[ ملیحه محمودخواه ] خلیج گرگان این روزها در حال نفس کشیدن است. مدت‌ها بود که کانال‌های دریا به سمت این خلیج بسته شده و این سبب شده بود که تراز آب این خلیج از آب دریا کمتر شده و شوری آب آن سه برابر آب دریا شود. به‌گفته مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان گلستان درصورتی که این وضعیت ادامه پیدا می‌کرد منجر به مرگ زیستمندان این خلیج می‌شد، اما با سفر دور دوم رئیس‌جمهوری به استان گلستان و لایروبی کانال آشوراده آب دریا به این خلیج سرازیر شد و حالا شوری آب در این خلیج کاهش پیدا کرده است.
محمدرضا کنعانی، مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست استان گلستان در گفت‌وگو با «شهروند» درخصوص خلیج گرگان می‌گوید: «خلیج گرگان تالابی ساحلی است که بخش عمده آب این خلیج از دریا تامین می‌شد و قسمت دیگری از آب این خلیج نیز از حوزه بالادست به این خلیج وارد می‌شد که تامین این بخش برای پایداری اکولوژیک خلیج ضروری به‌نظر می‌رسد.»
او با تأکید بر اینکه خلیج گرگان از طریق 3کانال آشوراده، چپقلی و خزینی با دریای خزر در ارتباط بوده است، ادامه می‌دهد: «از مدت‌ها پیش به‌دلیل کاهش بارش‌ها ما در این خلیج دچار مشکل شدیم به این معنا که تراز آب دریای خزر طی سال‌های 1372به بعد کم‌کم از دریای خزر پایین‌تر رفت. در ابتدا وجود این سه کانال باعث می‌شد که تراز خلیج با تراز دریا برابر باشد اما تبخیر زیاد آب باعث شده بود که تراز آب این خلیج به‌شدت کاهش پیدا کند و از تراز 25.5- به تراز 27.5- (نسبت به سطح دریاهای آزاد) برسد.»
تبخیر 2 برابری آب در خلیج گرگان
او توضیح می‌دهد که یکی از دلایل بروز چنین حادثه‌ای میزان تبخیر دو برابری بارش‌ها در این منطقه است که سبب شده بیلان تراز آب، منفی شود. کاهش بیش از حد تراز سطح آب دریای خزر (حدود 2متر) نیز منجر به خشک شدن کانال خزینی و آشوراده شده و تنها راه ارتباطی این خلیج با دریای خزر، قبل از لایروبی کانال آشوراده، کانال چپقلی بوده است.
کنعانی به این موضوع اشاره می‌کند که خشک‌شدن خلیج گرگان اگر ادامه پیدا می‌کرد چالش بزرگی برای کشور و استان گلستان در حوزه زیست‌محیطی رخ می‌داد، چون این اتفاق موجب می‌شد میزان آب خلیج گرگان در سال آینده به کمترین اندازه ممکن برسد و در سال ۱۴۰۴ احتمال خشک شدن خلیج گرگان جدی می‌شد که موجب تشکیل حداقل ۶۰ هزار هکتار کانون ریزگرد نمکی می‌شد و این ماجرا سبب مرگ زیستمندان می‌شده است.
تصمیم برای لایروبی آشوراده
او با اشاره به اینکه پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی به همراه دانشگاه گرگان و دانشگاه شریف تحقیقات زیادی را در این زمینه انجام داده است، ادامه می‌دهد: «براساس مصوبات سومین و چهارمین جلسه ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور، در اجرای مصوبات طرح جامع 5ساله (1403-1399) احیای خلیج گرگان، مقرر شد سازمان بنادر و دریانوردی براساس نتایج مطالعات مرکز ملی اقیانوس‌شناسی نسبت به لایروبی تنگه‌های طبیعی با اولویت کانال آشوراده برای تسهیل تبادل آب بین دریای خزر و خلیج گرگان اقدام و کانالی به عرض 200 و عمق 1.5متر ایجاد کند، زیرا به اعتقاد او آشوراده یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذار‌ترین کانال‌ها بود که می‌توانست در این بخش لایروبی شود، زیرا با بازگشایی آشوراده شوری خلیج گرگان از بین می‌رفت چراکه شوری این خلیج سه برابر دریا شده بود.»
اهدافی که لایروبی خلیج دنبال می‌کرد
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان گلستان با اشاره به اینکه لایروبی خلیج گرگان فواید زیادی به همراه دارد، توضیح می‌دهد که احیای خلیج گرگان از طریق تسهیل تبادل آب بین دریای خزر و خلیج گرگان و فراهم ساختن امکان تردد شناورهای صیادی، نظامی و تفریحی بین خلیج گرگان و دریای خزر و مسیرهای منتهی به اسکله چوبی بندرگز، بندر ترکمن و اسکله تجاری بندر ترکمن و جزیره آشوراده برای فعالیت‌های گردشگری دریایی و کسب‌وکارهای امور شیلاتی و اقدامات امنیتی، از اهداف اجرای پروژه لایروبی خلیج گرگان است.
از دیگر اهداف اجرای پروژه لایروبی خلیج گرگان، می‌توان به جلوگیری از سرعت خشک‌شدن خلیج گرگان و تبعات ناشی از ایجاد و پراکنده شدن ریزگردها، جلوگیری از افزایش شوری آب خلیج گرگان و در نتیجه ایجاد نمک‌زار و شوره‌زار و احیا و رونق صنایع و مشاغل دریایی در راستای معیشت مردم و جلوگیری از بیکاری اشاره کرد.
جان تازه در خلیج گرگان
به گزارش «شهروند» تاریخ آبگیری اولیه و اتمام لایروبی کانال آشوراده و مسیرهای منتهی به خلیج گرگان اول آذر 1402بود.
مبلغ اولیه قرارداد 284میلیاردتومان و مبلغ نهایی پروژه 550میلیاردتومان شد؛ این پروژه از 25خرداد 1401آغاز شد و قرارداد سوم، دی 1402به پایان می‌رسد.
برقراری اتصال آبی بین خلیج و دریای خزر و تسهیل تبادل آب، امکان تردد ایمن شناورهای سبک و کاهش شوری آب از 45در هزار به 20در هزار، از ثمرات و نتایج لایروبی کانال آشوراده و خلیج گرگان است.
حدود 400متر از سواحل خشک شده خلیج آبگیری شده و در نتیجه از ایجاد ریزگردها و خطرات ناشی از آن جلوگیری به‌عمل آمده است، همچنین عمق کانال آشوراده به 1.5متر افزایش پیدا کرده و تردد شناورها به سهولت و ایمنی کافی انجام می‌شود.از دیگر نتایج لایروبی کانال آشوراده و خلیج گرگان می‌توان به جلب رضایت مردم بومی و خرسندی از احیای مجدد مناطق و مسیرهای خشک شده و آغاز فعالیت‌های دریایی، برگزاری ورزش‌های آبی در مسیر کانال احداثی و حوضچه بندر، رفع دغدغه‌های تعاونی‌های مسافری دریایی بندر ترکمن و بندر گز، افزایش گردشگری و تفریحی دریایی در منطقه و حیات تازه اکوسیستم و مهاجرت پرندگان به این منطقه اشاره کرد. از زمان آغاز آبگیری اولیه خلیج تا‌کنون حدود 40سانتی‌متر سطح آب خلیج گرگان، بالا آمده است.