[لیلامهداد] طرح دارویار؛ تابستان 1401به وقت 23تیرماه با هدف ساماندهی ارز دارو و در نهایت جلوگیری از قاچاق و انتقال یارانه دارو به مصرف‌کننده، اجرایی شد. طرح دارویار تکلیفی بود که قانون بودجه برای ساماندهی یارانه دارو برعهده دولت گذاشته بود اجرایی شدن را تجربه کرد، درواقع طرح دارویار با محوریت خروج دارو از سبد ارز ترجیحی و تمرکز بر نظام بیمه‌ای، توزیع یارانه دارو متناسب با نیاز بیماران، مدیریت بهینه زنجیره تامین و توزیع و تسهیل دسترسی بیماران به دارو اجرایی شد. از مزایای این طرح می‌توان به توزیع یارانه دارو متناسب با نیاز بیماران، بهره‌مندی همه دهک‌ها از یارانه، تغییر نکردن پرداخت از جیب بیماران، اجرای بیمه همگانی برای آحاد مردم، برقراری پوشش بیمه‌ای برای داروهایی که پیش از این در شمار حمایت‌های بیمه‌ای نبوده‌اند، اصلاح الگوی مصرف دارو و کاهش تقاضای القایی، کنترل قاچاق معکوس و رشد صادرات رسمی دارو و همچنین حمایت ویژه از داروهای مصرفی بیماران خاص و صعب‌العلاج اجرایی شد، البته استقرار کامل طرح دارویار امری زمانبر بود؛ الکترونیکی شدن نسخه‌ها، تخصیص یارانه سلامت به بیماران و همراهی سازمان‌های بیمه‌گر برای تامین به‌موقع داروخانه‌ها از لوازم این کار بود که اجرای برخی همچون نسخ الکترونیکی به خوبی پیش رفت و برخی همچون پرداختی بیمه‌ها همچنان با افت‌وخیز همراه است. اگرچه بعد از ماه‌ها اجرایی شدن این طرح، داروخانه‌داران گلایه دارند و از تشدید مطالبات‌شان از سازمان‌های بیمه‌گر می‌گویند.
ارز ترجیحی، رانت ایجاد می‌کرد
یک‌سال پیش بود که با اجرایی شدن طرح دارویار برخی اقلام دارویی کمیاب شدند، البته وزیر بهداشت توضیحاتی را در صحن مجلس ارائه داد. به‌گفته «بهرام عین‌اللهی» هدف از اجرای طرح دارویار این بود که وابستگی به ارز ترجیحی و رانت ناشی از آن به تولید پویا و غیروابسته برگردد: «مشکل اساسی ارزهای ترجیحی این بود که بدون حساب و کتاب داده می‌شد و رانت‌هایی را به‌وجود می‌آورد. باید یارانه در نهایت به‌طور مستقیم به مصرف‌کننده نهایی می‌رسید.» هرچند تأکید وزیر بهداشت به‌جا بود زیرا علاوه بر جمعیت 85میلیونی ایران، به‌دلیل قاچاق اقلام دارویی، بازار 400میلیونی کشورهای اطراف هم از داروهای قاچاق استفاده می‌کردند. اگرچه بی‌شک دارو یکی از راهبردی‌ترین اقلام مصرفی در کشور است. بیش از 90درصد داروهای مصرفی، تولید داخل هستند، هرچند برای واردات 10درصد باقی‌مانده و همینطور مواداولیه موردنیاز، وابستگی‌هایی به خارج از کشور هنوز وجود دارد، بنابراین تامین ارز ترجیحی (4200تومانی) اجتناب‌ناپذیر است.
طرح دارویار؛ جراحی بزرگ صنعت داروی کشور
اگر طرح دارویار به درستی اجرا شود، می‌توان از آن به‌عنوان جراحی بزرگ صنعت داروی کشور نام برد. عضو شورای‌عالی نظام پزشکی 21آبان 1402به «ایرنا» گفته بود؛ «هم‌اکنون داروسازان و داروخانه‌ها، یارانه دارو را از جیب خود به جای دولت پرداخت می‌کنند چون بالغ بر دوماه‌ونیم از بیمه تامین‌اجتماعی طلب دارند.» به‌گفته «احمد آدینه» داروخانه‌ها وظیفه دارند یارانه دارو را از دولت به مصرف‌کننده منتقل کنند. بنابرنظر «آدینه» عملکرد بیمه سلامت در این طرح خوب و قابل‌قبول بوده و با توجه به گرانی دارو و طلب سنگین داروخانه‌ها از بیمه، نگرانی و نارضایتی همکاران داروساز از اجرای این طرح کاملا منطقی و قابل درک است: «اگر شرایط اجرای این طرح به این شکل پیش برود، قطعا ارائه خدمات دارویی به این دسته از بیمه‌شدگان با مشکل مواجه خواهد شد و این درصورتی است که سازمان برنامه‌وبودجه اعلام کرده یارانه دارو را به موقع تامین و به سازمان‌های بیمه‌گر پرداخت کرده است.» عضو شورای‌عالی نظام پزشکی با گلایه از اینکه با اجرای این طرح قرار بود طرح دارویار، ارز ترجیحی صنعت دارو بازسازی و حرکت رو به جلو داشته باشد، به «ایرنا» گفته بود: «این اتفاق مهم رخ نداد بلکه برای تامین ابتدایی‌ترین داروهایی که سال‌هاست در داخل کشور تولید می‌شود با مشکل مواجه شدیم.»
از این پس یارانه دارو را سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها واریز می‌کند
به تازگی سازمان تامین اجتماعی کشور پرداخت 2هزار و 550میلیارد تومان از مطالبات داروخانه‌های طرف قرارداد را رسانه‌ای کرد. معاون درمان سازمان تأمین اجتماعی گفته بود؛ «باید مبلغی در حدود سه‌هزار میلیارد تومان بابت مطالبات داروخانه‌های طرف قرارداد سازمان تأمیناجتماعی از محل طرح دارویار، به‌طور مستقیم توسط سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها به‌حساب این داروخانه‌ها واریز می‌شد؛ بخش باقی‌مانده این مطالبات، به سبب کامل نبودن اطلاعات برخی داروخانه‌های طرف قرارداد هنوز واریز نشده است.» «مهدی اسلامی» اعلام کرده بود؛ «از داروخانه‌ها خواسته‌ایم برای تکمیل اطلاعات ازجمله اطلاعات حساب بانکی داروخانه‌ها شامل شماره حساب بانکی و شماره شبا که باید با اطلاعات مالک پروانه داروخانه و شناسه ملی مطابقت داشته باشد، هرچه سریع‌تر به مدیریت‌های درمان تأمیناجتماعی استان‌ها مراجعه کنند.» به‌گفته «اسلامی» قسمتی از مطالبات این داروخانه‌ها مربوط به مطالبات یک تا دو ماه از محل سهم دارویی سازمان تأمیناجتماعی نیز به‌زودی به‌حساب آنها واریز می‌شود: «به‌موجب تصمیم جدید سازمان برنامه و بودجه، مقرر شده تا از این پس یارانه دارو، به‌طور مستقیم از سوی سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها به‌حساب داروخانه‌ها واریز شود.»
قرار بود پول پرداختی به سازمان‌های بیمه‌گر نشانه‌دار شود
طرح دارویار از تیر1401شروع شد. به‌گفته یکی از مدیران انجمن داروسازان ایران به «شهروند» این طرح دارویار، طرح خوبی بود. به‌گفته «سیدهادی احمدی» چاره‌ای جز اجرایی کردن طرح دارویار وجود نداشته زیرا این طرح باعث بقای صنعت داروسازی شده است. «احمدی» به «شهروند» می‌گوید: «هر طرحی باید منابع پایدارش مشخص باشد. در ابتدا قرار بر این بود که مابه‌التفاوت ارزی را سازمان برنامه و بودجه در اختیار سازمان‌های بیمه‌گر قرار دهد. بنابرنظر این مدیر انجمن داروسازان ایران در دو، سه ماه اول این رویه به خوبی اجرایی شد و پرداخت‌ها به‌موقع بود، اگرچه بعد از چند ماه بعضی از سازمان‌های بیمه‌گر ازجمله تامین اجتماعی با تأخیر پرداخت داشت.» به‌گفته «احمدی» در این پروسه مشخص شد با وجود اینکه قرار بود پول پرداختی به سازمان‌های بیمه‌گر نشانه‌دار شود تا جای دیگری هزینه نشود، این پول در جای دیگری هزینه می‌شد، بنابراین با تأخیر یکی، دوماهه این پول به‌حساب داروخانه‌ها واریز می‌شد درحالی‌که این مسئله با هدف طرح دارویار، مغایرت داشت.
حدود 3هزار میلیارد تومان به‌حساب داروخانه‌ها واریز شد
تأخیر در پرداختی‌ها، گلایه داروخانه‌داران را در پی داشت، بنابراین شهریورماه بود که رئیس سازمان هدفمندی یارانه‌ها اعلام کرد قرار است مابه‌التفاوت ارزی را بعد از این، به‌حساب داروخانه‌ها واریز کند. به‌گفته «احمدی» به «شهروند» قرار است از مهر 1402یارانه دارو به جای پرداخت به بیمه‌ها، به مصرف‌کننده نهایی یعنی داروخانه‌ها و مراکز درمانی و بهداشتی اختصاص پیدا کند. رئیس سازمان هدفمندی یارانه‌ها اعلام کرده بود؛ «با اختصاص یارانه دارو به مصرف‌کننده نهایی، داروخانه‌ها و مراکز درمانی و بهداشتی دلگرم می‌شوند که اگر دارویی را عرضه کردند، مطالبات آنها می‌تواند به سرعت بازگردد، البته آنها هم باید به ما تضمین بدهند که در زنجیره عمل کنند و بعد از دریافت مطالبات خود، مطالبات شرکت‌های توزیع دارو را بپردازند تا توزیع‌کننده هم مطالبات تولیدکننده دارو را بپردازد و در این صورت زنجیره تامین دارو به درستی عمل خواهد کرد.»
«علی عسگری»، اعلام کرده بود؛ «باید مبلغی در حدود 3هزار میلیارد تومان بابت مطالبات داروخانه‌های طرف قرارداد سازمان تأمیناجتماعی از محل طرح دارویار، به‌طور مستقیم توسط سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها به‌حساب این داروخانه‌ها واریز می‌شد؛ بخش باقی‌مانده این مطالبات، به سبب کامل نبودن اطلاعات برخی داروخانه‌های طرف قرارداد هنوز واریز نشده است.»
انتظار می‌رود پرداخت‌ها کوتاه‌تر شود
به‌گفته این مدیر انجمن داروسازان ایران تا آخر مردادماه معوقات پرداخت شده است. انتظار این است پرداختی‌ها مدام و به‌موقع باشد. «سیدهادی احمدی» به «شهروند» می‌گوید: «قرار است اطلاعات اولیه داروخانه‌ها در اختیار سازمان هدفمندی قرار بگیرد تا براساس آن، سازمان پرداختی‌ها را داشته باشد.» بنابرنظر این مدیر انجمن داروسازان ایران، این دیتاها کامل نشده و به‌نظر می‌رسد یکی، دوماه تحمل کنیم تا دیتاها کامل در اختیار سازمان هدفمندی قرار بگیرد. به‌نظر می‌رسد با قولی که سازمان هدفمندی داده پرداخت‌ها کوتاه‌تر شود.» به‌گفته «احمدی» طرح دارویار باید باشد، نمی‌توان به قبل از این طرح برگشت: «توان اقتصادی داروخانه‌ها کاهش یافته، بنابراین امیدواریم پرداختی‌ها به موقع صورت بگیرد تا اختلالی در زنجیره تامین دارو پیش نیاید.»