال 2010 تا 2030 سهم گردشگری دریا در زیر بخش اقتصاد دریا حدود 30درصد است، به این معنا که از کیک اقتصاد دریایی 30درصد به گردشگری دریا اختصاص پیدا می‌کند که باید گفت در حال حاضر فاصله ما در این بخش با جهان بسیار زیاد است و باید تلاش کرد این فاصله را کاهش داد.» به گفته بیک‌محمدلو، برای اینکه سهم کشور را در این بخش حساب کنیم، نیاز به حسابداری قماری گردشگری داریم که این بخش از سالیان قبل آغاز شده، اما هنوز عدد و رقمی از آن ارائه نشده است و باید این آمار در دسترس متخصصان این بخش قرار گیرد.
3هزار و 300 کیلومتر ساحل دریایی در هرمزگان
محمد محسنی، مدیرکل میراث فرهنگی استان هرمزگان، درخصوص فعالیت در حوزه گردشگری دریا به «شهروند» می‌گوید: «از شرقی‌ترین تا غربی‌ترین نقطه استان هرمزگان بیش از 3هزار و 300 کیلومتر ساحل دریایی وجود دارد و مهم‌ترین شاخصه استان هرمزگان این است که به خلیج‌فارس، دریای عمان و اقیانوس هند راه دارد. وجود 14جزیزه با جاذبه‌های بی‌نظیر در این استان، هرمزگان را از سایر استان‌ها از نظر جاذبه‌های دریایی متمایز کرده است.» او توضیح می‌دهد: «خلیج‌فارس را بسیاری از مردم دنیا به لنج‌های ماهیگیری‌اش می‌شناسند و وقتی این جاذبه رخ‌نمایی می‌کند که با موسیقی محلی همراه می‌شود و بسیاری از گردشگران به خاطر این جاذبه دریایی، ایران را برای سفر انتخاب می‌کنند. هزاران کیلومتر جنگل‌های حرا در سواحل خلیج‌فارس یک مینیاتور طبیعی ایجاد کرده است و این ظرفیت می‌تواند ارزآوری قابل توجهی برای کشور به دنبال داشته باشد.» او می‌گوید: «سال گذشته در یک ماه فروردین بیش از 11میلیون گردشگر به استان ما وارد شدند که نشان می‌دهد اگر به این بخش توجه بیشتر شود، این آمار افزایش پیدا می‌کند. با توجه به منابع عظیم دریایی خلیج‌فارس می‌توان با احداث مجتمع‌های بزرگ آب‌درمانی یا ورزش‌های آبی مثل جت‌اسکی، ساحل‌سازی شنا برای زمستان و ایام نوروزی به این برنامه جامه عمل پوشاند و به‌جای دلارهای نفتی از ثروتی بی‌پایان که از صنعت گردشگری حاصل می‌شود، درآمد حاصل کرد.» محسنی با تاکید بر اینکه می‌توان از ظرفیت گردشگری ورزشی دریایی نیز استفاده کرد، اضافه می‌کند: «کشورهایی مانند امارات و بحرین از این ظرفیت استفاده کرده‌اند و ما هم اگر بخواهیم حوزه گردشگری دریا را فعال کنیم، باید از این پتانسیل استفاده کنیم.»