قلب، این دستگاه عضلانی، توانمند و پیچیده بدن انسان در طول زندگی یک فرد حدود سه‌میلیارد بار می‌تپد و نزدیک به پنج لیتر خون را در هر دقیقه پمپاژ و در بدن جاری می‌کند.
دویچه وله گزارشی را با عنوان «آنچه باید درباره قلب و معجزات آن بدانید» به تازگی منتشر کرده و طی آن اطلاعاتی را در مورد عملکرد این عضو حیاتی بدن ارایه داده است.
در این گزارش به بررسی نحوه عملکرد قلب، ضربان‌سازی، اختلال در ریتم طبیعی، انسداد شریان‌های قلب، عمل قلب باز و عمل قلب بسته، پیوند قلب، دریچه و قلب مصنوعی پرداخته شده است.
قلب؛ عضله‌ای خستگی‌ناپذیر
قلب دستگاهی عضلانی و توخالی شبیه به مشت انسان است؛ عضوی که حدود 70 بار در دقیقه می‌تپد و روزانه تا 10هزار لیتر خون را به بدن پمپاژ می‌کند. قلب نه‌تنها این عمل را بی‌وقفه برای یک عمر انجام می‌دهد، بلکه اگر لازم باشد برای مثال هنگام دویدن ارسال خون به بدن را پنج برابر می‌کند.
عضله قلب شبیه عضلات دست یا پا است چون می‌تواند همانند آنها به سرعت و با قدرت منقبض شود اما عضله قلب قادر است به صورت مداوم فعالیت کند بدون آن‌که خسته شود.
علاوه بر این تمام سلول‌های قلبی با یکدیگر در ارتباط هستند تا بتوانند به صورت هماهنگ و بی‌وقفه به‌عنوان عضله واحد قلب عمل کنند.
ضربان‌سازی طبیعی
قلب از طریق سیستم عصبی خودکار عصب‌دهی می‌شود و از سیستم الکتریکی (سیستم هدایت) خاصی برخوردار است. گره‌های ویژه دهلیزی (سینوسی) نیروی رانش شدیدی ایجاد می‌کنند تا قلب به‌طور هماهنگ منقبض شود. اگر گره دهلیزی نتواند کارش را انجام دهد، این کار را گره بطنی انجام می‌دهد. بنابراین نمی‌توان ضربان قلب را از طریق نیروی اراده متوقف کرد.
اختلال در ریتم طبیعی
اگر قلب از ریتم خود خارج شود ممکن است دچار گرفتگی شود و نتواند خون را پمپاژ کند. در این صورت دستگاه‌های ویژه‌ای درون بدن بیمار نصب می‌کنند و با ایجاد شوک خطر را رفع می‌کنند. این عمل سبب می‌شود که این سیستم ضربان‌ساز طبیعی دوباره کار خود را از سر بگیرد.
اگر ضربان قلب بیماری بسیار آهسته شود، می‌توان با کار گذاشتن دستگاه ضربان ساز مصنوعی ضربان قلب را دوباره به حال طبیعی بازگرداند. این دستگاه تکان‌های الکتریکی ایجاد می‌کند و آن را به سراسر عضله قلب ارسال می‌کند.
پزشکان اولین بار در‌سال 1958 از این روش استفاده کردند. یک ضربان‌ساز مدرن می‌تواند بین 5 تا 12 سال کار کند و به‌طور متوسط به مدت 8سال فعال می‌ماند.
عمل قلب باز
برای جراحی قلب باز باید برای مدت کوتاهی حرکت قلب را متوقف کرد. یعنی باید حالتی شبیه به مرگ ایجاد کرد. در 50سال گذشته دانشمندان راهی برای حل این مشکل پیدا کردند. دستگاه قلب- ریه می‌تواند وظیفه قلب و ریه را هنگام جراحی برعهده گیرد، خون را غنی از اکسیژن و به بدن پمپاژ کند.
عمل قلب بسته
پزشکی پیشرفته امکان معاینه یا جراحی قلب بدون شکافتن قفسه سینه را به وجود آورده است؛ در این عمل جراح وسیله‌ای به نام کاتتر (یک لوله بلند و باریک) را از درون یک رگ اصلی در کشاله ران، آرنج یا مچ دست به سمت قلب می‌فرستد. در این روش از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود.
دریچه قابل انعطاف
در صورت وجود اختلال یا نارسایی در دریچه‌های قلبی، باید دریچه‌های مصنوعی را جایگزین کرد. پزشکان در این حالت یا از دریچه‌هایی طبیعی (خوکی) یا دریچه‌های مکانیکی از جنس فلز استفاده می‌کنند. استفاده از دریچه‌های مصنوعی قابل انعطاف نیز مرسوم است که می‌توان آنها را از طریق کاتتر به طرف قلب فرستاد که در این حالت نیاز به عمل قلب باز وجود ندارد.
انسداد شریان‌های قلب
شریان‌های کرونری وظیفه خون‌رسانی به قلب را برعهده دارند. اگر یکی از این شریان‌ها دچار انسداد شود، امکان سکته قلبی به وجود می‌آید. در این شرایط جراح قلب از عمل بای پس یا پیوند عروق قلب استفاده می‌کند.
در این شیوه قسمتی از یک رگ برداشته می‌شود و به سرخرگ کرونری مسدود شده پیوند زده می‌شود تا مسیر فرعی در اطراف گرفتگی ایجاد شود. گاهی نیز از پروتزهای مصنوعی برای برطرف کردن این معضل استفاده می‌شود.
در صورت مسدودشدن عروق کرونری قلب پزشک کاتتری را به درون رگ گرفته شده می‌فرستد و محل انسداد را با بالونی باز می‌کند و استنت یا فنری فلزی را به دور بالن تعبیه می‌کنند و آن را به دیواره داخلی رگ تکیه می‌زنند.
پیوند قلب
نخستین عمل پیوند قلب را متخصصان در سال 1967 انجام دادند. در آن زمان این عمل انقلابی بود. اما اینک جراحی پیوند قلب دیگر نادر نیست. هر ساله در سراسر جهان پزشکان هزاران قلب اهدا شده را از پیکر مردگان به زندگان پیوند می‌زنند. با این حال پیوند‌گیرنده باید در تمامی عمر داروهایی مصرف کند که مانع از آن می‌شود که بدن او این قلب بیگانه را پس زده و نپذیرد.
زندگی با پمپاژ مصنوعی
تعداد قلب‌های اهدایی اندک است، بنابراین چاره دیگر استفاده از قلب مصنوعی است. زمانی که قلب کارش را درست انجام نمی‌دهد، مثلا در نارسایی قلب از قلب مصنوعی استفاده می‌شود. در این روش قلب بیمار در بدن فرد باقی می‌ماند اما با استفاده از پمپی که درون قفسه سینه کار گذاشته شده حمایت می‌شود. محرک و انرژی این پمپ در خارج از بدن بیمار قرار دارد.
قلب مصنوعی
محققان مشغول کار روی قلبی مصنوعی هستند که بتواند به‌طور کامل جایگزین قلب بیمار شود. این قلب باید به‌گونه‌ای باشد که آن را بتوان بدون نیاز به لوله‌های اتصالی منتهی به دنیای بیرون، در درون بدن قرار داد. این قلب نباید نیاز به سرویس داشته باشد و باید بتواند سال‌های طولانی بتپد.