[شهروند] در روزهای پایان سال میلادی گذشته بسیاری از رسانه‌ها و تحلیلگران به بازخوانی تحولات 2023و روند آن پرداخته و با توجه به جنگ‌ها و تنش‌های گسترده آن سال، چشم‌انداز سال 2024را مثبت ارزیابی نمی‌کردند. درحالی‌که با توجه به فرسایشی شدن جنگ اوکراین و اختلاف بر سر حمایت از این کشور در اروپا و آمریکا امید به مذاکرات صلح میان روس‌ها و اوکراینی‌ها افزایش یافته بود، اما حملات اوکراین به مناطق غیرنظامی روسیه، تنش را تشدید کرد. از سوی دیگر تداوم جنایات رژیم صهیونیستی علیه غزه و ناتوانی این رژیم در تحقق هدف نابودی حماس و آزادسازی اسرا و تن ندادن نتانیاهو به آتش‌بس، در کنار حمله آمریکا و انگلیس به یمن، التهاب در منطقه خاورمیانه را نیز افزایش داد. تشدید رقابت تسلیحاتی دو کره، روی کار آمدن حزب جدایی‌طلب در تایوان و واکنش منفی چین و زمزمه التهاب و درگیری داخلی در برخی کشورهای آمریکای لاتین و بلندتر شدن صدای راست‌گرایان افراطی در اروپا در همین مدت کوتاه و دوهفته‌ای از آغاز سال 2024چشم‌انداز تحولات این سال را تیره‌تر کرده است. به این بهانه نگاهی کوتاه به برخی تحلیل‌ها درباره چشم‌انداز سال 2024خواهیم داشت.
ادامه بحران غلات و انرژی؛ بی‌نظمی جهانی
رامین فخاری در مطلبی که پایگاه دیپلماسی ایرانی آن را منتشر کرده با برشمردن بحران مهمی چون جنگ‌های اوکراین و غزه، تنش چین و تایوان، بحران قفقاز و... از انتقال این بحران‌ها به سال جدید میلادی سخن گفته و درباره روند تحولات در سال 2024نوشته است: «تداوم درگیری بین روسیه و اوکراین و همچنین تداوم و ناامنی در خاورمیانه می‌تواند به ایجاد یک بحران در زمینه مواد غذایی، انرژی و سوخت منجر شود. کشورهای فقیر آفریقایی در درجه اول و کشورهای خاورمیانه در درجه دوم نخستین قربانیان بحران غذا در سطح جهان خواهند بود؛ اما یک خطر عمده دیگری نیز وجود دارد؛ برخی از اقتصاددانان نسبت به یک رکود بزرگ در سطح جهانی هشدار می‌دهند...» وی در ادامه درباره یک خطر بزرگ‌تر که بی‌نظمی و بحران وسیع جهانی است هشدار داده و آورده است: «این مسئله دور از ذهن نیست که مجموعه‌ای از بحران‌های کوچک و متوسط ازجمله بحران غزه، حملات حوثی‌ها، جنگ اوکراین، ناامنی در قفقاز جنوبی و حمله چین به تایوان دست به‌دست هم داده تا یک آنارشی بزرگ را در سطح جهانی ایجاد کنند و جهان را به آستانه یک بحران بزرگ جدید سوق دهند.»(1)
بحران اقتصادی و ژئوپلتیک؛ تشدید تنش در خاورمیانه و خلیج‌فارس
پایگاه راهبرد معاصر در مطلبی با اشاره به در پیش بودن انتخابات آمریکا و روسیه و شکاف در آمریکا و تثبیت جایگاه روسیه اینگونه عنوان کرده است: «جهان شاهد تحولات و چالش‌های فزاینده‌ای است که پیش‌بینی آینده را دشوار می‌کند...با توجه به بازطراحی ساختار نظام جهانی، روند تأثیرگذاری سیاست‌های آمریکا به میزان قابل توجهی کاهش یافته و پیش‌بینی می‌شود نظام جهانی چندقطبی شود که این به زیان واشنگتن تلقی خواهد شد.» همچنین روزنامه فیگارو در گزارشی نوشت، انتظار می‌رود پوتین، به تحکیم موفقیت‌هایی که در 2023کسب کرده است، ادامه دهد. مسکو توانایی لازم را برای حفظ دستاوردهایش در اوکراین دارد و حتی می‌تواند راهبرد ارتش روسیه را به حالت حمله منتقل کند.» در پایان این مطلب نیز با اشاره به بحران‌های اقتصاد جهانی، درباره افزایش احتمال تشدید بحران در خاورمیانه و خلیج‌فارس عنوان شده است: «در بُعد اقتصادی چالش‌های ژئوپلتیک، اصلی‌ترین خطری هستند که می‌توانند تهدیدی بزرگ برای اقتصاد جهانی در سال 2024باشند. علاوه بر این، 2024پرتنش و مبهم‌ترین سال میلادی معاصر خواهد بود و درگیری‌های زیادی را در بر خواهد داشت که ممکن است به جنگ به‌ویژه در غرب آسیا، مناطق عربی و حاشیه جنوبی خلیج‌فارس منجر شود.»(2)
تداوم بحران اوکراین و غزه؛ راهبرد ایران در بحران‌های پیش رو
دکتر علی‌اصغر زرگر، کارشناس مسائل بین‌الملل، در گفت‌وگو با شفقنا، فرسایشی شدن جنگ اوکراین و غزه و احتمال کنار گذاشتن بایدن از سوی حزب دموکرات را از مسائل محتمل سال 2024دانسته و با اشاره به سیاست خارجی جمهوری اسلامی در تحولات مهم و پرتنش بین‌المللی گفته است: «سیاست خارجی از جانب مجلس و… نیست و در دست حاکمیت و رهبری است، ولی با توجه به وضعیت اقتصادی، اجتماعی و بین‌المللی به‌نظر می‌رسد که ایران، سیاستی سنجیده در پیش گرفته است. امروز کشورهای منطقه همکاری‌هایی با ایران دارند و اگر ایران خود را درگیر مسائل نظامی و سیاسی منطقه‌ای بکند این همکاری‌ها قطع خواهد شد. به‌نظر می‌رسد سیاست معقول و منطقه‌ای از طرف ایران ادامه داشته باشد...به عقیده من ایران سیاست تنش‌زدایی را در منطقه ادامه خواهد داد و در خارج از مرز‌ها درگیری نظامی نخواهیم داشت.»(3)
به‌نظر می‌رسد با توجه به حساسیت و پیچیدگی تحولات بین‌المللی و فقدان چشم‌اندازی برای صلح و کاهش تنش‌ها، التهابات بین‌المللی رو به افزایش رود و در این میان ضرورت تحرک هرچه بیشتر دستگاه دیپلماسی کشور بیش از پیش احساس می‌شود و تدوین راهبردهای کلان برای نقش‌آفرینی در حالت‌های مختلف و شرایط متفاوت اهمیت دارد.
پی‌نوشت‌ها:
1) http://www.irdiplomacy.ir/fa/news/2024081/
2) https://rahbordemoaser.ir/fa/news/222105/
3) https://fa.shafaqna.com/?p=1721656