[فرشته کیانی] «به گفته دیده‌بان حقوق بشر، اسرائیل از کمبود غذا و آب آشامیدنی به عنوان ابزار جنگی استفاده می‌کند، که بسیاری از ناظران بین‌المللی استدلال می‌کنند نوعی مجازات جمعی است؛ در واقع جنایت جنگی درجه اول. نیروهای اسرائیلی عمداً زمین‌های کشاورزی را ویران و تأسیسات آب و فاضلاب را بمباران کرده‌اند که قطعا تلاشی برای غیرقابل زندگی کردن غزه به معنای واقعی کلمه است.» مجله آمریکایی نِیشن در گزارشی دقیق از استراتژی زمین سوخته رژیم صهیونیستی با هدف ویرانی کامل غزه پرده برداشته و با جزئیات توضیح داده که چگونه مقامات رژیم صهیونیستی کمر به نابودی زندگی در آنجا بسته‌اند.
مجله آمریکایی نِیشن (The Nation) گزارش خود را از تاکتیک‌های زمین سوخته رژیم صهیونیستی با هدف کاملا غیر قابل زندگی کردن غزه اینگونه آغاز می‌کند: در ساحلی زیبا در مرکز غزه، در یک مایلی شمال اردوگاه آوارگان الشاطی که اکنون مسطح شده، لوله‌های سیاه بلندی از میان تپه‌های شن سفید عبور می‌کنند و در زیر زمین ناپدید می‌شوند. تصویری که توسط نیروهای دفاعی اسرائیل (IDF) منتشر شده است، ده‌ها سرباز را نشان می‌دهد که خطوط لوله را کار می‌گذارند و به نظر می‌رسد ایستگاه‌های پمپ سیار هستند که آب را از دریای مدیترانه گرفته و آن را به داخل تونل‌های زیرزمینی می‌کشند. بر اساس گزارش‌های مختلف، این طرح عبارت است از غرق‌کردن شبکه وسیعی از چاه‌ها و تونل‌های زیرزمینی که طبق گزارش‌ها حماس ساخته و برای اجرای عملیات خود از آنها استفاده می‌کرده است.
ژنرال هرزی هالوی (Herzi Halevi)، رئیس ستاد ارتش اسرائیل، گفت: «من در مورد جزئیات صحبت نمی‌کنم، اما آنها شامل مواد منفجره برای تخریب و سایر ابزار برای جلوگیری از استفاده عوامل حماس از تونل‌ها برای آسیب رساندن به سربازان ما می‌شوند. هر وسیله‌ای که به ما بر دشمنی که از تونل‌ها استفاده می‌کند، برتری دهد، از آن استفاده می‌کنیم. این ایده خوبی است.»
در حالی که اسرائیل استراتژی غرق کردن را آزمایش می‌کند، این اولین‌بار نیست که تونل‌های حماس با آب دریا تخریب می‌شوند. در سال 2013، مصر، کشور همسایه، شروع به آب انداختن در تونل‌های تحت کنترل حماس کرد با این ادعا که از آنها برای قاچاق کالا بین شبه‌جزیره سینا و نوار غزه استفاده می‌شود. برای بیش از دو سال، آب از دریای مدیترانه روانه تونل‌ها می‌شد و محیط زیست غزه را ویران می‌کرد. منابع آب زیرزمینی به سرعت با آب شور آلوده و در نتیجه، خاک اشباع و ناپایدار شد که فرونشست زمین و کشته‌شدن افراد بی‌شماری را در پی داشت. مزارع حاصلخیز کشاورزی به گودال‌هایی با گل شور تبدیل و وضعیت آب آشامیدنی تمیز، که در غزه کمبود داشت، بغرنج‌تر شد.
استراتژی کنونی اسرائیل برای غرق‌کردن تونل‌های حماس بی‌شک آسیب‌های مشابه جبران‌ناپذیری به همراه خواهد داشت. جولیان شیلینگر (Juliane Schillinger)، محقق دانشگاه توئنته (Twente) هلند، هشدار می‌دهد: «مهم است که در نظر داشته باشید ما فقط در مورد آب حاوی نمک بالا در اینجا صحبت نمی‌کنیم؛ آب دریا در امتداد سواحل مدیترانه نیز با فاضلاب تصفیه‌نشده آلوده است که به‌طور مداوم از سیستم فاضلاب ناکارآمد غزه به دریای مدیترانه تخلیه می‌شود.»
البته به نظر می‌رسد که این بخشی از یک هدف گسترده‌تر اسرائیل باشد؛ نه فقط برای از بین‌بردن قابلیت‌های نظامی حماس، بلکه برای تخریب و نابودی بیشتر آبخوان‌های (سفره‌های زیرزمینی) در معرض خطر غزه (که قبلا با فاضلاب‌هایی که از لوله‌های فرسوده نشت می‌کند، آلوده شده‌اند). مقامات اسرائیلی آشکارا اعتراف کرده‌اند که هدف‌شان این است که مطمئن شوند زمانی که به کارزار نظامی بی‌رحمانه خود پایان دادند، غزه به مکانی غیرقابل زندگی تبدیل شده باشد.
یوآو گالانت، وزیر دفاع اسرائیل، اندکی پس از حمله 7 اکتبر حماس، گفت: «ما با حیوانات انسانی می‌جنگیم و بر اساس آن عمل می‌کنیم.» و اسرائیل اکنون به آنچه گفته عمل می‌کند. به ندرت -و یا هرگز- عاملان قتل عام (که بنا بر گزارش‌ها اکنون از تشکیل پرونده آفریقای جنوبی در دادگاه بین‌المللی دادگستری در لاهه و متهم شدن اسرائیل به نسل‌کشی می‌ترسند) به این صراحت نیات ظالمانه خود را بیان کرده‌اند. گویا بمباران بی‌رویه اسرائیل، که تاکنون به ۷۰ درصد از خانه‌های غزه آسیب زده یا آنها را ویران کرده، کافی نبود؛ پر کردن آن تونل‌ها با آب آلوده مطمئنا برخی از ساختمان‌های مسکونی باقیمانده را نیز دچار مشکلات ساختاری خواهد کرد و اگر زمین ضعیف و ناامن باشد، فلسطینیان در بازسازی با مشکل مواجه خواهند شد.
عبدالرحمن التمیمی، مدیر گروه متخصصان آب‌شناسی فلسطینی -بزرگ‌ترین سازمان غیردولتی نظارت بر آلودگی در سرزمین‌های فلسطینی- می‌گوید: «بازکردن آب در تونل‌ها و آب‌های زیرزمینی آلوده باعث تجمع نمک و فرونشست خاک و در نتیجه تخریب هزاران خانه فلسطینی در نوار پرجمعیت غزه می‌شود. نتیجه اینکه نوار غزه تبدیل به منطقه‌ای خالی از سکنه خواهد شد و حدود 100 سال طول می‌کشد تا از شر آثار زیست‌محیطی این جنگ خلاص شود.» به عبارت دیگر، همان‌طور که التمیمی اشاره می‌کند، اسرائیل اکنون «محیط زیست» را می‌کشد؛ و به طرق گوناگون، همه چیز با تخریب باغ‌های سرسبز زیتون فلسطین آغاز شد.
زیتون؛ دیگر نه
در طول یک سال معمول، غزه زمانی بیش از 5000 تن روغن زیتون از بیش از 40 هزار درخت تولید می‌کرد. برداشت پاییزی در ماه‌های اکتبر و نوامبر برای هزاران فلسطینی برای مدت‌ها فصل جشن بود. خانواده‌ها و دوستان آواز می‌خواندند، با هم غذا می‌خوردند و در باغ‌ها جمع می‌شدند تا در زیر درختان کهنسال که نماد «صلح، امید و رزق و روزی» بودند، جشن بگیرند. این سنتی مهم بود؛ ارتباطی عمیق هم با زمین و هم با یک منبع اقتصادی حیاتی. سال گذشته، محصول زیتون بیش از 10 درصد از اقتصاد غزه را تشکیل می‌داد که در مجموع 30 میلیون دلار بود.
البته از 7 اکتبر 2023 برداشت متوقف شده است. در عوض، تاکتیک‌های زمین سوخته اسرائیل نابودی باغ‌های زیتون بی‌شمار را تضمین کرده است. تصاویر ماهواره‌ای منتشر شده در اوایل دسامبر تأیید می‌کند که ۲۲ درصد از زمین‌های کشاورزی غزه، از جمله باغ‌های بی‌شماری زیتون، به‌طور کامل نابود شده‌اند. احمد قدیح، کشاورز اهل خوزا، شهرکی در جنوب نوار غزه، توضیح می‌دهد: «دل‌شکسته‌ایم از اینکه نمی‌توانیم به محصولات‌مان دسترسی داشته باشیم. نمی‌توانیم زمین خود را نظاره یا آبیاری یا از آن مراقبت کنیم. پس از هر جنگ ویرانگر، ما هزینه بسیاری می‌پردازیم تا کیفیت محصولات‌مان را تضمین و خاک خود را دوباره برای کشاورزی مناسب کنیم.»
در هم کوبیدن بی‌امان غزه از سوی اسرائیل، صدمات شدیدی به زندگی انسان‌ها وارد کرده است (بیش از 22 هزار کشته، از جمله تعداد چشمگیری زن و کودک و هزاران جسد دیگر که گمان می‌رود زیر آوار مدفون شده‌اند و غیرقابل شمارش هستند). این دور اخیر وحشت عینا ادامه تلخ کارزاری 75 ساله برای از بین بردن میراث فرهنگی فلسطین است. از سال 1967، اسرائیل بیش از 800 هزار درخت زیتون بومی فلسطینی را ریشه‌کن کرده است؛ گاهی برای شهرک‌سازی غیرقانونی یهودیان در کرانه باختری؛ در موارد دیگر، به دلیل نگرانی‌های امنیتی ادعایی یا خشم مطلق و نهادینه صهیونیست. ساکنان این منطقه هزاران سال است که محصولات باغ‌های وحشی درختان زیتون را برداشت می‌کنند که قدمت آن به دوره کالکولیتیک (مس‌سنگی) در سرزمین شام (هزاره چهارم و پنجم پیش از میلاد) برمی‌گردد و تسطیح چنین باغ‌هایی پیامدهای زیست‌محیطی فاجعه‌باری داشته است. بر اساس گزارش مطالعات بین‌المللی ییل ریویو (Yale Review) در سال 2023، از بین بردن درختان به‌طور مستقیم با تغییرات آب‌و‌هوایی برگشت‌ناپذیر، فرسایش خاک و کاهش محصولات مرتبط است: «پوست چوبی و چند ساله به عنوان مخزن کربن عمل می‌کند. یک درخت زیتون 11 کیلوگرم CO2 (دی اکسید کربن) برای هر لیتر روغن زیتون تولیدشده جذب می‌کند.»
علاوه بر محصول و ارزش فرهنگی، باغ‌های زیتون برای اکوسیستم فلسطین حیاتی است. گونه‌های پرندگان متعددی از جمله جی اوراسیا، فنچ سبز، کلاغ ابلق، مرغ عسل‌خوار فلسطینی، نوعی چکاوک و ... به تنوع زیستی ایجاد شده به‌وسیله درختان وحشی فلسطین متکی هستند که 6 گونه از آنها اغلب در باغ‌های زیتون بومی یافت می‌شوند: کاج، بادام، زیتون، Palestine buckhorn، piny hawthorne و انجیر. یک درخت زیتون کهنسال و بومی را باید گواهی بر اصل وجود فلسطینیان و مبارزه آنها برای آزادی دانست. درخت زیتون با تنه مارپیچی ضخیم خود به عنوان داستانی هشداردهنده و عبرت‌انگیز برای اسرائیل ایستاده است، نه به دلیل میوه‌ای که به بار می‌آورد، بلکه به دلیل داستان‌هایی که ریشه‌هایش از چهره زخمی و مردمی صدمه‌دیده در خود دارد که بی‌رحمانه و بی‌امان برای بیش از 75 سال محاصره شده‌اند.
فسفر سفید و بمب، بمب، و بمب‌های بیشتر
اسرائیل در حالی که سفره‌های آب زیرزمینی را آلوده و باغ‌های زیتون را ریشه‌کن می‌کند، اکنون غزه را نیز از بالا مسموم می‌کند. ویدیوهای متعددی که عفو بین‌الملل آنها را تجزیه‌وتحلیل و «واشنگتن‌پست» تایید کرده است، تصاویری از بارش توده‌های فسفر سفید در مناطق شهری پرجمعیت را نشان می‌دهد. فسفر سفید اولین‌بار در میدان‌های جنگ جهانی اول به عنوان پوششی برای جابجایی نیروها استفاده شد و این در حالی است که فسفر، سمی و برای سلامتی انسان خطرناک شناخته شده است. رها کردن آن در محیط‌های شهری اکنون طبق قوانین بین‌المللی غیرقانونی است و غزه یکی از مکان‌های پرجمعیت روی زمین است. لاما فاکیح، مدیر خاورمیانه و شمال آفریقا در دیده‌بان حقوق بشر (HRW) می‌گوید: «هر زمان از فسفر سفید در مناطق شلوغ غیرنظامی استفاده شود، خطر بالای سوختگی حاد و رنج مادام‌العمر را به همراه دارد.»
در حالی که فسفر سفید برای انسان بسیار سمی است، انباشتگی آن نیز آثار مخربی بر گیاهان و حیوانات دارد؛ ترکیب خاک را به هم می‌ریزد و آن را برای رشد محصولات بیش از حد اسیدی می‌کند. و این فقط بخشی از کوه مهماتی است که اسرائیل در سه ماه گذشته به سمت غزه شلیک کرده است. این جنگ (اگر بتوان چنین یورش نامتوازنی را جنگ نامید) مرگبارترین و مخرب‌ترین نوعی بوده که اخیرا رخ داده، طبق برخی تخمین‌ها حداقل به اندازه بمباران آلمان به دست متفقین در طول جنگ جهانی دوم که 60 شهر آلمان را نابود کرد و طبق برآوردهایی حدود نیم‌میلیون نفر را کشت. اسرائیل نیز مانند نیروهای متفقین در جنگ جهانی دوم، بی‌رویه کشتار می‌کند. از 29 هزار سلاح هوا به زمین، 40 درصد بمب‌های غیر هدایت‌شونده بوده که روی مناطق مسکونی شلوغ پرتاب شده است. سازمان ملل تخمین می‌زند که تا اواخر دسامبر2023 میلادی، 70 درصد از مدارس غزه، که بسیاری از آنها پناهگاه فلسطینی‌ها از حمله اسرائیل بودند، به شدت آسیب دیدند. همچنین صدها مسجد و کلیسا مورد حمله قرار گرفتند و 70 درصد از 36 بیمارستان غزه آسیب دیدند و دیگر کار نمی‌کنند.
جنگی که فراتر از همه پیش‌بینی‌هاست
رابرت پیپ، مورخ دانشگاه شیکاگو، می‌گوید که «غزه یکی از کارزارهای شدید مجازات غیرنظامیان در تاریخ است.» هنوز دشوار است تلفاتی را که روز به روز و هفته به هفته به غزه وارد می‌شود، نه تنها به زیرساخت‌ها و زندگی غیرنظامیان، بلکه به محیط زیست آن، درک کنیم. هر ساختمانی که منفجر می‌شود ابری از گرد و غبار سمی و بخارات گرم‌کننده اقلیم باقی می‌ماند. دکتر اروم ظاهر، استاد شیمی در دانشگاه کراچی، می‌گوید: «در مناطق تحت تأثیر درگیری، احتراق مواد قابل انفجار می‌تواند مقادیر چشمگیری گازهای گلخانه‌ای، از جمله دی اکسید کربن، مونوکسید کربن، اکسیدهای نیتروژن و ذرات معلق آزاد کند.»
گرد و غبار برج‌های فروریخته مرکز تجارت جهانی در 11 سپتامبر امدادگران اولیه را نابود کرد. مطالعه‌ای در سال 2020 نشان داد که گروه نجات 41 درصد بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به سرطان خون بودند. حدود 10 هزار نیویورکی به دنبال این حمله دچار اختلالات سلامتی کوتاه‌مدت شدند و یک سال طول کشید تا کیفیت هوا در منهتن پایین به سطح قبل از 11 سپتامبر بازگردد.
در حالی که تجزیه‌وتحلیل تمام آثار بمباران بی‌وقفه اسرائیل غیرممکن است، می‌توان گفت که تأثیر تسطیح مداوم بر غزه بسیار بدتر از پیامدهای 11 سپتامبر برای شهر نیویورک خواهد بود. نسرین تمیمی، کارشناس کیفیت محیط زیست فلسطین، معتقد است که ارزیابی زیست‌محیطی غزه در حال حاضر «فراتر از همه پیش‌بینی‌ها» است. معضل اصلی که فلسطینیان در غزه حتی قبل از 7 اکتبر با آن مواجه بودند، دسترسی به آب آشامیدنی سالم بود و با بمباران بی‌وقفه اسرائیل فقط این مشکل به طرز وحشتناکی تشدید شده است. گزارش سال 2019 یونیسف اشاره کرد که «96 درصد از آبِ تنها سفره زیرزمینی غزه برای مصرف انسان نامناسب است».
«برق متناوب»، نتیجه مستقیم محاصره غزه، همچنین به تأسیسات بهداشتی این منطقه آسیب رسانده که باعث افزایش آلودگی آب‌های زیرزمینی شده و به نوبه خود عفونت‌های مختلف و شیوع گسترده بیماری‌های منتقل‌شونده از طریق آب و قابل پیشگیری را در پی داشته است. به گفته دیده‌بان حقوق بشر، اسرائیل از کمبود غذا و آب آشامیدنی به عنوان ابزار جنگی استفاده می‌کند، که بسیاری از ناظران بین‌المللی استدلال می‌کنند نوعی مجازات جمعی است؛ در واقع جنایت جنگی درجه اول. نیروهای اسرائیلی عمداً زمین‌های کشاورزی را ویران و تأسیسات آب و فاضلاب را بمباران کرده‌اند که قطعا تلاشی برای غیرقابل زندگی کردن غزه به معنای واقعی کلمه است.
مروان 30 ساله به دیده‌بان حقوق بشر گفت: «من باید سه کیلومتر راه بروم تا یک گالن آب بیاورم. مروان اوایل نوامبر به همراه همسر باردار و دو فرزندش همچون صدها هزار غزه‌ای دیگر به جنوب رفتند: «هیچ غذایی وجود ندارد. اگر بتوانیم غذا پیدا کنیم، کنسرو است. هیچ کس به اندازه کافی غذا نمی‌خورد.»
در جنوب غزه، در نزدیکی شهر شلوغ خان‌یونس، پس از توقف فعالیت سرویس‌های بهداشتی، فاضلاب تصفیه‌نشده در خیابان‌ها جاری می‌شود. در شهر جنوبی رفح، جایی که بسیاری از مردم غزه به آنجا رفته‌اند، وضعیت بسیار وخیم است. بیمارستان‌های موقت سازمان ملل متحد تحت فشارند، غذا و آب کم است و گرسنگی به‌طور چشمگیری در حال افزایش. در اواخر دسامبر، سازمان بهداشت جهانی بیش از 100 هزار مورد اسهال و 150 هزار مورد عفونت تنفسی را در جمعیت حدود 2.3 میلیون نفری غزه ثبت کرد. این اعداد احتمالا بیشتر است و بی‌شک با طولانی شدن تهاجم اسرائیل افزایش خواهد یافت، چراکه طبق گفته سازمان ملل متحد، این جنگ 1.9 میلیون نفر یا بیش از 85 درصد از جمعیت غزه را آواره کرده که نیمی از آنها اکنون با گرسنگی روبه‌رو هستند. عمر شاکر از دیده‌بان حقوق بشر گزارش می‌دهد: «برای بیش از دو ماه، جمعیت غزه از غذا و آب محروم بوده است، سیاستی که مقامات بلندپایه اسرائیل آن را تشویق یا تأیید می‌کنند و گرسنگی دادن غیرنظامیان را به عنوان روشی برای جنگ انعکاس می‌دهند.»
این خشونتی که اسرائیل با حمایت چشمگیر جو بایدن و تیم سیاست خارجی او بر فلسطینیان روا می‌دارد، شبیه آنچه قبلا کم و بیش در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی شاهد آن بودیم، نیست. حرمت غزه، مردم آن، و سرزمین‌هایی که قرن‌ها آن را حفظ کرده‌اند در حال شکستن است؛ سرزمینی که به جهنمی کاملا غیرقابل زندگی تبدیل می‌شود و تأثیر آن قطعا و بی هیچ تردیدی برای نسل‌های آینده محسوس خواهد بود.