[ شهروند] در یکی دو هفته اخیر بارها و بارها درباره کارنامه ناکافی سینما و تلویزیون ایران درباره سینمای مقاومت و دفاع مقدس نوشته‌ایم. یک گونه استراتژیک سینمایی که اگرچه اتفاقات خوب زیادی در این عرصه روی داده، اما این اتفاقات خوب هیچ‌گاه تبدیل به یک جریان مستمر سینمایی نشده‌اند و شمار فیلم‌های تولیدشده در ژانر سینمای مقاومت و دفاع مقدس (به‌خصوص در عرصه کلی‌تر سینمای مقاومت و آرمان آزادی فلسطین) هیچ‌گاه سالانه از تعداد انگشتان یک دست هم فراتر نرفته است. اتفاقی که اگر روی می‌داد، با توجه به اقبال و استقبال جشنواره‌های سینمایی از سینمای بعد از انقلاب ایران می‌توانست سهم بسزایی در جهت‌دادن به آرا و نظرات مردم سایر کشورها درباره مقاومت داشته باشد.
با این حال، به‌رغم یادآوری کمبودهای موجود در این عرصه، اما نباید این موضوع را کتمان کرد که در چند سال اخیر سینمای ایران در زمینه افزایش تولیدات سینمای مقاومت گام‌های بلندی برداشته و این نوع سینما رشد کمی خوبی داشته است، به خصوص اگر به این نکته اساسی هم توجه داشته باشیم که چه آثاری با استقبال خوبی از جانب مخاطبان و منتقدان نیز مواجه شده‌اند، بهتر می‌توان چشم‌انداز روشنی را که پیش‌روی سینمای مقاومت در ایران وجود دارد، به تماشا -و ارزیابی- نشست. در سطور پیش‌رو روایت مریم دوستی را از این رویکرد خواهیم دید. کارگردان تازه‌ظهور کرده‌ای که در فیلم «دریاچه ماهی» تصویری جدید از سینمای دفاع مقدس ارائه داد و پتانسیل خود را در این نوع سینما به نمایش گذاشت. این کارگردان، طراح گریم (بیش از صد فیلم و سریال) و دارنده مدرک دکترای سینمای مدرن که در زمینه تدریس سینما نیز فعالیت می‌کند، در سال‌های اخیر به عنوان یکی از نظریه‌پردازان سینمای مقاومت حضور پررنگی نیز در رسانه‌ها و صداوسیما داشته است.
هدف سینمای مقاومت
من به عنوان یک فیلمساز علاقه خاصی به تاریخ کشورم و مردمان موثر این تاریخ دارم، به‌خصوص که ایران از نظر جغرافیایی در شرایط سختی قرار دارد و از هر سو می‌تواند مورد هجوم دشمنان قرار گیرد و البته مردمانی عاشق در همیشه تاریخ نشان داده‌اند که اگر عاشق ایران باشیم، با همه دشواری‌هایی که وجود دارد، می‌توانیم این کشور را حفظ کنیم. کما اینکه در جنگ تحمیلی حتی یک وجب از خاک ایران نیز از دست نرفت و این مهم‌ترین سوژه تاریخ معاصر ما از نظر فیلمسازی می‌تواند باشد. سوژه‌ای که باید نسل‌های بعد نسبت به آن آگاهی داشته باشند. واقعا نسل‌های جدید از جنگ چه می‌دانند؟ آیا این نسل‌ها می‌دانند چه شهیدان عزیزی دادیم تا این خاک حفظ شود؟ من از این نظر عملیات کربلای ۴ و ۵ را در فیلمی که ساخته‌ام به عنوان نمونه نشان داده‌ام. عملیات‌هایی که تاکنون در هیچ فیلمی به آن پرداخته نشده بود. ما در سینمای دفاع مقدس تاکنون درباره شهدای شاخص یا مکان‌ها و زمان‌های مشخص فیلم ساخته‌ایم. در «دریاچه ماهی» اما اصل موضوع یک جغرافیاست. دریاچه یا کانال ماهی تنها جغرافیای واقعی جنگ است که بیشتر آن در خاک عراق است، ما بالاترین شهدای جنگ را در این دریاچه داشتیم و بنابراین فکر کردم باید درباره شهدایی که هنوز تفحص نشده‌اند، صحبت کنم و این فیلم را با این هدف ساختم.
جایگاه سینمای مقاومت در ایران
سینمای مقاومت ما هنوز در نگاه جهانی چندان شناخته نشده، اما این موضوع نمی‌تواند ارزش‌های این نوع سینما را کتمان کند. ببینید، وظیفه فیلمسازان معرفی ایران به عنوان یک سرزمین صلح‌طلب با فرهنگ غنی هزاران ساله به جهانیان است. سرزمین ایران در طول تاریخ بسیار مورد تجاوز دشمنان قرار گرفته، ولی فرزندان آن همیشه مقاوم ایستاده و از خاک وطن دفاع کرده‌اند. از این منظر ساخت فیلم‌های دفاع مقدس و مقاومت را می‌توان ادای دینی به شهدا -به زبان سینما- نامید. شهدایی که در این کشوری که تقریبا تمام همسایگانش در جنگ هستند، امنیتی به وجود آورده‌اند که ذره ذره‌اش مدیون و مرهون خون شهداست. این دین را سینما باید ادا کند. واقعا مگر می‌شود مدافعان عاشق حرم را فراموش کرد؟ مردانی که برای عزت رفتند و خاک وطن ندادند. قصه کانال ماهی را من برای همین ساختم. درباره دریاچه‌ای که هزاران هزار استخوان شریف در آن هنوز هم در انتظار پیدا شدن است.
ایجاد انگیزه در فیلمسازان مقاومت
نمایش فیلم‌های دفاع مقدس و رویدادهایی مانند جشنواره‌های فیلم درباره آثار مقاومت مهم‌ترین جایگاه‌هایی هستند که می‌توانند در فیلمسازان تازه‌وارد علاقه‌مند به این ژانر ایجاد انگیزه کرده و البته از فیلمسازان تثبیت‌شده‌تر نیز حمایت لازم را به عمل آورند. گفتمان فرهنگی انقلاب اسلامی را به این شکل می‌توان متجلی کرد.
آزادی رویکرد فیلمسازان مقاومت
هر فیلمسازی خمیرمایه اندیشه و باور خود را می‌سازد و قطعا به فیلمساز تحصیلکرده‌ای که با تکنیک‌ها و بیان روز دنیا آشناست، نمی‌توان تحمیل کرد که بیاید و یک سوژه و قصه دم‌دستی عوامانه بسازد. این را بیش و پیش از همه، مدیران سینمایی باید درک کنند و بدون دفاع از کارهای تکراری و کپی و کلیشه‌ای ارزش یک اثر ماندگار را در نوآوری ببینند!
وضعیت تولید سینمای دفاع مقدس
وضعیت تولید سینمای دفاع مقدس بسیار پراکنده و نامنظم است که البته این موضوع -و رونق یا رکود این سینما- در بسیاری از مواقع به خواسته و عنایت و باور و حوصله مدیران وقت بستگی دارد. در سینمای ما دو نوع فیلمساز دفاع مقدس وجود دارد؛ اولی فیلمسازانی هستند که همه گونه حمایت مالی و معنوی می‌شوند و با کمترین دغدغه فیلم‌های خود را می‌سازند و دسته دوم نیز فیلمسازانی هستند که با کمترین امکانات و حداقل کمک‌های مالی باید برای ساخت فیلم‌های خود بجنگند که خوشبختانه یا متاسفانه من خودم با فیلم «دریاچه ماهی» در این دسته دوم قرار گرفته‌ام. سینما جای بازی‌های سیاسی نیست، جای دل و حرف حساب است. سینما جای ذره‌بین و سلیقه فردی و جناحی نیست. سینا بیلبورد تبلیغات نیست!
زنان در سینمای دفاع مقدس
باور و نگاه زنان فیلمساز را در ژانر دفاع مقدس و مقاومت جدی بگیریم که زنان با زاویه دید دیگر و عمیق‌تری به سینمای دفاع مقدس نگاه می‌کنند و فیلم می‌سازند. در واقع من به عنوان یک فیلمساز زن خواهان این هستم که امنیت اذهان زنان فیلمساز سینمای دفاع مقدس تامین شود. فیلمسازانی که در سینمایی فعالیت دارند که تنها سینمای تاریخ ملی و تاریخ معاصر ماست که درس انسانیت را باید در آن به نمایش گذاشت!