مریم شکرانی، گروه اقتصادی شهروند| در آشفته بازار میوه هر چیزی می‌تواند شوک قیمتی ایجاد کند؛ از سرمازدگی‌های عجیب و بی‌موقع گرفته تا شایعه و گروکشی. حالا قیمت‌گذاری بی‌حساب و کتاب میوه چند روزی است که خبرساز شده و پای 500 دلال بزرگ و 4هزار دلال خرده پا به میان آمده است که یک شبه معادل 8 تا 9 برابر کشاورزان سود می‌برند. در این میان تعزیرات از راه‌اندازی گشت‌های نظارت خبر می‌دهد. گشت‌هایی که می‌گویند مبلغ جریمه‌شان از میزان جریمه عبور از چراغ قرمز کمتر است و هرگز نمی‌تواند دلال‌های میلیاردر را نگران کند. چندی پیش حسین مهاجران، رئیس اتحادیه فروشندگان میوه و تربار تهران به خبرنگاران رسانه‌ها گفت که گرانی میوه به بساط دلال‌بازی در میدان اصلی برمی‌گردد. این ادعا بلافاصله توسط مصطفی دارایی‌نژاد، رئیس اتحادیه بارفروشان تهران تکذیب شد. دارایی‌نژاد مدعی شد تمام دلالان میدان اصلی تحت کنترل درآمده‌اند و بارها با قیمت مصوب اتحادیه به فروش می‌رسند اما ماجرا به همین جا ختم نشد و پای خبرنگاران رسانه‌ها را به میادین کشاند. صاحبان غرفه‌های میادین برخلاف گفته دارایی‌نژاد از وجود نرخنامه مصوب اظهار بی‌اطلاعی کردند و مهاجران این بار در گفت‌وگو با «شهروند» موضعی متفاوت در پیش گرفت و سرمازدگی باغ‌های شهریار را عامل گرانی میوه دانست! رئیس اتحادیه فروشندگان میوه و تره بار تهران درباره ادعای پیشین خود مبنی‌بر دلال بازی در میدان اصلی گفت: من قبلا صحبت‌هایی انجام دادم که حالا بهتر است رسانه‌ها دنبال آن را نگیرند! توافق‌هایی انجام شده است تا موضوع گرانی میوه حل شود. او درباره طرفین این توافق و موضوع آن گفت: با اتحادیه بارفروشان مذاکراتی انجام شده است تا میوه تولید داخل را مانند میوه‌های وارداتی به‌صورت خالص یعنی بدون احتساب وزن جعبه‌ها بفروشند. اگر آنها از این توافق سرپیچی کنند جزییات بیشتری با رسانه‌ها در میان خواهم گذاشت.
سررشته نرخ بازار میوه در دست کیست؟
در یکی از میادین میوه و تربار خیابان مجیدیه، مسئولان غرفه‌ها در ابتدای صبح در گوشه‌ای از میدان جمع شده‌اند و درباره قیمت‌ها چانه می‌زنند. یکی نرخ 9هزار تومان را برای گیلاس پیشنهاد می‌کند و آن یکی از 12هزار تومان حرف می‌زند. بعد هم برای آن‌که به برآورد بهتری برسند از همدیگر درباره میزان عرضه گیلاس در میدان مادر می‌پرسند و بار آن روز را با روزهای قبل مقایسه می‌کنند.
شیوه جالب قیمت‌گذاری میوه در بازارهای روز شهرداری در شرایطی است که مصطفی دارایی‌نژاد، رئیس اتحادیه بارفروشان تهران مدعی است که میادین میوه و تربار، نرخ‌گذاری‌هایشان را براساس قیمت‌های مصوب اتحادیه انجام می‌دهند و از 8 در خروجی میدان اصلی هیچ باری بدون فاکتور خارج نمی‌شود. اما حسین مهاجران، رئیس اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی تهران، دلالان را عامل تعیین قیمت میوه می‌داند و می‌گوید: کافی است که نیمه‌شب و حوالی ساعت 12 به میدان اصلی بروید تا خودتان شیوه قیمت‌گذاری میوه و جنجال دلال‌ها را ببینید.
چند روزی است بحث گرانی‌ها سر زبان افتاده و دوباره معمای عجیب قیمت‌گذاری میوه، بین فعالان این بازار پاسکاری می‌شود. یکی از سرمازدگی باغ‌های شهریار می‌گوید و دیگری موضوع حمل‌ونقل و قیمت سوخت را مطرح می‌کند. یکی بحث واردات و صادرات و تجارت خارجی را پیش می‌کشد و آن یکی اجاره مغازه و مالیات را در قیمت‌گذاری‌ها موثر می‌داند.
سر رشته را که بگیری و جلو روی به قیمت کود و دعوای باغداران و شایعه هم می‌رسی! و درنهایت تنها چیزی که دستگیرت می‌شود قیمت‌گذاری بی‌حساب و کتاب میوه است و اختلاف چشمگیر نرخ‌ها از تولید تا مصرف‌کننده نهایی.
فاصله 9برابری قیمت میوه از تولید تا مصرف
در حال حاضر قیمت هرکیلوگرم گیلاس در بازار تهران به 15هزار تومان رسیده است و نرخ هر کیلو شلیل و هلو به 7 تا 8هزار تومان می‌رسد. همچنین هر کیلوگرم زردآلو با نرخ 8هزار تومان، سیب تا 6500 تومان و انگور 3500 تومان عرضه می‌شود. این در شرایطی است که قیمت واقعی میوه‌های تابستانی بسیار کمتر از نرخ‌های عرضه شده در بازار نهایی مصرف است و اختلاف نرخ‌ها گاهی به 8 تا 9 برابر نیز می‌رسد.
رحمانی یک باغدار در تاکستان قزوین به «شهروند» می‌گوید: دلال‌ها هر کیلوگرم انگور را حداکثر 450 تا 500 تومان از باغداران می‌خرند و در شهرها از 1800 تا 3500 تومان می‌فروشند.
این باغدار ادامه می‌دهد: درحال حاضر سود یک شبه دلالی چند برابر سود چند ماهه تولید پرزحمت کشاورزی است و همین موضوع باعث شده است که تعدادی از کشاورزان نیز به واسطه‌گری روی آورند.
بررسی‌های «شهروند» نشان می‌دهد هرکیلوگرم شلیل در باغ‌های اصلاندوز اردبیل با نرخ 1000 تومان به دلال‌ها واگذار می‌شود و هر کیلو سیب در باغ‌های دماوند تنها با قیمت 700 تا 1200 تومان فروخته می‌شود. امسال تابستان نرخ یک کیلوگرم گیلاس در باغ‌های طرقبه 4700 تا 5200 است. به این ترتیب یک کیلوگرم هلو 7 تا 8 برابر، سیب 5/5 تا 9 برابر، انگور 5/3 تا 7 برابر و گیلاس 3 تا 4 برابرسود به جیب دلالان روانه می‌کند.
جلسات شبانه دلالان میوه در میدان اصلی
در حالی‌که تنها 800 پایانه فروش میوه در تهران دارای مجوز قانونی است، هم‌اکنون 1300 بار فروش در پایتخت فعالیت دارند که این تعداد 4هزار دلال میوه را تغذیه می‌کند. می‌گویند این 4هزار دلال زیرنظر 500 دلال بزرگ گردش میلیاردی بازار میوه را در اختیار دارند.
در میدان مرکزی میوه و تربار تهران با صحنه‌های عجیبی مواجه می‌شوید. بارهای بزرگ میوه جلوی حجره‌های خالی به چشم می‌خورند. این صحنه عجیب برای فعالان بازار تنها یک علامت است. علامت اجاره دادن فضای مقابل هر حجره به دلالان. با آن‌که حجره‌داران مدعی می‌شوند بارهای میوه را بدون هیچ واسطه‌ای به خریداران واگذار می‌کنند اما این تمام واقعیت به شمار نمی‌آید. آنهایی که با فوت و فن کار در میدان اصلی تربار آشنایی دارند
به خوبی می‌دانند که سود گزاف حاصل از اجاره بهای دلالان مانع از آن می‌شود که حجره‌داران به راحتی زیر بار عرضه بدون واسطه میوه بروند. به گفته این افراد اجاره بهای ماهانه فضای جلوی حجره‌های میدان اصلی مبلغی حدود 90 تا 140میلیون تومان است. این اجاره‌بهای سنگین گاهی باعث می‌شود که دو یا چند دلال در فضای مقابل حجره‌ها شریک شوند. به گفته حسین مهاجران، دلال‌ها پیش از طلوع آفتاب و شبانه در میدان اصلی تجمع می‌کنند و به محض رسیدن بارهای میوه، آنها را از خریداران سلف تحویل می‌گیرند. در همان جلسات شبانه است که توافقات برای تعیین قیمت میوه آغاز می‌شود. پس از دلالان اصلی، نوبت به دلالان خرده پا و سایر فروشندگان است تا بارها را بعد از چند دست چرخیدن خریداری کنند و به بازارهای روز یا خرده‌فروشی‌های سطح شهر انتقال دهند. بدین ترتیب در بازارهای روز متعلق به شهرداری که به گفته عیسی کلانتری، دبیرکل خانه کشاورز به تسخیر دلالان مزایده‌ای درآمده است قیمت نهایی تعیین می‌شود.
قیمت مصرف‌کننده در خرده‌فروشی‌های سطح شهر نیز به همین ترتیب تعیین می‌شود. آنها می‌گویند عواملی مانند اجاره مغازه و مالیات را در قیمت‌هایشان لحاظ می‌کنند و در غیاب ناظر تعزیرات به راحتی سود خرده‌فروشی‌ها به 2 تا 3 برابر میادین میوه و تربار می‌رسد. این درحالی است که مطابق قانون نظام صنفی، خرده فروش‌ها مجازند حداکثر سودی معادل 30درصد برای خود
تعریف کنند.
هرکیلوگرم شلیل در باغ‌های اصلاندوز اردبیل با نرخ 1000 تومان به دلال‌ها واگذار می‌شود و هر کیلو سیب در باغ‌های دماوند تنها با قیمت 700 تا 1200 تومان فروخته می‌شود. امسال تابستان نرخ یک کیلوگرم گیلاس در باغ‌های طرقبه 4700 تا 5200 است. به این ترتیبیک کیلوگرم هلو 7 تا 8 برابر، سیب 5/5 تا 9 برابر، انگور 5/3 تا
7 برابر و گیلاس 3 تا 4 برابر سود به جیب دلالان می‌ریزد.