[شهروند] نتایج نهایی انتخابات پارلمانی پاکستان حکایت از پیشتازی احزاب مستقل و اکثرا تحت نفوذ عمران‌خان، نخست‌وزیر اسلام‌گرای پیشین این کشور دارد. این احزاب در غیاب عمران‌خان که با دخالت ارتش و سیستم امنیتی این کشور از فرآیند انتخابات حذف شدند، با 101کرسی حائز بیشترین کرسی‌ها شدند. حزب تحریک انصاف، متعلق به عمران‌خان نیز مجبور به حضور مستقل در انتخابات شد. پس از مستقل‌ها، حزب «مسلم لیگ پاکستان» به ریاست «نواز شریف»، نخست‌وزیر سابق این کشور، ۷۵ کرسی و حزب «مردم پاکستان» به رهبری «بلاول بوتو زرداری»، فرزند بی‌نظیر بوتو، نیز 54کرسی کسب کردند و سایر احزاب نیز حائز 28کرسی شدند. مطابق قوانین پاکستان رئیس‌جمهوری این کشور توسط پارلمان ملی و ایالتی انتخاب خواهد شد و وی با هماهنگی پارلمان، نخست‌وزیر را معرفی خواهد کرد. پس از شبه‌کودتا علیه عمران‌خان، شرایط سیاسی در پاکستان دچار بی‌ثباتی و تنش شد.
ریشه تنش‌ها در پاکستان
عمران‌خان نیازی، رهبر حزب تحریک انصاف، از ابتدای روی کارآمدن در اوت 2018با گرایشات پررنگ اسلام‌گرایانه، ابراز علاقه به امام خمینی و انقلاب اسلامی و نزدیک شدن به ایران، برای ارتش، سیستم امنیتی و احزاب غرب‌گرایی چون مسلم لیگ نواز به رهبری نواز و شهباز شریف، زنگ خطر را به صدا درآورد. تااینکه پس از چهار سال نخست‌وزیری و با وجود محبوبیت و منش مردمی، مخالفان برای عزل وی دست به‌کار شدند. حدود 22ماه قبل(فروردین 1401) احزاب مخالف، طرح استیضاح و عدم‌اعتماد به عمران‌خان را در پارلمان مطرح کردند که توسط رئیس پارلمان رد شده و در دستور کار قرار نگرفت. در آن مقطع، اخباری از دخالت ارتش و سیستم امنیتی پاکستان با هدایت آمریکا برای عزل عمران‌خان و به زیر کشیدن وی منتشر شد که خالی از واقعیت نبود. مطابق برخی گمانه‌زنی و اخبار منابع داخلی در اسلام‌آباد، احزاب مخالف عمران‌خان با دخالت خارجی و تحریک ارتش طرح استیضاح عمران‌خان را طراحی کرده‌اند. در آن مقطع عمران‌خان پیشنهاد انحلال پارلمان این کشور را مطرح کرد که با موافقت عارف علوی مواجه شد.
انتصاب شهباز شریف و کاکر و تشدید بی‌ثباتی
پس از این تنش‌ها دادگاه عالی و قوه قضاییه پاکستان به موضوع انحلال پارلمان ورود کرده و رئیس مجلس این کشور را به سوءاستفاده از اختیارات خود برای در دستور کار قرار ندادن استیضاح عمران‌خان متهم کرد. در پی این تنش‌ها بود که پارلمان پاکستان با عزل عمران‌خان و جهت‌دهی حزب مسلم لیگ نواز و همراهی حزب مردم، شهباز شریف رهبر مسلم لیگ را که به غرب‌گرایی و وابستگی به آمریکا شهره بود، به‌عنوان نخست‌وزیر جدید پاکستان تعیین کرد. تیرماه امسال و در پی استعفای شهباز شریف، پارلمان پاکستان با انتصاب انوارالحق کاکر، سناتور ایالت بلوچستان، تکلیف نخست‌وزیر این کشور را در قالب یک دولت موقت و ائتلافی مشخص کرد تا زمینه برپایی انتخابات پارلمانی و تعیین رئیس‌جمهوری، نخست‌وزیر و کابینه مشخص شود.
شواهد توطئه و حذف سیاسی عمران‌خان
6ماه قبل بود که دادگاهی در پاکستان، عمران‌خان را به بهانه سوءاستفاده از هدایای دولتی در زمان نخست‌وزیری به سه سال حبس و 5سال محرومیت از فعالیت سیاسی محکوم کرد.(1) چندی پیش با اتهامات جدید قوه قضاییه پاکستان علیه عمران‌خان، گمانه‌ها در مورد حذف وی با توطئه و سیاسی‌کاری رنگ قوت به‌خود گرفت. عمران‌خان با اتهامات متعدد محکوم به حبس شد و حزب تحریک انصاف نیز از شرکت در انتخابات با نمادهای خود محروم و برخی دفاتر این حزب با دخالت قوه قضاییه و سیستم امنیتی منحل و تعطیل شدند.(2) همچنین اخیرا عمران‌خان در دادگاه با سه اتهام ازجمله افشای اسرار دولتی، فروش هدایای دولتی و ازدواج غیرشرعی! به‌ترتیب به 10، 14و 7سال زندان محکوم شد که در اتهام سوم، همسر وی نیز به زندان محکوم شد.(3) بسیاری از تحلیل‌گران منطقه و جریان‌های اسلام‌گرای پاکستان، دادگاه عمران‌خان را ساختگی و تحت نفوذ ارتش و سیستم امنیتی اسلام‌آباد خوانده‌اند که در یک نمایش از پیش طراحی شده در صدد حذف عمران‌خان و کاهش نفوذ حزب تحریک انصاف و جریان اسلام‌گرا برآمده‌اند.
انتخابات با دخالت ارتش و حذف اسلام‌گرایان
6 ماه قبل و پس از محکومیت اولیه عمران‌خان در دادگاه، کمیسیون انتخابات پاکستان اعلام کرد وی مطابق قوانین تا 5سال حق حضور در انتخابات را ندارد. پس از اعلام نامزدی عمران‌خان در حدود یک‌ماه‌ونیم قبل کمیسیون انتخابات پاکستان، وی را به‌دلیلی که ذکر شد فاقد صلاحیت برای حضور در انتخابات خواند.(4) گمانه‌ها از دخالت سازمان ISI(سازمان امنیتی پاکستان) و ارتش این کشور در انتخابات مرتبا افزایش یافت تا اینکه پس از برخورد با عمران، تضعیف حزب تحریک انصاف نیز در دستور کار قرار گرفت. حدود دو هفته قبل اخباری از منع برگزاری تجمع و چسباندن پوسترهای تبلیغاتی توسط حزب تحریک انصاف منتشر شد. افزون بر آن، دیوان عالی پاکستان استفاده از نماد چوب کریکت توسط تحریک انصاف در تبلیغات را منع کرد.(5) تحلیل‌گران این مسئله را از آن جهت در انتخابات مؤثر دانسته‌اند که بسیاری از اهالی سنتی، کهنسال، کم‌سواد و بی‌سواد پاکستان خاصه در مناطق دوردست، کاندیداهای حزب عمران‌خان را از این طریق می‌شناسند. 11روز قبل نیز ریحان زیب‌خان از چهره‌های جوان و مطرح حزب تحریک انصاف و کاندیدای حوزه انتخابیه باجائو توسط افرادی ناشناس ترور شد. چهار روز قبل و در آستانه برگزاری انتخابات حملاتی به برخی دفاتر نامزدهای مستقل در بلوچستان صورت گرفت که ده‌ها کشته و زخمی بر جای گذاشت.
نتایج انتخابات و معادلات سیاسی تازه در پاکستان
مطابق قانون اساسی پاکستان، حزبی که 50درصد به‌علاوه یک رأی را در انتخابات پارلمانی به‌دست آورد، اقدام به معرفی رئیس‌جمهوری و نخست‌وزیر و تشکیل کابینه خواهد کرد. با نگاهی به نتایج انتخابات پاکستان هیچ حزبی موفق به کسب این میزان کرسی نشده است. درحالی‌که مستقل‌ها با سردمداری تحریک انصاف با کسب 101کرسی اکثریت نسبی را در این کشور کسب کرده‌اند و رأی آنان بی‌سابقه ارزیابی شده است، اما احتمال ائتلاف حزب مسلم لیگ نواز و حزب مردم دور از ذهن نیست چراکه پیشتر نیز سابقه داشته است. بلاول بوتو زرداری، رهبر حزب مردم، در حالی به تکذیب ائتلاف با مسلم لیگ نواز پرداخته است که برخی گمانه‌زنی‌ها احتمال ائتلاف این دو حزب و اتحاد برای تعیین نواز شریف به‌عنوان نخست‌وزیر و کنار زدن و به حاشیه راندن حزب تحریک انصاف را بسیار قوی می‌دانند. نواز شریف که به دلیل مفاسد خود در سال 2017از نخست‌وزیری برکنار و به 10 سال حبس محکوم شده بود در سال 2019آزاد و به انگلیس مهاجرت کرد و چهار ماه قبل در بازگشت به پاکستان از وی رفع اتهام شد.(6) از طرف دیگر رشد قدرت حزب تازه تاسیس تحریک انصاف و محبوبیت کم‌نظیر عمران‌خان که برخی آن را در حد بی‌نظیر بوتو، ارزیابی می‌کنند، گمانه‌ها حول دخالت ارتش برای جلوگیری از این مسئله و به قدرت رساندن طیف شریف افزایش یافته است. تحولات سیاسی پاکستان درصورت روی کار آمدن جریان اسلام‌گرا به سود ایران بود و درصورت روی کار آمدن طیف شریف بر معادلات سیاسی، امنیتی و اقتصادی منطقه به سود آمریکا تأثیر خواهد گذاشت. قدرت گرفتن شریف و نتیجتا ارتش، از سوی دیگر می‌تواند به تنش میان هند و پاکستان خاصه بر سر کشمیر نیز بیفزاید و قدرت گرفتن جریانات همسو با ارتش پاکستان احتمالا برای دهلی‌نو نیز خطر نگرانی بیشتری به همراه دارد. از سوی دیگر روابط پاکستان و افغانستان نیز از تحولات جاری در اسلام‌آباد تأثیر زیادی خواهد گرفت.
پی‌نوشت‌ها:
1- http://fna.ir/3e4v9u 2- isna.ir/xdQsqj
3- asriran.com/003wlT 4- mehrnews.com/x32NrN
5- isna.ir/xdQsqj 6- http://fna.ir/3hqzcu